Το διαχρονικό ερώτημα, "Παίζει ο Θεός ζάρια με το σύμπαν;" έχει μπερδέψει τους επιστήμονες και τους φιλοσόφους εδώ και αιώνες. Στον πυρήνα του βρίσκεται η έννοια του ντετερμινισμού που υποστηρίζει ότι όλα μέσα στο σύμπαν ακολουθούν μια προκαθορισμένη πορεία. Ωστόσο, η κβαντομηχανική έχει εισαγάγει ένα στοιχείο τυχαιότητας στο σύμπαν, ωθώντας ορισμένους να υποθέσουν ότι τελικά το σύμπαν είναι πιθανοκρατικό και όχι ντετερμινιστικό.
Ο Άλμπερτ Αϊνστάιν απέρριψε ως γνωστόν την έννοια της πιθανοκρατικής φυσικής, δηλώνοντας ότι "ο Θεός δεν παίζει με το σύμπαν". Ο Αϊνστάιν θεωρούσε ότι το σύμπαν λειτουργεί σύμφωνα με αυστηρούς νόμους που διέπουν τα πάντα, από την κίνηση των πλανητών μέχρι τη συμπεριφορά των υποατομικών σωματιδίων. Υποστήριξε ότι η φαινομενική τυχαιότητα στην κβαντομηχανική ήταν απλώς αποτέλεσμα ελλιπούς γνώσης και ότι η πλήρης κατανόηση του σύμπαντος θα αποκάλυπτε μια ντετερμινιστική πραγματικότητα.
Παρ' όλα αυτά, η σύγχρονη φυσική έχει αποδείξει ότι το σύμπαν είναι, στην πραγματικότητα, πιθανοκρατικό. Οι ενέργειες των σωματιδίων σε κβαντικό επίπεδο είναι απρόβλεπτες και υπόκεινται στην τύχη. Αυτό έχει κάνει ορισμένους να αμφισβητήσουν την έννοια του ντετερμινισμού και τον ρόλο του Θεού στο σύμπαν.
Αλλά τι σημαίνει για τον Θεό να παίζει με το σύμπαν; Η έκφραση υποδηλώνει ότι ο Θεός εμπλέκεται ενεργά στην τυχαιότητα του σύμπαντος, ότι εισάγει σκόπιμα την τύχη στη λειτουργία του σύμπαντος. Αυτή η ερμηνεία της φράσης δεν υποστηρίζεται από τους περισσότερους θεολόγους, οι οποίοι θεωρούν τον Θεό ως δημιουργό που έχει θέσει το σύμπαν σε κίνηση σύμφωνα με τη θέλησή του, αλλά που δεν χειρίζεται ενεργά το σύμπαν σε καθημερινή βάση.
Από επιστημονική άποψη, το ερώτημα αν ο Θεός παίζει με το σύμπαν δεν είναι ιδιαίτερα σχετικό. Η κβαντομηχανική έχει αποδείξει ότι το σύμπαν είναι πιθανολογικό, και πρέπει να αποδεχτούμε αυτό το γεγονός, ανεξάρτητα από το αν πιστεύουμε στον Θεό. Η κατανόησή μας για το σύμπαν πρέπει να βασίζεται σε εμπειρικά στοιχεία και όχι σε θρησκευτικές πεποιθήσεις ή προσωπικές απόψεις.
Ωστόσο, το ζήτημα του ντετερμινισμού έναντι του πιθανολογισμού ενέχει σημαντικές φιλοσοφικές επιπτώσεις. Αν το σύμπαν είναι ντετερμινιστικό, τότε όλα όσα συμβαίνουν είναι προκαθορισμένα και δεν έχουμε ελεύθερη βούληση. Αν το σύμπαν είναι πιθανοκρατικό, τότε έχουμε κάποιο βαθμό εξουσίας στη ζωή μας, αλλά οι πράξεις μας υπόκεινται στην τύχη.
Εν κατακλείδι, το ερώτημα αν ο Θεός παίζει με το σύμπαν είναι ένας συναρπαστικός φιλοσοφικός γρίφος, αλλά όχι ένας γρίφος που έχει πραγματική επιστημονική σημασία. Η σύγχρονη φυσική έχει αποδείξει ότι το σύμπαν είναι πιθανοκρατικό, και πρέπει να αποδεχτούμε αυτό το γεγονός ανεξάρτητα από τις πεποιθήσεις μας σχετικά με το ρόλο του Θεού στο σύμπαν. Η συζήτηση για τον ντετερμινισμό έναντι του πιθανολογισμού είναι μια βαρυσήμαντη φιλοσοφική συζήτηση που έχει συνέπειες για την κατανόηση της ελεύθερης βούλησης και της φύσης της πραγματικότητας.