Α. ΚΕΙΜΕΝΟ
«Η ΠΙΚΡΗ ΓΝΩΡΙΜΙΑ ΜΕ ΤΟ ΡΑΤΣΙΣΜΟ»
Δεν είναι εύκολο να είναι κανείς
διαφορετικός, ιδίως όταν είναι παιδί. Τα προβλήματα του μεγαλώματος
επιτείνονται, αν ανακαλύψουμε ότι αποκλίνουμε από
το μέσο όρο.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι
η οικογένειά μου ήταν διαφορετική. Οι γονείς μου μιλούσαν αγγλικά με βαριά
ιταλική προφορά. Το στυλ της ζωής
μας ήταν ολότελα διαφορετικό, ένα μικρό κομμάτι της Μεσογείου στις ακτές της
Αμερικής .Τρώγαμε διαφορετικά φαγητά. Οι συζητήσεις μας ήταν πιο ζωντανές κι οι
φωνές μας λίγο πιο δυνατές, οι κινήσεις μας πιο έντονες. Ο κόσμος στον οποίο
ζούσαμε ήταν σίγουρα πιο ξένος.
Σαν μικρό παιδί, ούτε ήξερα, ούτε με
ενδιέφεραν, οι πολλές διαφορές μας. Τα παιδιά, από τη φύση τους, παραδέχονται
τα πράγματα όπως είναι, λιγότερο έτοιμα να προσέξουν και πολύ περισσότερο να
κρίνουν τις διαφορές ανάμεσα στους ανθρώπους. Εκτός κι’ αν έχουν επηρεαστεί από
τους μεγάλους. Αυτό, όμως, άλλαξε όταν μπήκα στο Γυμνάσιο και ήμουν πια
έφηβος. Εκείνο τον καιρό ο πατέρας μου και η
μητέρα μου, τους οποίους μέχρι τότε αγαπούσα χωρίς καμία αμφισβήτηση, ξαφνικά
με ενοχλούσαν. Γιατί δεν μπορούσαν να είναι σαν τους άλλους γονείς; Γιατί
μιλούσαν με αυτή την αποκαλυπτική προφορά; Γιατί δεν μπορούσα να τρώω
δημητριακά για πρωινό, αντί για φραντζολάκια και καφέ με γάλα; Γιατί δεν
μπορούσα να παίρνω μαζί μου στο σχολείο, για κολατσιό, φυστικοβούτυρο και
σάντουιτς με μαρμελάδα, αντί για καλαμαράκια; («Μπλιαξ», έλεγαν τα άλλα παιδιά,
« Ο Μπουσκάλια τρώει τα πόδια του χταποδιού!»). Δεν υπήρχε κανένας τρόπος να
γλιτώσω από το επώδυνο στίγμα να είμαι Ιταλός και γιος του Τούλιο και της Ρόζας Μπουσκάλια, ακόμη και το όνομά μου
έγινε πηγή στενοχώριας για μένα.
Ήταν συνηθισμένο εκείνο
τον καιρό να μας κολλάνε τις ταμπέλες «μακαρονάς» και «μετανάστης». Ποτέ δεν
ήμουν απολύτως σίγουρος για το τι σήμαιναν αυτές οι δυο λέξεις, παρ’ όλ’ αυτά
ένιωθα το κεντρί τους. Πρωτόνιωσα αυτό τον πόνο μια μέρα καθώς έφευγα απ’ το
σχολείο . Βρέθηκα περικυκλωμένος από μια ομάδα παιδιών που μου φώναζαν αυτά τα
λόγια. Ένα από τα
παιδιά μου πέταξε ένα κέικ. Η κρέμα και η ζάχαρή του έσκασαν πάνω στο πρόσωπο,
τα μαλλιά και τα ρούχα μου. «Βρωμομετανάστη», φώναζαν. «Ο πατέρας σου είναι
γκάγκστερ στο Σικάγο κι η μητέρα σου μασάει σκόρδα κι εσύ είσαι γιος μακαρονά!
Γιατί δεν τα μαζεύετε να πάτε από κει που ήρθατε »;
Μου φάνηκε ότι πέρασε μια
αιωνιότητα ώσπου να απελευθερωθώ από τον κύκλο τους, αφού είχα φάει αρκετές
σπρωξιές και μπουνιές. Ταπεινωμένος και κλαίγοντας έσπασα τον κλοιό και όρμησα
σπίτι μου. Καθώς έτρεχα γεμάτος θυμό και πικρία, ανακάλυψα ότι δεν είχα κάνει
την παραμικρή προσπάθεια να τους ανταποδώσω τα χτυπήματα.
Μόλις έφτασα στο σπίτι κλειδώθηκα στο μπάνιο για να μη
με δουν. Παρά την επίπονη προσπάθεια,
δεν μπορούσα να σταματήσω τα κλάματα και τα δάκρυά μου ανακατεύονταν με το αίμα
στο πρόσωπό μου. Δεν μπορούσα να πιστέψω αυτό που μου συνέβη. Όλα φαίνονταν
τόσο λάθος , κι όμως τελικά ήμουν ανίκανος να
κάνω οτιδήποτε γι’ αυτό.{….} Αργότερα η εμπειρία μου μού δίδαξε ότι δεν
ήμουν μόνος, ότι αυτές οι επώδυνες συγκρούσεις
και ακόμη χειρότερες , είχαν συμβεί και στους Εβραίους φίλους μου, τους
Μεξικανούς φίλους μου, τους Μαύρους, τους Καθολικούς, και τους ανάπηρους φίλους
μου. Ο πατέρας μου είχε δίκιο, όταν μου μάθαινε ότι όσο υπάρχει άγνοια θα
υπάρχει και αδικία, όσο υπάρχουν αυτοί που ασυνείδητα μισούν τον εαυτό τους θα
υπάρχουν και διώξεις. Έτσι είναι δυστυχώς η ζωή, οι αποδιοπομπαίοι τράγοι
ανήκουν συνήθως σε μια μειονότητα.
Λεό Μπουσκάλια, «Ο πατέρας μου» (από το βιβλίο
Έκφραση Έκθεση για το ενιαίο Λύκειο, ΟΕΔΒ , διασκευή)
Β. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
1. Πώς συμπεριφέρονται οι μαθητές του αμερικανικού σχολείου στο μετανάστη συμμαθητή τους; Ποια στοιχεία διαφορετικότητας τους ωθούν σε αυτή τη συγκεκριμένη συμπεριφορά;
ΜΟΝΑΔΕΣ 2
2. Πώς αντιμετωπίζει ο νεαρός μετανάστης την αρνητική στάση των Αμερικανών συμμαθητών του και πώς αντιδρά στην επίθεση που δέχεται αναίτια;
ΜΟΝΑΔΕΣ 2
3. Να
δώσετε ένα
συνώνυμο για
τις λέξεις
του κειμένου:
ανίκανος, επίπονη,
επώδυνες, αποκλίνουμε
ΜΟΝΑΔΕΣ 2
4. Να
γράψετε δύο προτάσεις, ώστε να φαίνεται η πολυσημία της λέξης «γλώσσας».
α.___________________________________________________________________
β.
___________________________________________________________________
ΜΟΝΑΔΕΣ 1
5. Στις παρακάτω περιόδους να
βρείτε τις πλάγιες ερωτηματικές προτάσεις, να επισημάνετε τη συντακτική
τους λειτουργία και να προσδιορίσετε αν είναι μερικής ή ολικής άγνοιας. α. Ρωτούσε τι θέλουμε.
β. Δεν είναι βέβαιο
αν κατάλαβε καλά.
γ. Αυτό δεν καταλαβαίνει, ποια είναι η διαφορά των δύο ομάδων.
ΜΟΝΑΔΕΣ 3
6. Να αναγνωρίσετε το είδος των ονοματικών προτάσεων και τον
συντακτικό τους ρόλο.
α. Είναι φανερό ότι θα εκτιμηθεί η δουλειά του και ο κόπος του.
β. Πιστεύω ένα πράγμα, πως είναι ύποπτος για το έγκλημα.
γ. Θα ήθελα να ήμουν πιο μικρός και πιο ανέμελος.
δ. Ανησυχούσε μήπως δεν γράψει καλά στο διαγώνισμα.
ΜΟΝΑΔΕΣ 2
Γ. ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΛΟΓΟΥ
Με αφορμή τη διοργάνωση μιας εκδήλωσης του σχολείου σας αφιερωμένη στην εξάλειψη του φαινομένου του ρατσισμού, να συντάξετε ένα κείμενο το οποίο θα εκφωνήσετε στους καθηγητές και τους συμμαθητές σας. Στην ομιλία σας, να αναφερθείτε τόσο στα αίτια των ρατσιστικών συμπεριφορών όσο και στις οδυνηρές συνέπειες τους σε ατομικό και κοινωνικό επίπεδο. (250-300 λέξεις)
ΜΟΝΑΔΕΣ 8
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
1.Ο νεαρός μετανάστης αντιμετωπίζει την αρνητική στάση των
Αμερικανών συμμαθητών του βιώνοντας συναισθήματα θλίψης, ανασφάλειας και πόνου.
Αρχικά, φαίνεται ότι δεν κατανοεί γιατί τον εκφοβίζουν λόγω των διαφορετικών
πολιτιστικών του στοιχείων. Καθώς εκφράζει την ανασφάλειά του και αντιμετωπίζει
φυσική βία, η αντίδραση του είναι μία συνδυασμένη αίσθηση θυμού και θλίψης. Ο
νεαρός δεν αντιδρά αμέσως ή βίαια στην αναίτια επίθεση προς το πρόσωπό του,
αλλά επιλεγεί να αποσυρθεί αντιμετωπίζοντας τον πόνο και την ταπείνωση με
κλάματα. Η αντίδρασή του μετατρέπεται σε εσωτερική αναζήτηση και αναγνώριση του
πραγματικού του εαυτού, καθώς αντιλαμβάνεται την αδικία της κατάστασης. Η
εμπειρία αυτή γίνεται για εκείνον κίνητρο να κατανοήσει τις αδικίες και τις
ανισότητες που αντιμετωπίζουν και άλλοι συμμαθητές του λόγω της
διαφορετικότητάς τους όπως οι Εβραίοι, οι Μεξικανοί, οι Μαύροι και οι Καθολικοί
φίλοι του, στοιχείο που ενισχύει την κοινωνική ευαισθησία του.
2.
Οι μαθητές του αμερικανικού σχολείου
συμπεριφέρονται εχθρικά και εκφράζουν ρατσιστικές στάσεις προς τον μετανάστη
συμμαθητή τους. Τα στοιχεία της διαφορετικότητάς του που τους ωθούν σε αυτή τη
συμπεριφορά περιλαμβάνουν την ιταλική καταγωγή του, τον τρόπο ζωής της
οικογένειας του, τις διαφορετικές διατροφικές συνήθειες του ακόμα και το όνομά
του. Τα παιδιά επικεντρώνονται σε αυτές τις διαφορές και εκδηλώνουν την εχθρική
συμπεριφορά τους, χρησιμοποιώντας ρατσιστικούς όρους όπως «μακαρονάς» και
«μετανάστης» για να τον περιγελούν και τον εξοστρακίσουν, γεγονός που
αποκαλύπτει προκαταλήψεις και στερεοτυπικές αντιλήψεις σχετικά με την εθνική
καταγωγή του μετανάστη αλλά και μία γενικότερη έλλειψη κατανόησης προς τον
«άλλο». Ο συγγραφέας εκφράζει τον πόνο και την ανασφάλεια που του προκαλεί αυτή
η εμπειρία, ενισχύοντας το μήνυμα για τη σημασία της αντιμετώπισης της
διαφορετικότητας με σεβασμό και κατανόηση.
3.
ανίκανος = ανήμπορος, ανίσχυρος επίπονη =
κοπιαστική , σκληρή, κουραστική επώδυνες=
δυσάρεστες, οδυνηρές αποκλίνουμε = διαφέρουμε
4.
α. Η γλώσσα είναι το κύριο μέσο επικοινωνίας
μεταξύ των ανθρώπων. (κώδικας επικοινωνίας).
β. Από το άγχος του μπέρδεψε τη γλώσσα του και δεν ήξερε τι
να πει. (το όργανο του στόματος) / ή εναλλακτικά: Την πρώτη ώρα έχουμε Γλώσσα
και μετά Μαθηματικά (το μάθημα).
5.α. «τι θέλουμε»
: Δευτερεύουσα ονοματική πλάγια ερωτηματική
μερικής άγνοιας, εισάγεται με την ερωτηματική αντωνυμία τι και λειτουργεί συντακτικά ως
αντικείμενο στο ρήμα «ρωτούσε».
β. «αν κατάλαβε
καλά»: Δευτερεύουσα ονοματική πλάγια ερωτηματική ολικής άγνοιας, εισάγεται
με το ερωτηματικό μόριο αν και
λειτουργεί συντακτικό ως υποκείμενο στην απρόσωπη έκφραση «δεν είναι βέβαιο».
γ. «ποια είναι η
διαφορά των δύο ομάδων»: Δευτερεύουσα ονοματική πλάγια ερωτηματική, μερικής
άγνοιας, εισάγεται με την ερωτηματική αντωνυμία ποια και λειτουργεί συντακτικά ως επεξήγηση στη δεικτική αντωνυμία
«αυτό».
6. α. «ότι θα εκτιμηθεί η δουλειά και ο κόπος του»:
Δευτερεύουσα ονοματική ειδική πρόταση, εισάγεται με τον ειδικό σύνδεσμο ότι και λειτουργεί συντακτικά ως
υποκείμενο στην απρόσωπη έκφραση «είναι φανερό».
β. «πως είναι ύποπτος για το έγκλημα»: Δευτερεύουσα
ονοματική ειδική πρόταση, εισάγεται με τον ειδικό σύνδεσμο πως και λειτουργεί συντακτικά ως επεξήγηση στη λέξη «ένα».
γ. «να ήμουν πιο μικρός και πιο ανέμελος»: Δευτερεύουσα
ονοματική βουλητική πρόταση, εισάγεται με τον βουλητικό σύνδεσμο να και λειτουργεί συντακτικά ως
αντικείμενο στο ρήμα «θα ήθελα».
δ. «μήπως δεν γράψει καλά στο διαγώνισμα»: Δευτερεύουσα
ονοματική ενδοιαστική πρόταση, εισάγεται με τον ενδοιαστικό σύνδεσμο μήπως και λειτουργεί συντακτικά ως
αντικείμενο στο ρήμα «ανησυχούσε».
Γ. ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΛΟΓΟΥ
Αξιότιμοι καθηγητές, αγαπητοί συμμαθητές και συμμαθήτριες
Η σημερινή διοργάνωση αποτελεί μία ευκαιρία ανάδειξης ενός
σημαντικού προβλήματος που ταλανίζει τις σύγχρονες κοινωνίες- το φαινόμενο του
ρατσισμού. Μολονότι η ισότητα όλων των ανθρώπων ανεξαρτήτως της
διαφορετικότητάς τους, έχει κατοχυρωθεί συνταγματικά, τα φαινόμενα ρατσισμού
στις μέρες μας αυξάνονται με ανησυχητικούς ρυθμούς, επιφέροντας σοβαρό πλήγμα
όχι μόνο σε ατομικό αλλά και σε κοινωνικό επίπεδο. Αδιαμφισβήτητα, ο αγώνας
ενάντια στο ρατσισμό αποτελεί ένα καίριο και σύνθετο ζήτημα και προκειμένου να καρποφορήσει
είναι σημαντικό να εξετάσουμε τα αίτια που οδηγούν στην έξαρση του φαινομένου
αλλά και να εμβαθύνουμε στις αρνητικές συνέπειές του.
Ζητούμενο Α: Τα αίτια του ρατσισμού
•
Ο φόβος απέναντι στο διαφορετικό/ συμπλέγματα
κατωτερότητας που καλλιεργούν το φθόνο και το μίσος προς οτιδήποτε διαφορετικό,
δημιουργώντας την αίσθηση υπεροχής και την επιθυμία κυριαρχίας έναντι των άλλων
•
Η ευθύνη των φορέων αγωγής:
✓ Σχολείο : Εκπαίδευση προσανατολισμένη
στη βαθμοθηρία και τον ανταγωνισμό/ έμφαση στην στείρα απομνημόνευση έτοιμων
γνώσεων και όχι στην ολόπλευρη καλλιέργεια της προσωπικότητας του νέου και την
εμφύσηση ηθικών αξιών και ανθρωπιστικών αρχών όπως ο σεβασμός προς τον
συνάνθρωπο, η αλληλεγγύη κ.α. Ακόμη, συχνά οι ίδιοι οι εκπαιδευτικοί γίνονται
κοινωνοί ρατσιστικών αντιλήψεων ή αντιμετωπίζουν με αδιαφορία και αδράνεια
ρατσιστικές συμπεριφορές.
✓ Οικογένεια : Σημαντική είναι και η
ευθύνη των γονέων καθότι συχνά
ρατσιστικές αντιλήψεις και νοοτροπίες λειτουργούν ως πρότυπα μίμησης από τα
νεότερα μέλη τα οποία υιοθετούν αντίστοιχες αντιλήψεις, τις οποίες
εσωτερικεύουν ασυνείδητα.
✓ Μ.Μ.Ε : Συχνά, τα Μ.Μ.Ε είναι φορείς
προβολής και διαιώνισης ρατσιστικών ιδεών και προκαταλήψεων. Έτσι ως βασικός
μοχλός επιρροής των νέων δύνανται να επηρεάσουν την νεανική κοινότητα προς τον
ενστερνισμό αντίστοιχων προτύπων.
•
Η κρίση των ηθικών αρχών και αξιών στις μέρες
μας (ανηθικότητα, ανταγωνισμός, ευθυνοφοβία και μία γενικότερη αμφισβήτηση των
ανθρωπιστικών ιδανικών που καλλιεργούν το μίσος στις ψυχές των ανθρώπων και
πυροδοτούν τις μεταξύ τους σχέσεις).
•
Οι κοινωνικές διαφορές, οι σύγχρονες
πολυπολιτισμικές κοινωνίες καθώς και
κοινωνικά προβλήματα όπως η έξαρση της βίας και της εγκληματικότητας που
ενισχύει τον φόβο, η ανεργία που γεννά τον ανταγωνισμό και η οικονομική κρίση.
•
Οικονομικά συμφέροντα, που σήμερα ενισχύονται
από το υλιστικό- καταναλωτικό πνεύμα καθώς αυτοσκοπός γίνεται η απόκτηση υλικών
αγαθών, ενώ ο σεβασμός της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και των δικαιωμάτων του
ανθρώπου θεωρούνται δευτερεύουσα σημασίας. Αποτέλεσμα είναι η αδιαφορία για τον
συνάνθρωπο που ευνοεί την εκδήλωση ρατσιστικών συμπεριφορών.
Ζητούμενο Β: Οι συνέπειες του
ρατσισμού Σε ατομικό επίπεδο:
•
Προσβάλλεται ανεπανόρθωτα η ανθρώπινη
αξιοπρέπεια και υποτιμάται η ανθρώπινη αξία.
•
Τάση για απομόνωση και εκδήλωση αντικοινωνικής
συμπεριφοράς που συχνά συνοδεύεται από περιστατικά επιθετικότητας και βίας.
•
Δυσκολίες προσαρμογής και κοινωνικής ένταξης
καθώς και επικράτηση του φόβου και της ανασφάλειας στη δημιουργία διαπροσωπικών
σχέσεων, γεγονός που με την σειρά του οδηγεί στην στοχοποίηση και την κοινωνική
απομόνωση του θύματος.
•
Στέρηση δικαιωμάτων , ευκαιριών και δυνατοτήτων
για ουσιαστική και ισότιμη συμμετοχή στο κοινωνικό γίγνεσθαι, γεγονός που
συντελεί στη παρεμπόδιση της δημιουργικής τους συμμετοχής στη κοινωνία και της
εξέλιξης τόσο των ίδιων όσο και της κοινωνίας.
Σε κοινωνικό επίπεδο:
•
Υπονόμευση της επικοινωνίας, της αρμονικής
συνύπαρξης και ειρήνης των λαών, καθώς οξύνονται οι αντιθέσεις και
παρεμποδίζεται η μεταξύ τους συνεργασία. Παρεμποδίζεται έτσι κάθε μορφή προόδου
που απορρέει από τις πολιτιστικές αλληλεπιδράσεις, τη φιλία και τη συνεργασία,
ενώ ταυτόχρονα πυροδοτούνται πολεμικές συγκρούσεις.
•
Ο ρατσισμός καλλιεργεί πάθη, μίσος, φανατισμό,
αντεκδίκηση καθώς και κοινωνικές ανισότητες που επιδρούν αρνητικά στη διατήρηση
της κοινωνικής συνοχής.
•
Συντελεί στην υποδούλωση και την εκμετάλλευση
ανθρώπων και λαών προωθώντας τον κοινωνικό αποκλεισμό των θυμάτων.
•
Ο ρατσισμός αποτελεί πλήγμα σε κάθε δημοκρατική
κοινωνία καθώς παραβιάζονται κατάφωρα τα ανθρώπινα δικαιώματα , γεγονός που
έρχεται σε πλήρη αντίθεση με τις δημοκρατικές αξίες (ισότητα, αξιοπρέπεια,
ανεκτικότητα). Απουσία υγιούς δημοκρατίας και έλλειψη αξιοκρατίας και
κοινωνικής δικαιοσύνης.
Επίλογος
Συμπερασματικά, ο ρατσισμός αποτελεί μία μελανή κηλίδα στο
πρόσωπο της ανθρωπότητας με οδυνηρές συνέπειες τόσο για το ίδιο το άτομο, όσο
και για τη κοινωνία συλλήβδην. Είναι επομένως ευθύνη, πρωτίστων των κοινωνικών
φορέων αλλά και του καθένα από εμάς ξεχωριστά, η κινητοποίηση για την εξάλειψή
του ρατσισμού με όραμα μία ουσιαστικά δημοκρατική κοινωνία που σέβεται τα μέλη
της και στηρίζει έμπρακτα το αναφαίρετο δικαίωμα όλων στην ισότητα ,
ανεξαρτήτως της διαφορετικότητάς τους.
Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας