Γράφει ο Αποστόλης Ζυμβραγάκης*
Τα τελευταία χρόνια έχει εκφραστεί μια αυξανόμενη ανησυχία σχετικά με την επικράτηση της βίαιης συμπεριφοράς μεταξύ των μικρότερων παιδιών. Η επιθετικότητα, ο εκφοβισμός, ακόμη και η ακραία βία που διαπράττουν τα παιδιά έχουν θορυβήσει τους ειδικούς σε όλο τον κόσμο, οι οποίοι διερευνούν τις πιθανές αιτίες αυτής της ανησυχητικής τάσης.
Η επίδραση των μέσων μαζικής ενημέρωσης είναι ένα σημαντικό στοιχείο που πιστεύεται ότι εμπλέκεται στην ανάπτυξη της επιθετικής συμπεριφοράς στα μικρότερα παιδιά. Τα παιδιά μπορεί να απευαισθητοποιηθούν στη βία και να χάσουν την ικανότητα να διακρίνουν τη διαφορά μεταξύ φαντασίας και πραγματικότητας, εάν εκτίθενται σε βίαιες ταινίες, βιντεοπαιχνίδια και διαδικτυακό περιεχόμενο που δείχνει εχθρότητα. Τα αθώα παιδιά που εκτίθενται συνεχώς σε τέτοιο υλικό χωρίς τη σωστή καθοδήγηση και επίβλεψη μπορεί να αναπτύξουν επιθετικές τάσεις.
Επιπλέον, το οικογενειακό περιβάλλον έχει σημαντικό αντίκτυπο στον τρόπο με τον οποίο συμπεριφέρεται ένα παιδί. Τα παιδιά που μεγαλώνουν σε σπίτια όπου υπάρχει ενδοοικογενειακή κακοποίηση, δυσλειτουργική οικογενειακή δυναμική ή έλλειψη κατάλληλων προτύπων μπορεί να έχουν περισσότερες πιθανότητες να εμπλακούν σε βίαιη συμπεριφορά. Η συναισθηματική δυσφορία ενός παιδιού μπορεί να επιδεινωθεί από την οικογενειακή αστάθεια, την παραμέληση ή την έκθεση σε κακοποίηση, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε δυσπροσαρμοστικές στρατηγικές αντιμετώπισης προβλημάτων, όπως η βία.
Τα παιδιά, άλλωστε, επηρεάζονται βαθιά από τις σχέσεις των συνομηλίκων και την κοινωνική αλληλεπίδραση. Τα παιδιά που κάνουν παρέα με συνομηλίκους που ενεργούν επιθετικά ή που ανέχονται τη βία μπορεί να υιοθετήσουν και τα ίδια αυτές τις συμπεριφορές και ενέργειες. Τα μικρότερα παιδιά που επιδεικνύουν βίαιη συμπεριφορά μπορεί να το κάνουν λόγω της πίεσης των συνομηλίκων, της επιθυμίας να ενταχθούν ή της έλλειψης καλών κοινωνικών δεξιοτήτων.
Ακόμα, τα παιδιά που εκφοβίζονται ή θυματοποιούνται συχνά μπορεί να εμφανίσουν ποικίλα συναισθηματικά και συμπεριφορικά προβλήματα, συμπεριλαμβανομένης της ροπής προς τη βία. Τα θύματα εκφοβισμού, που θέλουν να ανακτήσουν τον έλεγχο της κατάστασής τους ή να διεκδικήσουν την εξουσία, μπορεί να χρησιμοποιήσουν την επιθετικότητα ως μέθοδο αντιμετώπισης. Κατά παρόμοιο τρόπο, τα παιδιά που εκφοβίζουν άλλα παιδιά το κάνουν συχνά ως αποτέλεσμα των δικών τους υποκείμενων προβλημάτων, όπως η χαμηλή αυτοεκτίμηση ή η επιθυμία για κυριαρχία.
Η ανάπτυξη επιθετικής συμπεριφοράς στα παιδιά μπορεί, επίσης, να επηρεαστεί σε μεγάλο βαθμό από κοινωνικοοικονομικούς παράγοντες, όπως η φτώχεια, η έλλειψη πόρων και η κοινοτική βία. Η έκθεση ενός παιδιού στη βία μπορεί να αυξηθεί σε ένα περιβάλλον με υψηλό ποσοστό εγκληματικότητας, κατάχρηση ναρκωτικών και ελάχιστες ευκαιρίες για προσωπική ανάπτυξη, γεγονός που μπορεί να εμποδίσει την κοινωνική και συναισθηματική του ανάπτυξη.
Τέλος, η βίαιη συμπεριφορά των μικρότερων παιδιών μπορεί να επηρεάζεται από μη διαγνωσμένα ή μη θεραπευμένα προβλήματα ψυχικής υγείας. Καταστάσεις όπως η διαταραχή συμπεριφοράς, η αντιθετική προκλητική διαταραχή ή η διαταραχή της απορρύθμισης της διάθεσης μπορούν να εμφανιστούν ως βίαιη συμπεριφορά αν αφεθούν ανεξέλεγκτες. Οι γονείς, οι εκπαιδευτικοί και οι επαγγελματίες υγείας πρέπει να είναι σε θέση να εντοπίζουν τα παιδιά που αντιμετωπίζουν προβλήματα ψυχικής υγείας και να προσφέρουν την κατάλληλη υποστήριξη και βοήθεια.
Συμπερασματικά, η αυξημένη επιθετική συμπεριφορά των μικρότερων παιδιών είναι ένα περίπλοκο θέμα που επηρεάζεται από πολλές διαφορετικές συνθήκες. Για την αντιμετώπιση αυτής της ανησυχητικής τάσης απαιτείται μια πολύπλευρη στρατηγική με τη συμμετοχή γονέων, εκπαιδευτικών, νομοθετών και κοινοτήτων στο σύνολό τους. Για την πρόληψη και την επίλυση της βίαιης συμπεριφοράς σε μικρότερα παιδιά, είναι απαραίτητο να χρησιμοποιούνται στρατηγικές έγκαιρης παρέμβασης, να προωθείται ένα ασφαλές και φροντιστικό περιβάλλον, να ενθαρρύνεται η θετική κοινωνικοποίηση και να προσφέρεται βοήθεια για την ψυχική υγεία.
* Αποστόλης Ζυμβραγάκης, Φιλόλογος - M.Ed. Ειδικός Παιδαγωγός - Συγγραφέας - Δημιουργός του e-didaskalia.blogspot.gr.
