Γράφει ο Αποστόλης Ζυμβραγάκης *
Στο πεδίο των προβληματισμών σχετικά με την Τεχνητή Νοημοσύνη (ΤΝ), βρισκόμαστε στη διασταύρωση της τεχνολογίας, της ηθικής και της ανθρώπινης ύπαρξης. Η άνοδος της ΤΝ έχει πυροδοτήσει πλήθος συζητήσεων, αντιπαραθέσεων και ανησυχιών που απαιτούν την προσοχή μας. Καθώς εμβαθύνουμε σε αυτό το θέμα, πρέπει να αντιμετωπίσουμε τις επιπτώσεις της τεχνητής νοημοσύνης στην κοινωνία μας, τις αξίες μας και την ίδια την κατανόηση του τι σημαίνει να είσαι άνθρωπος.
Μία από τις κυριότερες ανησυχίες περιστρέφεται γύρω από την ισχύ και την αυτονομία των συστημάτων ΤΝ. Καθώς οι μηχανές γίνονται όλο και πιο ικανές να εκτελούν σύνθετες εργασίες και διαδικασίες λήψης αποφάσεων, προκύπτουν ερωτήματα σχετικά με τη δυνατότητά τους να ξεπεράσουν τον ανθρώπινο έλεγχο. Θα είμαστε σε θέση να διασφαλίσουμε ότι τα συστήματα ΤΝ ευθυγραμμίζονται με τις αξίες μας και ενεργούν ηθικά; Μπορούμε να δημιουργήσουμε μηχανισμούς για να αποτρέψουμε την κακή χρήση ή κατάχρηση τέτοιων τεχνολογιών;
Επιπλέον, ο αντίκτυπος της ΤΝ στην αγορά εργασίας και τη δυναμική της εργασίας αποτελεί βάσιμη ανησυχία. Με το ενδεχόμενο η αυτοματοποίηση και η μηχανική μάθηση να αντικαταστήσουν τους εργαζόμενους σε διάφορους κλάδους, πρέπει να παλέψουμε με τις ηθικές και κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις. Πώς μπορούμε να αντιμετωπίσουμε την ενδεχόμενη εκτόπιση θέσεων εργασίας και να διασφαλίσουμε τη δίκαιη κατανομή των οφελών και των ευκαιριών σε έναν κόσμο που καθοδηγείται από την τεχνητή νοημοσύνη;
Μια άλλη κρίσιμη πτυχή είναι το ζήτημα της προκατάληψης και της δικαιοσύνης εντός των συστημάτων ΤΝ. Οι αλγόριθμοι μηχανικής μάθησης εκπαιδεύονται σε τεράστια σύνολα δεδομένων που μπορεί να αντανακλούν τις ανθρώπινες προκαταλήψεις και να ενισχύουν τις υφιστάμενες ανισότητες. Αυτό εγείρει ανησυχίες σχετικά με τα αποτελέσματα διακρίσεων και τη διαιώνιση των συστημικών προκαταλήψεων όταν τα συστήματα ΤΝ εφαρμόζονται σε τομείς όπως η ποινική δικαιοσύνη, οι διαδικασίες πρόσληψης ή οι εγκρίσεις δανείων. Η επιδίωξη της διαφάνειας, της λογοδοσίας και της συμμετοχικότητας κατά την ανάπτυξη και την εφαρμογή της ΤΝ καθίστανται υψίστης σημασίας.
Υπάρχουν, άλλωστε, φιλοσοφικά ερωτήματα σχετικά με τη φύση της συνείδησης της ΤΝ και τις επιπτώσεις της στην κατανόηση της προσωπικότητας. Μπορούν τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης να επιτύχουν πραγματική συνείδηση ή απλώς να τη μιμηθούν; Ποιες ηθικές εκτιμήσεις πρέπει να έχουμε κατά νου όταν έχουμε να κάνουμε με ΤΝ που εμφανίζει προηγμένες γνωστικές ικανότητες; Η διερεύνηση των ορίων μεταξύ της ανθρώπινης και της μηχανικής νόησης εγείρει βαθιά φιλοσοφικά ερωτήματα σχετικά με την ουσία της συνείδησης, της πράξης και της ηθικής ευθύνης.
Μπροστά σε αυτές τις ανησυχίες, είναι ζωτικής σημασίας η προώθηση του διεπιστημονικού διαλόγου και της συνεργασίας. Η αντιμετώπιση των ηθικών, κοινωνικών και φιλοσοφικών επιπτώσεων της ΤΝ απαιτεί συνεργασία μεταξύ ερευνητών, φορέων χάραξης πολιτικής, τεχνολόγων και της κοινωνίας στο σύνολό της. Μόνο μέσω μιας συλλογικής προσπάθειας μπορούμε να περιηγηθούμε στις πολυπλοκότητες της ΤΝ και να διαμορφώσουμε την ανάπτυξή της με τρόπο που να ευθυγραμμίζεται με τις αξίες και τις προσδοκίες μας για ένα καλύτερο μέλλον.
* Αποστόλης Ζυμβραγάκης, Φιλόλογος - M.Ed. Ειδικός Παιδαγωγός - Συγγραφέας - Δημιουργός του e-didaskalia.blogspot.gr.