.png)
Θουκυδίδη Ιστορία, Βιβλίο 3. Κεφάλαια 71-73, 74, 75 [Ερμηνευτικές ερωτήσεις με απαντήσεις]
Βιβλίο 3. Κεφάλαια 71-731. Δράσαντες δὲ τοῦτο: Τι επεδίωκαν µε την πράξη τους αυτή οι ολιγαρχικοί;
Η αιφνιδιαστική επίθεση των ολιγαρχικών στη βουλή που είχε ως αποτέλεσμα τη σφαγή του Πειθία και περίπου εξήντα ακόμη ατόμων -βουλευτών και υποστηρικτών της δημοκρατικής παράταξης- έχει ως εμφανές κίνητρο την αγανάκτηση των πέντε πλούσιων ολιγαρχικών για το μεγάλο πρόστιμο που τους επιβλήθηκε, αλλά δεν συνδεόταν μόνο με αυτό το γεγονός. Οι ολιγαρχικοί πίστευαν ή ανησυχούσαν πως ο Πειθίας θα έπειθε τους Κερκυραίους να ακυρώσουν το ψήφισμα ουδετερότητας, ώστε να ταχθεί το νησί τους ανεπιφύλακτα με το μέρος της Αθήνας. Θέλησαν, έτσι, να προλάβουν τη δυσμενή αυτή εξέλιξη και να θέσουν την Κέρκυρα υπό τον έλεγχό τους. Η επίθεσή τους, επομένως, είχε περισσότερο τον χαρακτήρα ενός πραξικοπήματος μέσω του οποίου οι ολιγαρχικοί επιδίωκαν να καθοδηγήσουν τις πολιτικές εξελίξεις στην Κέρκυρα σύμφωνα με τις δικές τους πεποιθήσεις και τα δικά τους συμφέροντα.
2. ἠνάγκασαν τὴν γνώµην: Ποιες ήταν οι επιπτώσεις της ενέργειας αυτής για τη λειτουργία της δηµοκρατίας;
Οι ολιγαρχικοί προσπάθησαν να προσδώσουν μία επίφαση δημοκρατικής νομιμότητας στο όλο εγχείρημά τους, αφού αμέσως μετά το φόνο των πολιτικών τους αντιπάλων συγκάλεσαν τον δήμο. Η σύγκληση, ωστόσο, των Κερκυραίων δεν αποτέλεσε μια πραγματικά δημοκρατική διαδικασία, εφόσον οι ολιγαρχικοί τους ανάγκασαν να επικυρώσουν την πρόταση των ίδιων, τη συνέχιση, δηλαδή, της ουδετερότητας, χωρίς να προχωρήσουν σε μια δημοκρατική ανταλλαγή απόψεων. Κατ’ αυτό τον τρόπο έστειλαν στους Κερκυραίους το μήνυμα πως το νησί βρισκόταν πλέον υπό τον δικό τους έλεγχο και πως κανένας δημοκρατικός θεσμός δεν λειτουργούσε πια.
Οι ολιγαρχικοί με το κλίμα ψυχολογικής βίας και τρομοκρατίας που δημιουργούν εξαναγκάζουν τους Κερκυραίους να επικυρώσουν την πρότασή τους για ουδετερότητα. Καταλύεται έτσι η ίδια η ουσία της λειτουργίας των δημοκρατικών θεσμών, δηλαδή η ελευθερία στη λήψη των αποφάσεων. Η πολιτική αυτή φενάκη των ολίγων εκφράζεται εναργέστατα από τις ίδιες τις αντιφατικές ενέργειές τους: από τη μια συγκαλούν την εκκλησία του δήμου, από την άλλη όμως δεσμεύουν τη βούληση του δημοκρατικού αυτού οργάνου.
3. Πέτυχε ή όχι το σκοπό της η πρεσβεία στην Αθήνα και γιατί;
Οι πρέσβεις που απέστειλαν οι ολιγαρχικοί Κερκυραίοι στην Αθήνα δεν κατόρθωσαν να πετύχουν τον σκοπό τους, διότι ήταν εξαρχής απίθανο το να πείσουν τους Αθηναίους πως η δολοφονία του Πειθία και των δημοκρατικών βουλευτών αποτελούσε επωφελές γεγονός για την Αθήνα. Η αποστολή της πρεσβείας αποτέλεσε μια μάταιη προσπάθεια των ολιγαρχικών να αποτρέψουν την αντίδραση της Αθήνας, η οποία όμως ήταν δεδομένη. Από τη στιγμή που οι ολιγαρχικοί της Κέρκυρας δολοφόνησαν δημοκρατικούς βουλευτές που επιδίωκαν τη στενότερη συνεργασία με την Αθήνα, ήταν βέβαιο πως οι Αθηναίοι θα πραγματοποιούσαν μια δυναμικότερη παρέμβαση στο εσωτερικό της Κέρκυρας.
4. περὶ τῶν πεπραγµένων… γένηται: Ποιος ήταν ο σκοπός της αποστολής πρεσβείας στην Αθήνα;
Η αποστολή πρέσβεων στην Αθήνα είναι ένας διπλωματικός ελιγμός των ολιγαρχικών. Η πρεσβεία αυτή ήταν επιφορτισμένη με διπλό σκοπό: αφενός να πείσει τους Αθηναίους ότι οι εξελίξεις στην Κέρκυρα ήταν συμφέρουσες και γι’ αυτούς, αφετέρου να διεγείρει τη φιλοπατρία των δημοκρατικών Κερκυραίων που είχαν καταφύγει στην Αθήνα, ώστε να μην προσπαθήσουν να ανατρέψουν τη νέα πολιτική κατάσταση που δημιουργήθηκε στο νησί. Αυτό που επιδιώκουν να πετύχουν οι ολιγαρχικοί είναι να αποτραπεί οποιαδήποτε αντίδραση στη νέα πολιτική κατάσταση που το πραξικόπημά τους διαμόρφωσε. Πρέπει να τονιστεί εδώ ότι οι Κερκυραίοι ολιγαρχικοί δεν είναι μόνο δολοφόνοι, αλλά και αναίσχυντοι δολοπλόκοι, κι αυτό διότι προσπαθούν να διεγείρουν τα αισθήματα φιλοπατρίας εκείνων, τους οποίους ήθελαν να φονεύσουν.
5. Ποιες συνέπειες είχε για την Αθήνα η επιβολή της ουδετερότητας από µέρους των ολιγαρχικών;
Η επιβολή της ουδετερότητας από τους ολιγαρχικούς επηρέαζε πολλαπλώς την Αθήνα, ιδίως αν ληφθεί υπόψη πως προκειμένου να επιβληθεί προηγήθηκε η δολοφονία του Πειθία και αρκετών άλλων δημοκρατικών βουλευτών. Έχασε, δηλαδή, η Αθήνα τους πολιτικούς που την υποστήριζαν στην Κέρκυρα, προτού καν -λόγω της ουδετερότητας- χάσει και την επιμαχία που τη συνέδεε με τους Κερκυραίους. Αποτέλεσε, υπ’ αυτή την έννοια, σημαντικό πλήγμα για τα σχέδια της Αθήνας η επιβολή της ουδετερότητας, εφόσον, παραλλήλως, σηματοδοτούσε τον σταδιακό προσανατολισμό των Κερκυραίων -υπό την πίεση βέβαια των ολιγαρχικών- προς την Σπάρτη. Ήταν, άλλωστε, προφανές για τους Αθηναίους πως οι ολιγαρχικοί της Κέρκυρας δεν θα σταματούσαν εκεί, μιας και απώτερος στόχος τους ήταν να καταστήσουν το νησί τους σύμμαχο της Σπάρτης.
6. Η σύγκληση της συνέλευσης δείχνει ότι οι ολιγαρχικοί σέβονται τους δηµοκρατικούς θεσµούς; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.
Η σύγκληση της συνέλευσης αποτελεί -φαινομενικά όπως αποδεικνύεται- μια πρώτη ένδειξη σεβασμού των δημοκρατικών θεσμών. Οι ολιγαρχικοί κατανοούν πως δεν μπορούν να προχωρήσουν σε άμεση αλλαγή του πολιτεύματος της Κέρκυρας, χωρίς αυτό να πυροδοτήσει αντιδράσεις. Προχωρούν, έτσι, στη σύγκληση της συνέλευσης, προκειμένου να δώσουν μια επίφαση νομιμότητας στη δράση τους. Το γεγονός, ωστόσο, ότι ακολούθως αναγκάζουν τους πολίτες να αποδεχτούν και να επικυρώσουν τις αποφάσεις που εκείνοι ανακοινώνουν καθιστά εμφανή την απαξίωση του δημοκρατικού αυτού θεσμού.
7. τούς τε πρέσβεις… ξυλλαβόντες: Γιατί οι Αθηναίοι αντέδρασαν µε τον τρόπο αυτό;
Οι Αθηναίοι συνέλαβαν τους πρέσβεις, καθώς και όσους από τους Κερκυραίους συντάχθηκαν τώρα μαζί τους (πρόκειται για τους Κερκυραίους που είχαν προηγουμένως καταφύγει στην Αθήνα) και τους συγκέντρωσαν στην Αίγινα. Η σύλληψη των πρέσβεων, που θεωρούνταν πρόσωπα ιερά και απαραβίαστα, αντιστρατεύεται τους κανόνες του «διεθνούς δικαίου» της εποχής. Ωστόσο η ενέργεια των Αθηναίων δικαιολογείται στην παρούσα περίπτωση από την κατάλυση της έννομης τάξης που προηγήθηκε στην Κέρκυρα και από την ανάρμοστη δράση των ίδιων των πρέσβεων στην Αθήνα.
8. Με ποιον τρόπο επιχείρησαν οι πρέσβεις να πείσουν τους δηµοκρατικούς;
Οι πρέσβεις των ολιγαρχικών στην Αθήνα επιδιώκουν να αποτρέψουν οποιαδήποτε δυναμική αντίδραση των δημοκρατικών Κερκυραίων που βρίσκονται εκεί, με το επιχείρημα πως μια οποιαδήποτε δική τους εχθρική ενέργεια θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο την ασφάλεια του νησιού και όλων των πολιτών του, αφού θα έδινε στους Αθηναίους μια εύλογη πρόφαση για να παρέμβουν. Επιχειρούν, άρα, οι πρέσβεις να εκμεταλλευτούν τα πατριωτικά αισθήματα των δημοκρατικών Κερκυραίων, ώστε αφενός να τους αδρανοποιήσουν κι αφετέρου να τους πείσουν να αποδεχτούν την νέα πολιτική κατάσταση του νησιού ως επωφελή.
9. ἐλθούσης τριήρους Κορινθίας καὶ Λακεδαιµονίων πρέσβεων: Ποια εξέλιξη του πολέµου προδιαγράφει η άφιξη των πλοίων;
Η έλευση στην Κέρκυρα πλοίων από την Κόρινθο και τη Σπάρτη σηματοδοτεί μια πιο παρεμβατική πολιτική των ολιγαρχικών της Πελοποννήσου. Η Σπάρτη εκλαμβάνοντας την κίνηση των Κερκυραίων ολιγαρχικών να δολοφονήσουν τον Πειθία, τον πρόξενο της Αθήνας στην Κέρκυρα, ως ξεκάθαρη επιλογή υπέρ της ολιγαρχικής πολιτικής θεωρεί πως είναι η κατάλληλη στιγμή να δείξει έμπρακτα τη στήριξή της στους ολιγαρχικούς του νησιού. Η ανοιχτή, όμως, παρέμβαση της Σπάρτης δεν μπορεί να περάσει αναπάντητη από την Αθήνα. Ξεκινούν, κατ’ αυτό τον τρόπο, οι άμεσες παρεμβάσεις των δύο μεγάλων αντιπάλων, των Σπαρτιατών και των Αθηναίων, που θα έχουν ολέθριες συνέπειες στο εσωτερικό του νησιού.
Η άφιξη ενός πολεμικού πλοίου από την Κόρινθο και των Λακεδαιμονίων πρέσβεων παρέχει την αναμενόμενη ευκαιρία στους ολιγαρχικούς, οι οποίοι επιτίθενται κατά των δημοκρατικών και τους νικούν σε μάχη. Ο φόνος του Πειθία είναι η αρχή του εμφυλίου πολέμου, αλλά από το σημείο αυτό η εμφύλια σύρραξη γενικεύεται και οι δύο αντίπαλες παρατάξεις θα οδηγηθούν σε φρικαλεότητες. Είναι σαφές ότι η νέα σπαρτιατική αποστολή που έσπευσε στην Κέρκυρα στάλθηκε ως άμεση αντίδραση στις προηγηθείσες ενέργειες των Αθηναίων και είχε σκοπό την ανάληψη δραστικών πρωτοβουλιών και τη δυναμική εκκαθάριση της πολιτικής κατάστασης προς όφελος των Κερκυραίων ολιγαρχικών και κατ’ επέκταση των συμφερόντων της Σπάρτης. Η παρέμβαση της Σπάρτης στα εσωτερικά της Κέρκυρας είναι πλέον απροκάλυπτη.
10. Πώς αντέδρασαν οι δηµοκρατικοί στην επίθεση των ολιγαρχικών;
Οι δημοκρατικοί ερχόμενοι αντιμέτωποι με την πρώτη αιφνιδιαστική επίθεση των ολιγαρχικών ηττώνται. Προχωρούν, ωστόσο, στη συνέχεια σε κινήσεις ανασυγκρότησης και προετοιμασίας, αφού φροντίζουν να μετακινηθούν στα ψηλά και οχυρά μέρη της πόλης, ώστε να διασφαλίσουν το πλεονέκτημα της καλύτερης τοποθεσίας. Παραλλήλως παίρνουν τον έλεγχο του Υλλαϊκού λιμανιού, στο μέσο του οποίου βρίσκεται το Ποντικονήσι, ώστε να έχουν κι εκείνοι πρόσβαση στη θάλασσα, σε περίπτωση που χρειαστεί να απομακρυνθούν από την πόλη.
11. ἐς τοὺς ἀγροὺς περιέπεµπον ἀµφότεροι: Ποιος ήταν ο στόχος της αποστολής και ποια αποτελέσµατα έφερε;
Η απεγνωσμένη προσπάθεια επικράτησης σε βάρος των αντιπάλων τους, η ένταση του αγώνα και η όξυνση των πολιτικών παθών οδηγούν την καθεμία από τις αντίπαλες παρατάξεις στην πρόσκληση των δούλων, προκειμένου να ενισχύσουν το δυναμικό τους. Πρόκειται για ασυνήθιστο γεγονός, όμως στα πλαίσια μιας τόσο έντονης εμφύλιας διαμάχης, οι δούλοι, που υπερέβαιναν τότε το μισό πληθυσμό της Κέρκυρας, αποτελούσαν ικανή αριθμητικά ενίσχυση για κάθε αντιμαχόμενη παράταξη.
Η προσπάθεια προσεταιρισμού των δούλων υπήρξε περισσότερο επιτυχής για τους δημοκρατικούς, εφόσον η πλειονότητα των δούλων πήγε με το μέρος τους. Μικρότερη ήταν η απήχηση της αντίστοιχης προσπάθειας των ολιγαρχικών, οι οποίοι κατόρθωσαν να πείσουν ελάχιστο αριθμό δούλων για την ειλικρίνεια των προθέσεων και των υποσχέσεών τους.
12. Για ποιους λόγους, κατά τη γνώµη σας, οι δούλοι τάχθηκαν στο πλευρό των δηµοκρατικών;
Σε αντίθεση με τους ολιγαρχικούς, οι οποίοι είναι ευκατάστατοι γαιοκτήμονες και λειτουργούν συνήθως ως εκείνοι απασχολούν τους δούλους στα κτήματά τους, οι δημοκρατικοί, στην πλειονότητά τους, είναι πολίτες που είτε έχουν μικρή περιουσία είτε ασκούν κάποιο βιοποριστικό επάγγελμα. Παραλλήλως, σε αντίθεση με τον αυταρχικό τρόπο σκέψης των ολιγαρχικών, οι δημοκρατικοί πιστεύουν πως η πολυφωνία και η συναίνεση αποτελούν ιδανικό τρόπο λειτουργίας μιας κοινωνίας. Ως εκ τούτου, είναι πιθανό πως οι δούλοι αναγνώρισαν στο πρόσωπο των δημοκρατικών ανθρώπους αφενός περισσότερο ικανούς να δείξουν συμπάθεια για τις σκληρές συνθήκες της ζωής τους κι αφετέρου περισσότερο αξιόπιστους σε σχέση με τα όσα τους υπόσχονταν.
13. Για ποιο λόγο και από ποιους χρησιµοποιήθηκαν οι ἐπίκουροι;
Οι ολιγαρχικοί είχαν την οικονομική δυνατότητα να προσλάβουν μισθοφορικά στρατεύματα, για να εξισωθούν αριθμητικά με τους δημοκρατικούς, που ενισχύθηκαν σημαντικά από τους δούλους. Προχώρησαν, έτσι, στην πρόσληψη οκτακοσίων μισθοφόρων από την απέναντι περιοχή της Ηπείρου, ώστε να καλύψουν τη διαφορά δύναμης μεταξύ των παρατάξεων που επήλθε από τη στιγμή που η πλειοψηφία των δούλων πήρε το μέρος των δημοκρατιών.
2. ἠνάγκασαν τὴν γνώµην: Ποιες ήταν οι επιπτώσεις της ενέργειας αυτής για τη λειτουργία της δηµοκρατίας;
Οι ολιγαρχικοί προσπάθησαν να προσδώσουν μία επίφαση δημοκρατικής νομιμότητας στο όλο εγχείρημά τους, αφού αμέσως μετά το φόνο των πολιτικών τους αντιπάλων συγκάλεσαν τον δήμο. Η σύγκληση, ωστόσο, των Κερκυραίων δεν αποτέλεσε μια πραγματικά δημοκρατική διαδικασία, εφόσον οι ολιγαρχικοί τους ανάγκασαν να επικυρώσουν την πρόταση των ίδιων, τη συνέχιση, δηλαδή, της ουδετερότητας, χωρίς να προχωρήσουν σε μια δημοκρατική ανταλλαγή απόψεων. Κατ’ αυτό τον τρόπο έστειλαν στους Κερκυραίους το μήνυμα πως το νησί βρισκόταν πλέον υπό τον δικό τους έλεγχο και πως κανένας δημοκρατικός θεσμός δεν λειτουργούσε πια.
Οι ολιγαρχικοί με το κλίμα ψυχολογικής βίας και τρομοκρατίας που δημιουργούν εξαναγκάζουν τους Κερκυραίους να επικυρώσουν την πρότασή τους για ουδετερότητα. Καταλύεται έτσι η ίδια η ουσία της λειτουργίας των δημοκρατικών θεσμών, δηλαδή η ελευθερία στη λήψη των αποφάσεων. Η πολιτική αυτή φενάκη των ολίγων εκφράζεται εναργέστατα από τις ίδιες τις αντιφατικές ενέργειές τους: από τη μια συγκαλούν την εκκλησία του δήμου, από την άλλη όμως δεσμεύουν τη βούληση του δημοκρατικού αυτού οργάνου.
3. Πέτυχε ή όχι το σκοπό της η πρεσβεία στην Αθήνα και γιατί;
Οι πρέσβεις που απέστειλαν οι ολιγαρχικοί Κερκυραίοι στην Αθήνα δεν κατόρθωσαν να πετύχουν τον σκοπό τους, διότι ήταν εξαρχής απίθανο το να πείσουν τους Αθηναίους πως η δολοφονία του Πειθία και των δημοκρατικών βουλευτών αποτελούσε επωφελές γεγονός για την Αθήνα. Η αποστολή της πρεσβείας αποτέλεσε μια μάταιη προσπάθεια των ολιγαρχικών να αποτρέψουν την αντίδραση της Αθήνας, η οποία όμως ήταν δεδομένη. Από τη στιγμή που οι ολιγαρχικοί της Κέρκυρας δολοφόνησαν δημοκρατικούς βουλευτές που επιδίωκαν τη στενότερη συνεργασία με την Αθήνα, ήταν βέβαιο πως οι Αθηναίοι θα πραγματοποιούσαν μια δυναμικότερη παρέμβαση στο εσωτερικό της Κέρκυρας.
4. περὶ τῶν πεπραγµένων… γένηται: Ποιος ήταν ο σκοπός της αποστολής πρεσβείας στην Αθήνα;
5. Ποιες συνέπειες είχε για την Αθήνα η επιβολή της ουδετερότητας από µέρους των ολιγαρχικών;
6. Η σύγκληση της συνέλευσης δείχνει ότι οι ολιγαρχικοί σέβονται τους δηµοκρατικούς θεσµούς; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.
Οι Αθηναίοι συνέλαβαν τους πρέσβεις, καθώς και όσους από τους Κερκυραίους συντάχθηκαν τώρα μαζί τους (πρόκειται για τους Κερκυραίους που είχαν προηγουμένως καταφύγει στην Αθήνα) και τους συγκέντρωσαν στην Αίγινα. Η σύλληψη των πρέσβεων, που θεωρούνταν πρόσωπα ιερά και απαραβίαστα, αντιστρατεύεται τους κανόνες του «διεθνούς δικαίου» της εποχής. Ωστόσο η ενέργεια των Αθηναίων δικαιολογείται στην παρούσα περίπτωση από την κατάλυση της έννομης τάξης που προηγήθηκε στην Κέρκυρα και από την ανάρμοστη δράση των ίδιων των πρέσβεων στην Αθήνα.
8. Με ποιον τρόπο επιχείρησαν οι πρέσβεις να πείσουν τους δηµοκρατικούς;
Οι πρέσβεις των ολιγαρχικών στην Αθήνα επιδιώκουν να αποτρέψουν οποιαδήποτε δυναμική αντίδραση των δημοκρατικών Κερκυραίων που βρίσκονται εκεί, με το επιχείρημα πως μια οποιαδήποτε δική τους εχθρική ενέργεια θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο την ασφάλεια του νησιού και όλων των πολιτών του, αφού θα έδινε στους Αθηναίους μια εύλογη πρόφαση για να παρέμβουν. Επιχειρούν, άρα, οι πρέσβεις να εκμεταλλευτούν τα πατριωτικά αισθήματα των δημοκρατικών Κερκυραίων, ώστε αφενός να τους αδρανοποιήσουν κι αφετέρου να τους πείσουν να αποδεχτούν την νέα πολιτική κατάσταση του νησιού ως επωφελή.
9. ἐλθούσης τριήρους Κορινθίας καὶ Λακεδαιµονίων πρέσβεων: Ποια εξέλιξη του πολέµου προδιαγράφει η άφιξη των πλοίων;
Η έλευση στην Κέρκυρα πλοίων από την Κόρινθο και τη Σπάρτη σηματοδοτεί μια πιο παρεμβατική πολιτική των ολιγαρχικών της Πελοποννήσου. Η Σπάρτη εκλαμβάνοντας την κίνηση των Κερκυραίων ολιγαρχικών να δολοφονήσουν τον Πειθία, τον πρόξενο της Αθήνας στην Κέρκυρα, ως ξεκάθαρη επιλογή υπέρ της ολιγαρχικής πολιτικής θεωρεί πως είναι η κατάλληλη στιγμή να δείξει έμπρακτα τη στήριξή της στους ολιγαρχικούς του νησιού. Η ανοιχτή, όμως, παρέμβαση της Σπάρτης δεν μπορεί να περάσει αναπάντητη από την Αθήνα. Ξεκινούν, κατ’ αυτό τον τρόπο, οι άμεσες παρεμβάσεις των δύο μεγάλων αντιπάλων, των Σπαρτιατών και των Αθηναίων, που θα έχουν ολέθριες συνέπειες στο εσωτερικό του νησιού.
Η άφιξη ενός πολεμικού πλοίου από την Κόρινθο και των Λακεδαιμονίων πρέσβεων παρέχει την αναμενόμενη ευκαιρία στους ολιγαρχικούς, οι οποίοι επιτίθενται κατά των δημοκρατικών και τους νικούν σε μάχη. Ο φόνος του Πειθία είναι η αρχή του εμφυλίου πολέμου, αλλά από το σημείο αυτό η εμφύλια σύρραξη γενικεύεται και οι δύο αντίπαλες παρατάξεις θα οδηγηθούν σε φρικαλεότητες. Είναι σαφές ότι η νέα σπαρτιατική αποστολή που έσπευσε στην Κέρκυρα στάλθηκε ως άμεση αντίδραση στις προηγηθείσες ενέργειες των Αθηναίων και είχε σκοπό την ανάληψη δραστικών πρωτοβουλιών και τη δυναμική εκκαθάριση της πολιτικής κατάστασης προς όφελος των Κερκυραίων ολιγαρχικών και κατ’ επέκταση των συμφερόντων της Σπάρτης. Η παρέμβαση της Σπάρτης στα εσωτερικά της Κέρκυρας είναι πλέον απροκάλυπτη.
10. Πώς αντέδρασαν οι δηµοκρατικοί στην επίθεση των ολιγαρχικών;
Οι δημοκρατικοί ερχόμενοι αντιμέτωποι με την πρώτη αιφνιδιαστική επίθεση των ολιγαρχικών ηττώνται. Προχωρούν, ωστόσο, στη συνέχεια σε κινήσεις ανασυγκρότησης και προετοιμασίας, αφού φροντίζουν να μετακινηθούν στα ψηλά και οχυρά μέρη της πόλης, ώστε να διασφαλίσουν το πλεονέκτημα της καλύτερης τοποθεσίας. Παραλλήλως παίρνουν τον έλεγχο του Υλλαϊκού λιμανιού, στο μέσο του οποίου βρίσκεται το Ποντικονήσι, ώστε να έχουν κι εκείνοι πρόσβαση στη θάλασσα, σε περίπτωση που χρειαστεί να απομακρυνθούν από την πόλη.
11. ἐς τοὺς ἀγροὺς περιέπεµπον ἀµφότεροι: Ποιος ήταν ο στόχος της αποστολής και ποια αποτελέσµατα έφερε;
Η απεγνωσμένη προσπάθεια επικράτησης σε βάρος των αντιπάλων τους, η ένταση του αγώνα και η όξυνση των πολιτικών παθών οδηγούν την καθεμία από τις αντίπαλες παρατάξεις στην πρόσκληση των δούλων, προκειμένου να ενισχύσουν το δυναμικό τους. Πρόκειται για ασυνήθιστο γεγονός, όμως στα πλαίσια μιας τόσο έντονης εμφύλιας διαμάχης, οι δούλοι, που υπερέβαιναν τότε το μισό πληθυσμό της Κέρκυρας, αποτελούσαν ικανή αριθμητικά ενίσχυση για κάθε αντιμαχόμενη παράταξη.
Η προσπάθεια προσεταιρισμού των δούλων υπήρξε περισσότερο επιτυχής για τους δημοκρατικούς, εφόσον η πλειονότητα των δούλων πήγε με το μέρος τους. Μικρότερη ήταν η απήχηση της αντίστοιχης προσπάθειας των ολιγαρχικών, οι οποίοι κατόρθωσαν να πείσουν ελάχιστο αριθμό δούλων για την ειλικρίνεια των προθέσεων και των υποσχέσεών τους.
12. Για ποιους λόγους, κατά τη γνώµη σας, οι δούλοι τάχθηκαν στο πλευρό των δηµοκρατικών;
Σε αντίθεση με τους ολιγαρχικούς, οι οποίοι είναι ευκατάστατοι γαιοκτήμονες και λειτουργούν συνήθως ως εκείνοι απασχολούν τους δούλους στα κτήματά τους, οι δημοκρατικοί, στην πλειονότητά τους, είναι πολίτες που είτε έχουν μικρή περιουσία είτε ασκούν κάποιο βιοποριστικό επάγγελμα. Παραλλήλως, σε αντίθεση με τον αυταρχικό τρόπο σκέψης των ολιγαρχικών, οι δημοκρατικοί πιστεύουν πως η πολυφωνία και η συναίνεση αποτελούν ιδανικό τρόπο λειτουργίας μιας κοινωνίας. Ως εκ τούτου, είναι πιθανό πως οι δούλοι αναγνώρισαν στο πρόσωπο των δημοκρατικών ανθρώπους αφενός περισσότερο ικανούς να δείξουν συμπάθεια για τις σκληρές συνθήκες της ζωής τους κι αφετέρου περισσότερο αξιόπιστους σε σχέση με τα όσα τους υπόσχονταν.
13. Για ποιο λόγο και από ποιους χρησιµοποιήθηκαν οι ἐπίκουροι;
Βιβλίο 3. Κεφάλαιο 74
1. Να γράψετε τους λόγους για τους οποίους οι δηµοκρατικοί κατόρθωσαν να νικήσουν τους αντιπάλους τους.
Η νίκη των δημοκρατικών οφείλεται, μεταξύ άλλων, στο γεγονός πως υπερτερούσαν αριθμητικά των ολιγαρχικών, καθώς αφενός είχαν διασφαλίσει την υποστήριξη του μεγαλύτερου μέρους των δούλων κι αφετέρου είχαν και τη βοήθεια των γυναικών, οι οποίες λόγω του σημαντικού διακυβεύματος συμμετείχαν ενεργά στη μάχη. Παραλλήλως είχαν καταλάβει καίριες θέσεις, όπως ήταν η ακρόπολη και το Υλλαϊκό λιμάνι, καθώς και τα ψηλότερα σημεία της πόλης που αποτελούσαν φυσικά οχυρά. Αξίζει, άλλωστε, να σημειωθεί ότι αγωνίζονταν με μεγαλύτερη αποφασιστικότητα διότι κινδύνευαν να χάσουν πλήρως την ελευθερία τους, αν ο έλεγχος περνούσε στους αυταρχικούς ολιγαρχικούς, κι η αποφασιστικότητά τους αυτή φαίνεται με τον πλέον σαφή τρόπο απ’ τη συμμετοχή των γυναικών κατά τη διάρκεια της τελευταίας κρίσιμης σύγκρουσης
Υπέρ των δημοκρατικών λειτούργησε και το γεγονός πως ένα σημαντικό τμήμα της δύναμης των ολιγαρχικών, οι οκτακόσιοι μισθοφόροι, δεν αγωνίζονταν για κάποιο υψηλό ιδανικό για το οποίο θα ήταν πρόθυμοι να θυσιαστούν, στοιχείο που έγινε προφανές όταν διέφυγαν κρυφά απ’ το νησί μόλις έγινε αντιληπτή η επικράτηση των δημοκρατικών.
2. α) Πώς χαρακτηρίζει ο ιστορικός τη στάση των γυναικών στη µάχη;
α. Ο Θουκυδίδης επισημαίνει πως οι γυναίκες βοήθησαν με τόλμη, λειτουργώντας επί της ουσίας αντίθετα προς τη φύση τους, αφού κατόρθωσαν να υπομείνουν την ταραχή της μάχης.
β. Ο Θουκυδίδης δίνει έμφαση στη συμμετοχή των γυναικών στη μάχη, διότι αποτελούσε κάτι το εξαιρετικά σπάνιο στην εποχή του. Οι πόλεμοι και οι μάχες γενικότερα -είτε σχετίζονταν με κάποιον εξωτερικό εχθρό είτε σχετίζονταν με κάποια εμφύλια διαμάχη- αφορούσαν αποκλειστικά τους άνδρες, οι οποίοι λάμβαναν, άλλωστε, την κατάλληλη εκπαίδευση, ώστε να είναι σε θέση να αντεπεξέλθουν στη σχετική υποχρέωση. Οι γυναίκες είχαν τελείως διαφορετικά καθήκοντα, τα οποία εξαντλούνταν στις υποχρεώσεις τους απέναντι στην οικογένειά τους. Η συμμετοχή τους ακόμη και σε ευρύτερες κοινωνικές διαδικασίες ήταν περιορισμένη, πολύ περισσότερο βέβαια η συμμετοχή τους σε κάτι το τόσο βίαιο, όπως ήταν μια μάχη.
Το γεγονός, όμως, ότι οι γυναίκες των δημοκρατικών ένιωσαν την ανάγκη να συμμετάσχουν στην εμφύλια αυτή σύγκρουση φανέρωνε τόσο την ένταση των παθών όσο και το πόσο ιερά ήταν εκείνα που απειλούνταν. Οι γυναίκες θέλησαν να προστατεύσουν τα παιδιά τους και τα σπίτια τους, καθώς η μάχη γινόταν εντός της πόλης∙ θέλησαν, επίσης, να προστατεύσουν την ελευθερία και τη δημοκρατία, διότι αντιλαμβάνονταν πως μια πιθανή επικράτηση των ολιγαρχικών θα άλλαζε δραστικά τις πολιτικές συνθήκες στην Κέρκυρα. Αναφερόμενος, έτσι, ο ιστορικός στη συμμετοχή των γυναικών, κατόρθωνε να μεταδώσει στον αναγνώστη του έργου του την κρισιμότητα της μάχης αυτής με ιδιαίτερα αποτελεσματικό τρόπο, εφόσον τον έφερνε αντιμέτωπο με μια παράδοξη και πρωτόφαντη κατάσταση.
3. Με ποια εκφραστικά µέσα περιγράφονται οι ενέργειες και η στάση των ανθρώπων στον πόλεµο;
Ο ιστορικός για να τονίσει τη συμμετοχή των γυναικών στη μάχη χρησιμοποιεί:
- το σύνθετο με δύο προθέσεις ρήμα συνεπιλαμβάνομαι (μαζί με κάποιον συμμετέχω σε κάτι) για να δηλωθεί εμφατικά το εκούσιο και πρόθυμο της βοήθειας που προσέφεραν οι γυναίκες
- τις δύο μετοχές (βάλλουσαι - ὑπομένουσαι) σε χρόνο ενεστώτα, ώστε να δοθεί ζωντάνια και παραστατικότητα στην περιγραφή των γεγονότων.
- με τη χρήση πολλαπλών δευτερευουσών προτάσεων σε μια εκτενέστατη περίοδο, ώστε να αποδοθεί πιο παραστατικά το κλίμα πανικού των ολιγαρχικών
- με την εικόνα της πυρπόλησης της πόλης
- με τη χρήση ιστορικού ενεστώτα (ἐμπιπρᾶσι) για να δοθεί ζωντάνια στον αφηγηματικό λόγο
4. Ποιες συνέπειες του πολέµου διαφαίνονται στο κεφάλαιο αυτό;
Στο κεφάλαιο αυτό ο Θουκυδίδης καταγράφει μία από τις πρώτες συγκρούσεις των δημοκρατικών με τους ολιγαρχικούς στο πλαίσιο του εμφύλιου πολέμου που είχε ξεσπάσει στο νησί της Κέρκυρας. Ο ιστορικός αναδεικνύει την αγωνία και τον φόβο που προκάλεσε ο πόλεμος αυτός με την αναφορά στη συμμετοχή των γυναικών στη μάχη. Φοβούμενες για την οικογένειά τους οι γυναίκες ξεπερνούν το φιλειρηνικό της φύσης τους και λαμβάνουν μέρος, επιθυμώντας να βοηθήσουν κι εκείνες την παράταξή τους. Επιπροσθέτως, βέβαια, ο ιστορικός αναδεικνύει ακόμη εντονότερα τις συνέπειες του πολέμου μέσα από την απονενοημένη επιλογή των ηττημένων ολιγαρχικών να βάλουν φωτιά στα σπίτια της πόλης -ακόμη, μάλιστα, και στα δικά τους σπίτια- εξωθημένοι από τον φόβο μήπως οι δημοκρατικοί τους επιτεθούν αιφνιδιαστικά και τους σκοτώσουν. Η δυνητικά καταστροφική για το σύνολο της πόλης πράξη των ολιγαρχικών φανερώνει την έκταση του φόβου και της απόγνωσης που προκαλεί ο πόλεμος στην ψυχή των ανθρώπων. Χωρίς ουσιαστική σκέψη οι άνθρωποι οδηγούνται σε αυτοκαταστροφικές επιλογές, αφού δεν είναι σε θέση να σταθμίσουν λογικά τις πιθανές επιπτώσεις των πράξεών τους.
5. Σε ποια ενέργεια προβαίνουν οι ολιγαρχικοί µόλις αντιλαµβάνονται την επικράτηση των αντιπάλων τους; Πού αποδίδει ο Θουκυδίδης την ενέργεια αυτή;
Κατά την υποχώρησή τους οι ολιγαρχικοί έβαλαν φωτιά στα σπίτια και στις πολυκατοικίες γύρω από την αγορά, προκειμένου να εμποδίσουν ή έστω να καθυστερήσουν μια αιφνιδιαστική επίθεση των δημοκρατικών εναντίον τους. Ο εμπρησμός της πόλης είναι μια απονενοημένη ενέργεια των ολιγαρχικών υποκινούμενη από το φόβο τους, μήπως οι αντίπαλοι καταλάβουν το λιμάνι του Αλκίνου και κυρίως το ναύσταθμό του.
6. Να αναφέρετε τους παράγοντες που δυσχεραίνουν τη θέση των ολιγαρχικών µετά την υποχώρησή τους.
Όταν τελειώνει η μάχη, με την ήττα των ολιγαρχικών, εκείνοι ξεκινούν την υποχώρησή τους. Συνειδητοποιούν, ωστόσο, πως ο χώρος προς τον οποίο κινούνται, το λιμάνι του Αλκίνου, βρίσκεται κοντά στην αγορά της πόλης και είναι, άρα, ευάλωτο σε μια πιθανή αιφνιδιαστική επίθεση των δημοκρατικών. Θεωρούν, έτσι, πως η υποχώρησή τους δεν επαρκεί για να τους διασώσει, εφόσον παραμένουν σε χώρο εύκολα προσιτό στους δημοκρατικούς. Προκειμένου, λοιπόν, να καθυστερήσουν μια πιθανή επίθεση αποφασίσουν να βάλουν φωτιά στα σπίτια και στις πολυκατοικίες γύρω από την αγορά, χωρίς να λυπηθούν μήτε καν τα δικά τους σπίτια.
7. δείσαντες, φειδόµενοι: Τι αποκαλύπτουν οι µετοχές για την ψυχολογική κατάσταση των ολιγαρχικών;
Με την αξιοποίηση των μετοχών ο Θουκυδίδης αποκαλύπτει την ψυχολογική κατάσταση των ολιγαρχικών εξαιτίας της οποίας οδηγήθηκαν στον εμπρησμό της αγοράς. Ο φόβος (δείσαντες) για τη ζωή τους είναι το κυρίαρχο συναίσθημα και συνάμα το αίτιο πίσω από τη δράση τους, εφόσον μέσα στον πανικό τους, χωρίς να αναλογιστούν πλήρως τις πιθανές συνέπειες αυτού που σκόπευαν να κάνουν, έβαλαν φωτιά στα σπίτια γύρω από την αγορά. Υπό το κράτος, άλλωστε, του φόβου δεν λυπήθηκαν (φειδόμενοι) ούτε καν τα δικά τους σπίτια –και, κατ’ επέκταση μήτε τους οικείους τους που ενδεχομένως βρίσκονταν σε αυτά. Οι ολιγαρχικοί αδυνατούσαν να κατανοήσουν, λόγω του φόβου και του πανικού τους, πως με τη φωτιά που έβαζαν υπήρχε το ενδεχόμενο να καταστρέψουν ολόκληρη την πόλη.
1. Να γράψετε τους λόγους για τους οποίους οι δηµοκρατικοί κατόρθωσαν να νικήσουν τους αντιπάλους τους.
Υπέρ των δημοκρατικών λειτούργησε και το γεγονός πως ένα σημαντικό τμήμα της δύναμης των ολιγαρχικών, οι οκτακόσιοι μισθοφόροι, δεν αγωνίζονταν για κάποιο υψηλό ιδανικό για το οποίο θα ήταν πρόθυμοι να θυσιαστούν, στοιχείο που έγινε προφανές όταν διέφυγαν κρυφά απ’ το νησί μόλις έγινε αντιληπτή η επικράτηση των δημοκρατικών.
2. α) Πώς χαρακτηρίζει ο ιστορικός τη στάση των γυναικών στη µάχη;
α. Ο Θουκυδίδης επισημαίνει πως οι γυναίκες βοήθησαν με τόλμη, λειτουργώντας επί της ουσίας αντίθετα προς τη φύση τους, αφού κατόρθωσαν να υπομείνουν την ταραχή της μάχης.
β. Ο Θουκυδίδης δίνει έμφαση στη συμμετοχή των γυναικών στη μάχη, διότι αποτελούσε κάτι το εξαιρετικά σπάνιο στην εποχή του. Οι πόλεμοι και οι μάχες γενικότερα -είτε σχετίζονταν με κάποιον εξωτερικό εχθρό είτε σχετίζονταν με κάποια εμφύλια διαμάχη- αφορούσαν αποκλειστικά τους άνδρες, οι οποίοι λάμβαναν, άλλωστε, την κατάλληλη εκπαίδευση, ώστε να είναι σε θέση να αντεπεξέλθουν στη σχετική υποχρέωση. Οι γυναίκες είχαν τελείως διαφορετικά καθήκοντα, τα οποία εξαντλούνταν στις υποχρεώσεις τους απέναντι στην οικογένειά τους. Η συμμετοχή τους ακόμη και σε ευρύτερες κοινωνικές διαδικασίες ήταν περιορισμένη, πολύ περισσότερο βέβαια η συμμετοχή τους σε κάτι το τόσο βίαιο, όπως ήταν μια μάχη.
Το γεγονός, όμως, ότι οι γυναίκες των δημοκρατικών ένιωσαν την ανάγκη να συμμετάσχουν στην εμφύλια αυτή σύγκρουση φανέρωνε τόσο την ένταση των παθών όσο και το πόσο ιερά ήταν εκείνα που απειλούνταν. Οι γυναίκες θέλησαν να προστατεύσουν τα παιδιά τους και τα σπίτια τους, καθώς η μάχη γινόταν εντός της πόλης∙ θέλησαν, επίσης, να προστατεύσουν την ελευθερία και τη δημοκρατία, διότι αντιλαμβάνονταν πως μια πιθανή επικράτηση των ολιγαρχικών θα άλλαζε δραστικά τις πολιτικές συνθήκες στην Κέρκυρα. Αναφερόμενος, έτσι, ο ιστορικός στη συμμετοχή των γυναικών, κατόρθωνε να μεταδώσει στον αναγνώστη του έργου του την κρισιμότητα της μάχης αυτής με ιδιαίτερα αποτελεσματικό τρόπο, εφόσον τον έφερνε αντιμέτωπο με μια παράδοξη και πρωτόφαντη κατάσταση.
3. Με ποια εκφραστικά µέσα περιγράφονται οι ενέργειες και η στάση των ανθρώπων στον πόλεµο;
Ο ιστορικός για να τονίσει τη συμμετοχή των γυναικών στη μάχη χρησιμοποιεί:
- το σύνθετο με δύο προθέσεις ρήμα συνεπιλαμβάνομαι (μαζί με κάποιον συμμετέχω σε κάτι) για να δηλωθεί εμφατικά το εκούσιο και πρόθυμο της βοήθειας που προσέφεραν οι γυναίκες
- τις δύο μετοχές (βάλλουσαι - ὑπομένουσαι) σε χρόνο ενεστώτα, ώστε να δοθεί ζωντάνια και παραστατικότητα στην περιγραφή των γεγονότων.
- με τη χρήση πολλαπλών δευτερευουσών προτάσεων σε μια εκτενέστατη περίοδο, ώστε να αποδοθεί πιο παραστατικά το κλίμα πανικού των ολιγαρχικών
- με την εικόνα της πυρπόλησης της πόλης
- με τη χρήση ιστορικού ενεστώτα (ἐμπιπρᾶσι) για να δοθεί ζωντάνια στον αφηγηματικό λόγο
4. Ποιες συνέπειες του πολέµου διαφαίνονται στο κεφάλαιο αυτό;
Στο κεφάλαιο αυτό ο Θουκυδίδης καταγράφει μία από τις πρώτες συγκρούσεις των δημοκρατικών με τους ολιγαρχικούς στο πλαίσιο του εμφύλιου πολέμου που είχε ξεσπάσει στο νησί της Κέρκυρας. Ο ιστορικός αναδεικνύει την αγωνία και τον φόβο που προκάλεσε ο πόλεμος αυτός με την αναφορά στη συμμετοχή των γυναικών στη μάχη. Φοβούμενες για την οικογένειά τους οι γυναίκες ξεπερνούν το φιλειρηνικό της φύσης τους και λαμβάνουν μέρος, επιθυμώντας να βοηθήσουν κι εκείνες την παράταξή τους. Επιπροσθέτως, βέβαια, ο ιστορικός αναδεικνύει ακόμη εντονότερα τις συνέπειες του πολέμου μέσα από την απονενοημένη επιλογή των ηττημένων ολιγαρχικών να βάλουν φωτιά στα σπίτια της πόλης -ακόμη, μάλιστα, και στα δικά τους σπίτια- εξωθημένοι από τον φόβο μήπως οι δημοκρατικοί τους επιτεθούν αιφνιδιαστικά και τους σκοτώσουν. Η δυνητικά καταστροφική για το σύνολο της πόλης πράξη των ολιγαρχικών φανερώνει την έκταση του φόβου και της απόγνωσης που προκαλεί ο πόλεμος στην ψυχή των ανθρώπων. Χωρίς ουσιαστική σκέψη οι άνθρωποι οδηγούνται σε αυτοκαταστροφικές επιλογές, αφού δεν είναι σε θέση να σταθμίσουν λογικά τις πιθανές επιπτώσεις των πράξεών τους.
5. Σε ποια ενέργεια προβαίνουν οι ολιγαρχικοί µόλις αντιλαµβάνονται την επικράτηση των αντιπάλων τους; Πού αποδίδει ο Θουκυδίδης την ενέργεια αυτή;
Κατά την υποχώρησή τους οι ολιγαρχικοί έβαλαν φωτιά στα σπίτια και στις πολυκατοικίες γύρω από την αγορά, προκειμένου να εμποδίσουν ή έστω να καθυστερήσουν μια αιφνιδιαστική επίθεση των δημοκρατικών εναντίον τους. Ο εμπρησμός της πόλης είναι μια απονενοημένη ενέργεια των ολιγαρχικών υποκινούμενη από το φόβο τους, μήπως οι αντίπαλοι καταλάβουν το λιμάνι του Αλκίνου και κυρίως το ναύσταθμό του.
6. Να αναφέρετε τους παράγοντες που δυσχεραίνουν τη θέση των ολιγαρχικών µετά την υποχώρησή τους.
Όταν τελειώνει η μάχη, με την ήττα των ολιγαρχικών, εκείνοι ξεκινούν την υποχώρησή τους. Συνειδητοποιούν, ωστόσο, πως ο χώρος προς τον οποίο κινούνται, το λιμάνι του Αλκίνου, βρίσκεται κοντά στην αγορά της πόλης και είναι, άρα, ευάλωτο σε μια πιθανή αιφνιδιαστική επίθεση των δημοκρατικών. Θεωρούν, έτσι, πως η υποχώρησή τους δεν επαρκεί για να τους διασώσει, εφόσον παραμένουν σε χώρο εύκολα προσιτό στους δημοκρατικούς. Προκειμένου, λοιπόν, να καθυστερήσουν μια πιθανή επίθεση αποφασίσουν να βάλουν φωτιά στα σπίτια και στις πολυκατοικίες γύρω από την αγορά, χωρίς να λυπηθούν μήτε καν τα δικά τους σπίτια.
7. δείσαντες, φειδόµενοι: Τι αποκαλύπτουν οι µετοχές για την ψυχολογική κατάσταση των ολιγαρχικών;
Βιβλίο 3. Κεφάλαιο 75
1. Η πρώτη ηµιπερίοδος διακρίνεται για τη µεγάλη ακρίβεια στην παράθεση των πληροφοριών. Με ποιο τρόπο πετυχαίνει ο ιστορικός την ακρίβεια στην ιστορική αφήγηση; (Να αναφέρετε λεπτοµέρειες)
Στην πρώτη ημιπερίοδο της ενότητας ο ιστορικός κατορθώνει με αφηγηματική πυκνότητα να ενημερώσει τον αναγνώστη για το πότε, ποιος, από πού και πώς κατέφτασε στην Κέρκυρα για να βοηθήσει τους δημοκρατικούς. Με τη χρήση επιθετικής μετοχής ο ιστορικός δηλώνει πως την επόμενη μέρα -μετά τη μεγάλη μάχη ανάμεσα στις δύο παρατάξεις-, έρχεται ο Νικόστρατος, η ταυτότητα του οποίου αποκαλύπτεται με δύο παραθέσεις, γιος του Διειτρέφη και στρατηγός των Αθηναίων (γενική κτητική). Με τη χρήση εμπρόθετου προσδιορισμού της κίνησης από τόπο δηλώνεται η περιοχή προέλευσής του, από τη Ναύπακτο, όπου αγκυροβολούσε μόνιμα μοίρα του αθηναϊκού στόλου λόγω της καίριας θέσης της περιοχής για τον έλεγχο του Κορινθιακού κόλπου και των θαλάσσιων δρόμων προς τη Δύση. Με δοτικές συνοδείας ο ιστορικός δηλώνει τις δυνάμεις που συνοδεύουν τον Αθηναίο στρατηγό∙ δώδεκα πλοία και πεντακόσιοι Μεσσήνιοι οπλίτες. Ο Νικόστρατος, όπως δηλώνεται με τροπική μετοχή, έρχεται για να βοηθήσει τους δημοκρατικούς.
2. Με ποιες συγκεκριµένες ενέργειες και προτάσεις επιχείρησε ο Νικόστρατος να βοηθήσει τους δηµοκρατικούς; Ήταν, κατά τη γνώµη σας, αναµενόµενη τέτοιου είδους βοήθεια;
Ο Νικόστρατος, όταν έφτασε στην Κέρκυρα, φρόντισε να διαπραγματευτεί με τις δύο παρατάξεις, επιδιώκοντας όχι την τιμωρία των ολιγαρχικών, αλλά τη συμφιλίωση μεταξύ των Κερκυραίων. Με απρόσμενη διαλλακτικότητα προσέφερε στους ολιγαρχικούς τη δυνατότητα να αποφύγουν τις κυρώσεις για την καταστροφική τους δράση, με μόνη απαίτηση το να δικαστούν οι δέκα πρωταίτιοι των γεγονότων. Εκείνοι, δηλαδή, οι ολιγαρχικοί που έδωσαν το έναυσμα για την εμφύλια σύγκρουση με τη δολοφονία του Πειθία και άλλων δημοκρατικών βουλευτών. Οι υπόλοιποι ολιγαρχικοί είχαν τη δυνατότητα να παραμείνουν στο νησί, χωρίς καμία επίπτωση, αρκεί να αποδέχονταν τη σύναψη συμμαχίας με την Αθήνα. Επρόκειτο για μια ιδιαιτέρως ευνοϊκή πρόταση, εφόσον παρά τις δολοφονίες που διέπραξαν οι ολιγαρχικοί και παρά τις καταστροφές που προκάλεσαν στην πόλη τους, θα μπορούσαν να επανέλθουν στην ειρηνική συμβίωση με τους δημοκρατικούς συμπολίτες τους.
Η βοήθεια του Νικόστρατου εξυπηρετεί τα συμφέροντα της Αθήνας, καθώς διασφαλίζει μια συμμαχία με την Κέρκυρα αποδεκτή από το σύνολο των πολιτών του νησιού. Η βοήθεια αυτή, ωστόσο, δεν ανταποκρίνεται στις προσδοκίες των δημοκρατικών, οι οποίοι θεώρησαν πως μετά τη δολοφονική δράση των ολιγαρχικών και την πραξικοπηματική κατάληψη της εξουσίας από αυτούς θα ήταν θεμιτή μια πιο δυναμική παρέμβαση των Αθηναίων, ώστε να επιβληθούν ουσιαστικές κυρώσεις στους ολιγαρχικούς.
3. Ο ιστορικός µας πληροφορεί ότι ο Νικόστρατος έφτασε στην Κέρκυρα για να βοηθήσει (βοηθῶν). Σε ποιους απευθύνονταν οι ενέργειες και οι προτάσεις του; Ποιοι θα ήταν ωφελημένοι, αν εφαρμόζονταν; Να τεκμηριώσετε τις απαντήσεις σας.
Ο Νικόστρατος έχοντας ως δεδομένη τη σύμπραξη των δημοκρατικών της Κέρκυρας απευθύνει τις ενέργειες και τις προτάσεις του πρωτίστους στους ολιγαρχικούς του νησιού, προκειμένου αφενός να τερματίσει την εμφύλια σύρραξη και αφετέρου να κερδίσει την εμπιστοσύνη και τη στήριξή τους. Οι ολιγαρχικοί, αν δέχονταν τις προτάσεις του Νικόστρατου, θα ήταν ωφελημένοι, διότι θα γλίτωναν από τις όποιες κυρώσεις και θα μπορούσαν να παραμείνουν ατιμώρητοι στο νησί, παρά το γεγονός ότι είχαν ήδη διαπράξει δολοφονίες δημοκρατικών και είχαν ξεκινήσει έναν εμφύλιο πόλεμο στο νησί τους. Έτσι, παρά τις προσδοκίες των δημοκρατικών πως η παρέμβαση των Αθηναίων θα σήμαινε κάποια σημαντική τιμωρία των ολιγαρχικών, ο Αθηναίος στρατηγός προσφέρει μια ιδιαίτερα ευνοϊκή πρόταση στους ολιγαρχικούς, καθώς ό,τι προέχει για εκείνον είναι να διασφαλίσει τη συνεργασία με το σύνολο των Κερκυραίων και όχι με μια διχασμένη και σε εμπόλεμη κατάσταση Κέρκυρα. Η αποδοχή της συμμαχίας με την Αθήνα αποτελούσε τη διαφυγή των ολιγαρχικών από τις κυρώσεις και σηματοδοτούσε την επιτυχή εκπλήρωση της αποστολής του Νικόστρατου.
4. Τι αντιπρότειναν οι δηµοκρατικοί, ποιοι λόγοι υπαγόρευσαν την πρότασή τους και γιατί, κατά τη γνώµη σας, την αποδέχτηκε ο Νικόστρατος;
Οι δημοκρατικοί θέλοντας να αποτρέψουν οποιαδήποτε προσπάθεια των ολιγαρχικών να οργανώσουν κάποια αντεπίθεση και να καταλάβουν εκ νέου την εξουσία, ζητούν από τον Νικόστρατο να αφήσει πέντε δικά του αθηναϊκά πλοία στην Κέρκυρα. Του προσφέρουν, μάλιστα, ως αντάλλαγμα την παροχή αντίστοιχου αριθμού πλοίων επανδρωμένων με Κερκυραίους, ώστε να μην μειωθεί ο αθηναϊκός στόλος και να προκύψει ευκολότερα η συναίνεση του Νικόστρατου. Ο Αθηναίος στρατηγός αναγνωρίζει τη ρευστότητα της πολιτικής κατάστασης στο νησί και αποδέχεται την πρόταση των δημοκρατικών, εφόσον θεωρεί πως αφήνοντας αθηναϊκά πλοία στο νησί θα αποτρέψει το ξέσπασμα νέων εντάσεων.
Εκείνο, ωστόσο, που δεν είχε εξαρχής υπόψη του ο Νικόστρατος ήταν πως οι δημοκρατικοί σκόπευαν να επανδρώσουν τα πλοία που θα του παραχωρούσαν με ολιγαρχικούς. Μια επιλογή των δημοκρατικών, η οποία οδήγησε αναπόφευκτα σε νέες εντάσεις, καθώς προκάλεσε την αντίδραση των ολιγαρχικών.
5. Γιατί οι δηµοκρατικοί θέλησαν να στρατολογήσουν στα πλοία τούς πολιτικούς τους αντιπάλους;
Οι δημοκρατικοί θέλησαν να καταστήσουν ακίνδυνους τους ολιγαρχικούς με το να εκτοπίσουν ένα μέρος αυτών σε άλλη περιοχή. Πρόθεσή τους δεν ήταν, όπως φοβήθηκαν οι ολιγαρχικοί, το να τους μεταφέρουν στην Αθήνα, ώστε να τους δολοφονήσουν εκεί, αλλά μόνο το να μειώσουν τον αριθμό των ολιγαρχικών που βρίσκονταν στην Κέρκυρα. Ο εκτοπισμός, άλλωστε, ικανού αριθμού ολιγαρχικών θα επαρκούσε για την αποδυνάμωση της αντίπαλης παράταξης, χωρίς να απαιτηθεί μια πιο δραστική επιλογή, όπως αυτή της δολοφονίας τους.
6. Ποια στοιχεία δείχνουν τη µετριοπάθεια του Νικόστρατου και πώς εξηγείται η στάση του αυτή;
Η πρότασή του για δίκη µόνο των πρωταιτίων και σπονδές µεταξύ των αντιµαχοµένων, η προσπάθειά του να πείσει τους ολιγαρχικούς να επιβιβαστούν στα πλοία (δεν µεταχειρίζεται βία), το γεγονός ότι παρεµπόδισε τη δολοφονία των ολιγαρχικών. Οι ενέργειές του στόχευαν στη συµφιλίωση των αντιπάλων, την επικράτηση της γαλήνης και της ηρεµίας στο νησί, πράγµα που συνέφερε την Αθήνα. Άλλωστε ο ίδιος δεν ήταν
αναµειγµένος στα πολιτικά πάθη των Κερκυραίων και µπορούσε να διατηρεί αποστάσεις. Φαίνεται άνθρωπος ήρεµος, ψύχραιµος, διαλλακτικός, µε διπλωµατικές και ηγετικές ικανότητες
7. Να σκιαγραφήσετε την προσωπικότητα του Αθηναίου στρατηγού µε βάση το κείµενο.
Ο Νικόστρατος αποδεικνύεται ιδιαίτερα ικανός στρατηγός, καθώς κατόρθωσε με κύριο μέσο του την έμφυτη διαλλακτικότητά του να συμφιλιώσει τις δύο παρατάξεις και να κατασιγάσει την εμφύλια διαμάχη, παρ’ όλο που είχε φτάσει στο νησί μία μόλις μέρα μετά τη φονική σύγκρουση ανάμεσα στις αντιμαχόμενες παρατάξεις. Υπηρετεί με ιδιαίτερα αποτελεσματικό τρόπο τα συμφέροντα της Αθήνας, μιας και προσεγγίζει τους ολιγαρχικούς με διπλωματικό τρόπο και τους προσφέρει πλήρη ασυλία για τα εγκλήματά τους, με μόνο αντάλλαγμα την αποδοχή της συμμαχίας με την Αθήνα. Φανερώνει, άλλωστε, τόσο την ψυχραιμία του όσο και τα ανθρωπιστικά του συναισθήματα μέσα από τις καίριες παρεμβάσεις του που απέτρεψαν τις δολοφονίες ολιγαρχικών και απέτρεψαν μια νέα έξαρση της βίας στην Κέρκυρα. Δείχνει κατανόηση απέναντι στους φοβισμένους ολιγαρχικούς και επιχειρεί να τους καθησυχάσει, έστω κι αν εκείνοι αισθάνονται πως οι αντίπαλοί τους είναι έτοιμοι να τους σκοτώσουν. Οι ηγετικές του ικανότητες, μάλιστα, γίνονται ιδιαίτερα εμφανείς όταν συγκρίνονται με τη στάση που τήρησε ο διάδοχός του, ο Ευρυμέδοντας, ο οποίος αν και διέθετε μεγαλύτερη στρατιωτική δύναμη απέτυχε -ή δεν προσπάθησε καν- να αποτρέψει τις ακραίες εκδηλώσεις βίας στο νησί.
8. ὥστε τοὺς αὐτοὺς ἐχθροὺς καὶ φίλους νοµίζειν: Από ποια σκοπιµότητα υπαγορεύεται η πρόταση του Νικόστρατου; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.
Οι Αθηναίοι είχαν συμφέρον να ομονοούν οι Κερκυραίοι, ώστε να έχουν ακέραιες τις δυνάμεις τους στον πόλεμο κατά των Πελοποννησίων. Το ζητούμενο επομένως για το Νικόστρατο ήταν η συμφιλίωση των αντιμαχόμενων πολιτικών μερίδων στο νησί, ώστε η συμμαχία της πατρίδας του με την Κέρκυρα να συναντήσει την ευρύτερη δυνατή αποδοχή. Ως εκ τούτου, ο Νικόστρατος δεν διστάζει να προσφέρει στους ολιγαρχικούς πλήρη ασυλία για τα εγκλήματά τους, προκειμένου να κερδίσει τόσο τη συναίνεσή τους όσο και την εμπιστοσύνη τους.
9. Ποιος ήταν ο στόχος της εξωτερικής πολιτικής των Αθηναίων, όπως προκύπτει από το κείµενο, και τι πέτυχε ο Νικόστρατος;
Οι Αθηναίοι επιδίωκαν να συνάψουν αμυντική συμμαχία με την Κέρκυρα, ώστε να ενισχύσουν τις δυνάμεις τους στην πλευρά του Ιονίου. Οι Αθηναίοι, ωστόσο, ήθελαν η συμμαχία αυτή να είναι σεβαστή από το σύνολο των Κερκυραίων και όχι μόνο από τους δημοκρατικούς. Δεν ήθελαν, επομένως, να επικρατεί εσωτερική ένταση και διχασμός στο νησί, γι’ αυτό σημαντική μέριμνα του Νικόστρατου αποτέλεσε ο συμβιβασμός των δύο παρατάξεων. Κινούμενος με διαλλακτικότητα και διπλωματική ευστροφία ο Νικόστρατος κατόρθωσε να συμφιλιώσει τις αντιμαχόμενες παρατάξεις και να πείσει τόσο τους δημοκρατικούς όσο και τους ολιγαρχικούς να συνάψουν συμμαχία με τους Αθηναίους. Φρόντισε, μάλιστα, να αποτρέψει τους δημοκρατικούς από το να βλάψουν τους ολιγαρχικούς παρά το εντεινόμενο κλίμα δυσπιστίας μεταξύ των δύο παρατάξεων.
10. Από ποια αιτία υπαγορεύτηκε η πρόταση των επικεφαλής των δηµοκρατικών για αµοιβαία ανταλλαγή πλοίων;
Παρά το γεγονός ότι ο Νικόστρατος πέτυχε να συμφιλιώσει τις δύο παρατάξεις, όταν έφτασε στο νησί, η συμφιλίωση αυτή παρέμενε μια επιφανειακή κατάσταση. Οι δημοκρατικοί, έχοντας δεχτεί το προηγούμενο διάστημα επιθέσεις από τους ολιγαρχικούς, συνεχίζουν να μην εμπιστεύονται τους αντιπάλους τους, γι’ αυτό και θέλουν να τους αποδυναμώσουν με κάθε τρόπο. Θεωρούν πως μόλις αποχωρήσει ο Νικόστρατος από την Κέρκυρα θα είναι ζήτημα χρόνου μια νέα αντεπίθεση των ολιγαρχικών, καθώς, όπως φάνηκε από τις προηγούμενες κινήσεις τους, ήταν αποφασισμένοι να πάρουν τον έλεγχο του νησιού δια της βίας. Πρόθεση, επομένως, των δημοκρατικών, όταν ζητούν την ανταλλαγή πλοίων, είναι να δώσουν στον Νικόστρατο πλοία επανδρωμένα με ολιγαρχικούς, ώστε να μειωθεί αριθμητικά η δύναμή τους στο νησί και να προκύψει, έτσι, μια πιο σταθερή πολιτική κατάσταση υπέρ της δημοκρατίας.
11. ὡς οὐδὲν αὐτῶν... ἀπιστίᾳ: α) Πώς ερµηνεύουν οι δηµοκρατικοί την άρνηση των ολιγαρχικών να επανδρώσουν τα πλοία; β) Ποιες προθέσεις εκδηλώνουν ως απάντηση στην άρνηση και ποιες από αυτές πραγµατοποιούν;
Η άρνηση των ολιγαρχικών που είχαν καταφύγει ως ικέτες στο ιερό των Διοσκούρων να επιβιβαστούν στα πλοία μαζί με το Νικόστρατο και με δεδομένο το κλίμα φόβου και αμοιβαίας καχυποψίας που επικρατούσε, οδηγεί τους δημοκρατικούς στο συμπέρασμα ότι οι αντίπαλοι τους σκέπτονται ένοπλη αντεπίθεση. Ο Θουκυδίδης ωστόσο τονίζει ότι οι δημοκρατικοί βρήκαν ως πρόφαση τη στάση των ικετών-ολιγαρχικών και, αφού οπλίστηκαν, πήγαν στα σπίτια των αντιπάλων τους, τους αφαίρεσαν τα όπλα και θα σκότωναν όσους βρήκαν μπροστά τους, αν δεν τους εμπόδιζε ο Νικόστρατος.
12. ∆είσαντες δὲ ἐκεῖνοι: Ήταν δικαιολογηµένος ο φόβος των ολιγαρχικών; Να απαντήσετε µε βάση και τα προηγούµενα κεφάλαια.
Ο φόβος των ολιγαρχικών πως οι δημοκρατικοί σκόπευαν να τους στείλουν στην Αθήνα, όπου πιθανώς θα υφίσταντο κυρώσεις, είναι εν μέρει μόνο δικαιολογημένος λόγω της βίαιης σύγκρουσης που είχε προηγηθεί. Οι ολιγαρχικοί πιστεύουν πως οι αντίπαλοί τους θέλουν να τους εκδικηθούν τόσο για τη δολοφονία των δημοκρατικών βουλευτών όσο και για τον εμπρησμό της πόλης. Ο φόβος αυτός, ωστόσο, βασίζεται κυρίως σε εικασίες, διότι οι δημοκρατικοί δεν έχουν εκδηλώσει ακόμη καμία πραγματικά βίαιη διάθεση απέναντί τους. Πολέμησαν, βέβαια, με τους ολιγαρχικούς, αλλά όχι με δική τους πρωτοβουλία∙ βρέθηκαν ουσιαστικά σε θέση άμυνας, αφού οι ολιγαρχικοί ήταν εκείνοι που ξεκίνησαν τις ένοπλες συγκρούσεις. Ό,τι, άρα, αισθάνονται οι ολιγαρχικοί προκύπτει κυρίως από το πώς οι ίδιοι φέρθηκαν στους δημοκρατικούς, κι από την πεποίθησή τους πως δεν γίνεται οι αντίπαλοί τους να μην προσπαθήσουν να τους τιμωρήσουν με κάποιο τρόπο.
[Μετά τα γεγονότα που προηγήθηκαν εύλογα οι ολιγαρχικοί αισθάνονται δυσπιστία και φόβο για τις προθέσεις των δημοκρατικών αλλά και για τη στάση των Αθηναίων απέναντι τους. Εξάλλου οι Αθηναίοι είχαν ήδη εκδηλώσει τη διάθεση να τιμωρήσουν τους Κερκυραίους ολιγαρχικούς ως νεωτερίζοντες.]
13. ὁρῶντες δὲ οἱ ἄλλοι τὰ γιγνόµενα καθίζουσιν ἐς τὸ ῞Ηραιον ἱκέται:
α. Οι δημοκρατικοί εκλαμβάνοντας την απροθυμία των ολιγαρχικών να επιβιβαστούν στα πλοία ως πιθανή πρόθεσή τους να οργανώσουν κάποια ένοπλη επίθεση αποφάσισαν να δράσουν προληπτικά. Αφού, λοιπόν, οπλίστηκαν, πήγαν στα σπίτια των αντιπάλων τους, τους αφαίρεσαν τα όπλα και θα σκότωναν όσους βρήκαν μπροστά τους, αν δεν τους εμπόδιζε ο Νικόστρατος. Η αντίδραση αυτή των δημοκρατικών και η εμφανής πλέον πρόθεσή τους να σκοτώσουν ολιγαρχικούς αποτελεί την αιτία που οδηγεί για δεύτερη φορά τους ολιγαρχικούς να προσπέσουν ικέτες σε ναό.
β. Σε αντίθεση με την πρώτη ικεσία των ολιγαρχικών, η οποία βασίστηκε στην εικασία πως οι δημοκρατικοί επιθυμούσαν να τους βλάψουν, η δεύτερη ικεσία βασίζεται σε ξεκάθαρα στοιχεία εκδικητικής και βίαιης συμπεριφοράς των δημοκρατικών. Με τη φράση «Ὁρῶντες δὲ οἱ ἄλλοι τὰ γιγνόμενα» ο ιστορικός δηλώνει με σαφήνεια πως οι ολιγαρχικοί είδαν την προσπάθεια των δημοκρατικών να σκοτώσουν όποιον αντίπαλο συναντούσαν κι αυτό το γεγονός τους έπεισε πέρα από κάθε αμφιβολία πως κινδυνεύει η ζωή τους.
14. τὰ ἐπιτήδεια ἐκεῖσε αὐτοῖς διεπέµπετο: Τι φανερώνει η ενέργεια αυτή σχετικά µε τις διαθέσεις των δηµοκρατικών απέναντι στους ολιγαρχικούς;
Οι δημοκρατικοί μεταφέρουν τους ικέτες ολιγαρχικούς στο νησί απέναντι από το Ηραίο, ώστε να αποκλείσουν το ενδεχόμενο κάποιας αντεπίθεσής τους. Φροντίζουν, μάλιστα, να τους προμηθεύουν με τα απαραίτητα τρόφιμα, υποδηλώνοντας, έτσι, πως σκοπός τους δεν είναι το να τους σκοτώσουν ή να τους οδηγήσουν στη λιμοκτονία. Η όλη μετακίνηση, άλλωστε, γίνεται υπό την επίβλεψη του Νικόστρατου, ο οποίος έχει καταστήσει σαφές στους δημοκρατικούς πως δεν πρόκειται να επιτρέψει τη διάπραξη εγκλημάτων εις βάρος των ολιγαρχικών. Υπ’ αυτή την έννοια, ακόμη κι αν οι δημοκρατικοί επιθυμούσαν να σκοτώσουν τους αντιπάλους τους, αποφεύγουν να κάνουν οτιδήποτε θα προκαλούσε νέα παρέμβαση του Νικόστρατου.
1. Η πρώτη ηµιπερίοδος διακρίνεται για τη µεγάλη ακρίβεια στην παράθεση των πληροφοριών. Με ποιο τρόπο πετυχαίνει ο ιστορικός την ακρίβεια στην ιστορική αφήγηση; (Να αναφέρετε λεπτοµέρειες)
Στην πρώτη ημιπερίοδο της ενότητας ο ιστορικός κατορθώνει με αφηγηματική πυκνότητα να ενημερώσει τον αναγνώστη για το πότε, ποιος, από πού και πώς κατέφτασε στην Κέρκυρα για να βοηθήσει τους δημοκρατικούς. Με τη χρήση επιθετικής μετοχής ο ιστορικός δηλώνει πως την επόμενη μέρα -μετά τη μεγάλη μάχη ανάμεσα στις δύο παρατάξεις-, έρχεται ο Νικόστρατος, η ταυτότητα του οποίου αποκαλύπτεται με δύο παραθέσεις, γιος του Διειτρέφη και στρατηγός των Αθηναίων (γενική κτητική). Με τη χρήση εμπρόθετου προσδιορισμού της κίνησης από τόπο δηλώνεται η περιοχή προέλευσής του, από τη Ναύπακτο, όπου αγκυροβολούσε μόνιμα μοίρα του αθηναϊκού στόλου λόγω της καίριας θέσης της περιοχής για τον έλεγχο του Κορινθιακού κόλπου και των θαλάσσιων δρόμων προς τη Δύση. Με δοτικές συνοδείας ο ιστορικός δηλώνει τις δυνάμεις που συνοδεύουν τον Αθηναίο στρατηγό∙ δώδεκα πλοία και πεντακόσιοι Μεσσήνιοι οπλίτες. Ο Νικόστρατος, όπως δηλώνεται με τροπική μετοχή, έρχεται για να βοηθήσει τους δημοκρατικούς.
2. Με ποιες συγκεκριµένες ενέργειες και προτάσεις επιχείρησε ο Νικόστρατος να βοηθήσει τους δηµοκρατικούς; Ήταν, κατά τη γνώµη σας, αναµενόµενη τέτοιου είδους βοήθεια;
Ο Νικόστρατος, όταν έφτασε στην Κέρκυρα, φρόντισε να διαπραγματευτεί με τις δύο παρατάξεις, επιδιώκοντας όχι την τιμωρία των ολιγαρχικών, αλλά τη συμφιλίωση μεταξύ των Κερκυραίων. Με απρόσμενη διαλλακτικότητα προσέφερε στους ολιγαρχικούς τη δυνατότητα να αποφύγουν τις κυρώσεις για την καταστροφική τους δράση, με μόνη απαίτηση το να δικαστούν οι δέκα πρωταίτιοι των γεγονότων. Εκείνοι, δηλαδή, οι ολιγαρχικοί που έδωσαν το έναυσμα για την εμφύλια σύγκρουση με τη δολοφονία του Πειθία και άλλων δημοκρατικών βουλευτών. Οι υπόλοιποι ολιγαρχικοί είχαν τη δυνατότητα να παραμείνουν στο νησί, χωρίς καμία επίπτωση, αρκεί να αποδέχονταν τη σύναψη συμμαχίας με την Αθήνα. Επρόκειτο για μια ιδιαιτέρως ευνοϊκή πρόταση, εφόσον παρά τις δολοφονίες που διέπραξαν οι ολιγαρχικοί και παρά τις καταστροφές που προκάλεσαν στην πόλη τους, θα μπορούσαν να επανέλθουν στην ειρηνική συμβίωση με τους δημοκρατικούς συμπολίτες τους.
Η βοήθεια του Νικόστρατου εξυπηρετεί τα συμφέροντα της Αθήνας, καθώς διασφαλίζει μια συμμαχία με την Κέρκυρα αποδεκτή από το σύνολο των πολιτών του νησιού. Η βοήθεια αυτή, ωστόσο, δεν ανταποκρίνεται στις προσδοκίες των δημοκρατικών, οι οποίοι θεώρησαν πως μετά τη δολοφονική δράση των ολιγαρχικών και την πραξικοπηματική κατάληψη της εξουσίας από αυτούς θα ήταν θεμιτή μια πιο δυναμική παρέμβαση των Αθηναίων, ώστε να επιβληθούν ουσιαστικές κυρώσεις στους ολιγαρχικούς.
3. Ο ιστορικός µας πληροφορεί ότι ο Νικόστρατος έφτασε στην Κέρκυρα για να βοηθήσει (βοηθῶν). Σε ποιους απευθύνονταν οι ενέργειες και οι προτάσεις του; Ποιοι θα ήταν ωφελημένοι, αν εφαρμόζονταν; Να τεκμηριώσετε τις απαντήσεις σας.
Ο Νικόστρατος έχοντας ως δεδομένη τη σύμπραξη των δημοκρατικών της Κέρκυρας απευθύνει τις ενέργειες και τις προτάσεις του πρωτίστους στους ολιγαρχικούς του νησιού, προκειμένου αφενός να τερματίσει την εμφύλια σύρραξη και αφετέρου να κερδίσει την εμπιστοσύνη και τη στήριξή τους. Οι ολιγαρχικοί, αν δέχονταν τις προτάσεις του Νικόστρατου, θα ήταν ωφελημένοι, διότι θα γλίτωναν από τις όποιες κυρώσεις και θα μπορούσαν να παραμείνουν ατιμώρητοι στο νησί, παρά το γεγονός ότι είχαν ήδη διαπράξει δολοφονίες δημοκρατικών και είχαν ξεκινήσει έναν εμφύλιο πόλεμο στο νησί τους. Έτσι, παρά τις προσδοκίες των δημοκρατικών πως η παρέμβαση των Αθηναίων θα σήμαινε κάποια σημαντική τιμωρία των ολιγαρχικών, ο Αθηναίος στρατηγός προσφέρει μια ιδιαίτερα ευνοϊκή πρόταση στους ολιγαρχικούς, καθώς ό,τι προέχει για εκείνον είναι να διασφαλίσει τη συνεργασία με το σύνολο των Κερκυραίων και όχι με μια διχασμένη και σε εμπόλεμη κατάσταση Κέρκυρα. Η αποδοχή της συμμαχίας με την Αθήνα αποτελούσε τη διαφυγή των ολιγαρχικών από τις κυρώσεις και σηματοδοτούσε την επιτυχή εκπλήρωση της αποστολής του Νικόστρατου.
4. Τι αντιπρότειναν οι δηµοκρατικοί, ποιοι λόγοι υπαγόρευσαν την πρότασή τους και γιατί, κατά τη γνώµη σας, την αποδέχτηκε ο Νικόστρατος;
Οι δημοκρατικοί θέλοντας να αποτρέψουν οποιαδήποτε προσπάθεια των ολιγαρχικών να οργανώσουν κάποια αντεπίθεση και να καταλάβουν εκ νέου την εξουσία, ζητούν από τον Νικόστρατο να αφήσει πέντε δικά του αθηναϊκά πλοία στην Κέρκυρα. Του προσφέρουν, μάλιστα, ως αντάλλαγμα την παροχή αντίστοιχου αριθμού πλοίων επανδρωμένων με Κερκυραίους, ώστε να μην μειωθεί ο αθηναϊκός στόλος και να προκύψει ευκολότερα η συναίνεση του Νικόστρατου. Ο Αθηναίος στρατηγός αναγνωρίζει τη ρευστότητα της πολιτικής κατάστασης στο νησί και αποδέχεται την πρόταση των δημοκρατικών, εφόσον θεωρεί πως αφήνοντας αθηναϊκά πλοία στο νησί θα αποτρέψει το ξέσπασμα νέων εντάσεων.
Εκείνο, ωστόσο, που δεν είχε εξαρχής υπόψη του ο Νικόστρατος ήταν πως οι δημοκρατικοί σκόπευαν να επανδρώσουν τα πλοία που θα του παραχωρούσαν με ολιγαρχικούς. Μια επιλογή των δημοκρατικών, η οποία οδήγησε αναπόφευκτα σε νέες εντάσεις, καθώς προκάλεσε την αντίδραση των ολιγαρχικών.
5. Γιατί οι δηµοκρατικοί θέλησαν να στρατολογήσουν στα πλοία τούς πολιτικούς τους αντιπάλους;
Οι δημοκρατικοί θέλησαν να καταστήσουν ακίνδυνους τους ολιγαρχικούς με το να εκτοπίσουν ένα μέρος αυτών σε άλλη περιοχή. Πρόθεσή τους δεν ήταν, όπως φοβήθηκαν οι ολιγαρχικοί, το να τους μεταφέρουν στην Αθήνα, ώστε να τους δολοφονήσουν εκεί, αλλά μόνο το να μειώσουν τον αριθμό των ολιγαρχικών που βρίσκονταν στην Κέρκυρα. Ο εκτοπισμός, άλλωστε, ικανού αριθμού ολιγαρχικών θα επαρκούσε για την αποδυνάμωση της αντίπαλης παράταξης, χωρίς να απαιτηθεί μια πιο δραστική επιλογή, όπως αυτή της δολοφονίας τους.
6. Ποια στοιχεία δείχνουν τη µετριοπάθεια του Νικόστρατου και πώς εξηγείται η στάση του αυτή;
Η πρότασή του για δίκη µόνο των πρωταιτίων και σπονδές µεταξύ των αντιµαχοµένων, η προσπάθειά του να πείσει τους ολιγαρχικούς να επιβιβαστούν στα πλοία (δεν µεταχειρίζεται βία), το γεγονός ότι παρεµπόδισε τη δολοφονία των ολιγαρχικών. Οι ενέργειές του στόχευαν στη συµφιλίωση των αντιπάλων, την επικράτηση της γαλήνης και της ηρεµίας στο νησί, πράγµα που συνέφερε την Αθήνα. Άλλωστε ο ίδιος δεν ήταν
αναµειγµένος στα πολιτικά πάθη των Κερκυραίων και µπορούσε να διατηρεί αποστάσεις. Φαίνεται άνθρωπος ήρεµος, ψύχραιµος, διαλλακτικός, µε διπλωµατικές και ηγετικές ικανότητες
7. Να σκιαγραφήσετε την προσωπικότητα του Αθηναίου στρατηγού µε βάση το κείµενο.
Ο Νικόστρατος αποδεικνύεται ιδιαίτερα ικανός στρατηγός, καθώς κατόρθωσε με κύριο μέσο του την έμφυτη διαλλακτικότητά του να συμφιλιώσει τις δύο παρατάξεις και να κατασιγάσει την εμφύλια διαμάχη, παρ’ όλο που είχε φτάσει στο νησί μία μόλις μέρα μετά τη φονική σύγκρουση ανάμεσα στις αντιμαχόμενες παρατάξεις. Υπηρετεί με ιδιαίτερα αποτελεσματικό τρόπο τα συμφέροντα της Αθήνας, μιας και προσεγγίζει τους ολιγαρχικούς με διπλωματικό τρόπο και τους προσφέρει πλήρη ασυλία για τα εγκλήματά τους, με μόνο αντάλλαγμα την αποδοχή της συμμαχίας με την Αθήνα. Φανερώνει, άλλωστε, τόσο την ψυχραιμία του όσο και τα ανθρωπιστικά του συναισθήματα μέσα από τις καίριες παρεμβάσεις του που απέτρεψαν τις δολοφονίες ολιγαρχικών και απέτρεψαν μια νέα έξαρση της βίας στην Κέρκυρα. Δείχνει κατανόηση απέναντι στους φοβισμένους ολιγαρχικούς και επιχειρεί να τους καθησυχάσει, έστω κι αν εκείνοι αισθάνονται πως οι αντίπαλοί τους είναι έτοιμοι να τους σκοτώσουν. Οι ηγετικές του ικανότητες, μάλιστα, γίνονται ιδιαίτερα εμφανείς όταν συγκρίνονται με τη στάση που τήρησε ο διάδοχός του, ο Ευρυμέδοντας, ο οποίος αν και διέθετε μεγαλύτερη στρατιωτική δύναμη απέτυχε -ή δεν προσπάθησε καν- να αποτρέψει τις ακραίες εκδηλώσεις βίας στο νησί.
8. ὥστε τοὺς αὐτοὺς ἐχθροὺς καὶ φίλους νοµίζειν: Από ποια σκοπιµότητα υπαγορεύεται η πρόταση του Νικόστρατου; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.
Οι Αθηναίοι είχαν συμφέρον να ομονοούν οι Κερκυραίοι, ώστε να έχουν ακέραιες τις δυνάμεις τους στον πόλεμο κατά των Πελοποννησίων. Το ζητούμενο επομένως για το Νικόστρατο ήταν η συμφιλίωση των αντιμαχόμενων πολιτικών μερίδων στο νησί, ώστε η συμμαχία της πατρίδας του με την Κέρκυρα να συναντήσει την ευρύτερη δυνατή αποδοχή. Ως εκ τούτου, ο Νικόστρατος δεν διστάζει να προσφέρει στους ολιγαρχικούς πλήρη ασυλία για τα εγκλήματά τους, προκειμένου να κερδίσει τόσο τη συναίνεσή τους όσο και την εμπιστοσύνη τους.
9. Ποιος ήταν ο στόχος της εξωτερικής πολιτικής των Αθηναίων, όπως προκύπτει από το κείµενο, και τι πέτυχε ο Νικόστρατος;
Οι Αθηναίοι επιδίωκαν να συνάψουν αμυντική συμμαχία με την Κέρκυρα, ώστε να ενισχύσουν τις δυνάμεις τους στην πλευρά του Ιονίου. Οι Αθηναίοι, ωστόσο, ήθελαν η συμμαχία αυτή να είναι σεβαστή από το σύνολο των Κερκυραίων και όχι μόνο από τους δημοκρατικούς. Δεν ήθελαν, επομένως, να επικρατεί εσωτερική ένταση και διχασμός στο νησί, γι’ αυτό σημαντική μέριμνα του Νικόστρατου αποτέλεσε ο συμβιβασμός των δύο παρατάξεων. Κινούμενος με διαλλακτικότητα και διπλωματική ευστροφία ο Νικόστρατος κατόρθωσε να συμφιλιώσει τις αντιμαχόμενες παρατάξεις και να πείσει τόσο τους δημοκρατικούς όσο και τους ολιγαρχικούς να συνάψουν συμμαχία με τους Αθηναίους. Φρόντισε, μάλιστα, να αποτρέψει τους δημοκρατικούς από το να βλάψουν τους ολιγαρχικούς παρά το εντεινόμενο κλίμα δυσπιστίας μεταξύ των δύο παρατάξεων.
10. Από ποια αιτία υπαγορεύτηκε η πρόταση των επικεφαλής των δηµοκρατικών για αµοιβαία ανταλλαγή πλοίων;
Παρά το γεγονός ότι ο Νικόστρατος πέτυχε να συμφιλιώσει τις δύο παρατάξεις, όταν έφτασε στο νησί, η συμφιλίωση αυτή παρέμενε μια επιφανειακή κατάσταση. Οι δημοκρατικοί, έχοντας δεχτεί το προηγούμενο διάστημα επιθέσεις από τους ολιγαρχικούς, συνεχίζουν να μην εμπιστεύονται τους αντιπάλους τους, γι’ αυτό και θέλουν να τους αποδυναμώσουν με κάθε τρόπο. Θεωρούν πως μόλις αποχωρήσει ο Νικόστρατος από την Κέρκυρα θα είναι ζήτημα χρόνου μια νέα αντεπίθεση των ολιγαρχικών, καθώς, όπως φάνηκε από τις προηγούμενες κινήσεις τους, ήταν αποφασισμένοι να πάρουν τον έλεγχο του νησιού δια της βίας. Πρόθεση, επομένως, των δημοκρατικών, όταν ζητούν την ανταλλαγή πλοίων, είναι να δώσουν στον Νικόστρατο πλοία επανδρωμένα με ολιγαρχικούς, ώστε να μειωθεί αριθμητικά η δύναμή τους στο νησί και να προκύψει, έτσι, μια πιο σταθερή πολιτική κατάσταση υπέρ της δημοκρατίας.
11. ὡς οὐδὲν αὐτῶν... ἀπιστίᾳ: α) Πώς ερµηνεύουν οι δηµοκρατικοί την άρνηση των ολιγαρχικών να επανδρώσουν τα πλοία; β) Ποιες προθέσεις εκδηλώνουν ως απάντηση στην άρνηση και ποιες από αυτές πραγµατοποιούν;
Η άρνηση των ολιγαρχικών που είχαν καταφύγει ως ικέτες στο ιερό των Διοσκούρων να επιβιβαστούν στα πλοία μαζί με το Νικόστρατο και με δεδομένο το κλίμα φόβου και αμοιβαίας καχυποψίας που επικρατούσε, οδηγεί τους δημοκρατικούς στο συμπέρασμα ότι οι αντίπαλοι τους σκέπτονται ένοπλη αντεπίθεση. Ο Θουκυδίδης ωστόσο τονίζει ότι οι δημοκρατικοί βρήκαν ως πρόφαση τη στάση των ικετών-ολιγαρχικών και, αφού οπλίστηκαν, πήγαν στα σπίτια των αντιπάλων τους, τους αφαίρεσαν τα όπλα και θα σκότωναν όσους βρήκαν μπροστά τους, αν δεν τους εμπόδιζε ο Νικόστρατος.
12. ∆είσαντες δὲ ἐκεῖνοι: Ήταν δικαιολογηµένος ο φόβος των ολιγαρχικών; Να απαντήσετε µε βάση και τα προηγούµενα κεφάλαια.
Ο φόβος των ολιγαρχικών πως οι δημοκρατικοί σκόπευαν να τους στείλουν στην Αθήνα, όπου πιθανώς θα υφίσταντο κυρώσεις, είναι εν μέρει μόνο δικαιολογημένος λόγω της βίαιης σύγκρουσης που είχε προηγηθεί. Οι ολιγαρχικοί πιστεύουν πως οι αντίπαλοί τους θέλουν να τους εκδικηθούν τόσο για τη δολοφονία των δημοκρατικών βουλευτών όσο και για τον εμπρησμό της πόλης. Ο φόβος αυτός, ωστόσο, βασίζεται κυρίως σε εικασίες, διότι οι δημοκρατικοί δεν έχουν εκδηλώσει ακόμη καμία πραγματικά βίαιη διάθεση απέναντί τους. Πολέμησαν, βέβαια, με τους ολιγαρχικούς, αλλά όχι με δική τους πρωτοβουλία∙ βρέθηκαν ουσιαστικά σε θέση άμυνας, αφού οι ολιγαρχικοί ήταν εκείνοι που ξεκίνησαν τις ένοπλες συγκρούσεις. Ό,τι, άρα, αισθάνονται οι ολιγαρχικοί προκύπτει κυρίως από το πώς οι ίδιοι φέρθηκαν στους δημοκρατικούς, κι από την πεποίθησή τους πως δεν γίνεται οι αντίπαλοί τους να μην προσπαθήσουν να τους τιμωρήσουν με κάποιο τρόπο.
[Μετά τα γεγονότα που προηγήθηκαν εύλογα οι ολιγαρχικοί αισθάνονται δυσπιστία και φόβο για τις προθέσεις των δημοκρατικών αλλά και για τη στάση των Αθηναίων απέναντι τους. Εξάλλου οι Αθηναίοι είχαν ήδη εκδηλώσει τη διάθεση να τιμωρήσουν τους Κερκυραίους ολιγαρχικούς ως νεωτερίζοντες.]
13. ὁρῶντες δὲ οἱ ἄλλοι τὰ γιγνόµενα καθίζουσιν ἐς τὸ ῞Ηραιον ἱκέται:
α. Οι δημοκρατικοί εκλαμβάνοντας την απροθυμία των ολιγαρχικών να επιβιβαστούν στα πλοία ως πιθανή πρόθεσή τους να οργανώσουν κάποια ένοπλη επίθεση αποφάσισαν να δράσουν προληπτικά. Αφού, λοιπόν, οπλίστηκαν, πήγαν στα σπίτια των αντιπάλων τους, τους αφαίρεσαν τα όπλα και θα σκότωναν όσους βρήκαν μπροστά τους, αν δεν τους εμπόδιζε ο Νικόστρατος. Η αντίδραση αυτή των δημοκρατικών και η εμφανής πλέον πρόθεσή τους να σκοτώσουν ολιγαρχικούς αποτελεί την αιτία που οδηγεί για δεύτερη φορά τους ολιγαρχικούς να προσπέσουν ικέτες σε ναό.
β. Σε αντίθεση με την πρώτη ικεσία των ολιγαρχικών, η οποία βασίστηκε στην εικασία πως οι δημοκρατικοί επιθυμούσαν να τους βλάψουν, η δεύτερη ικεσία βασίζεται σε ξεκάθαρα στοιχεία εκδικητικής και βίαιης συμπεριφοράς των δημοκρατικών. Με τη φράση «Ὁρῶντες δὲ οἱ ἄλλοι τὰ γιγνόμενα» ο ιστορικός δηλώνει με σαφήνεια πως οι ολιγαρχικοί είδαν την προσπάθεια των δημοκρατικών να σκοτώσουν όποιον αντίπαλο συναντούσαν κι αυτό το γεγονός τους έπεισε πέρα από κάθε αμφιβολία πως κινδυνεύει η ζωή τους.
14. τὰ ἐπιτήδεια ἐκεῖσε αὐτοῖς διεπέµπετο: Τι φανερώνει η ενέργεια αυτή σχετικά µε τις διαθέσεις των δηµοκρατικών απέναντι στους ολιγαρχικούς;
Οι δημοκρατικοί μεταφέρουν τους ικέτες ολιγαρχικούς στο νησί απέναντι από το Ηραίο, ώστε να αποκλείσουν το ενδεχόμενο κάποιας αντεπίθεσής τους. Φροντίζουν, μάλιστα, να τους προμηθεύουν με τα απαραίτητα τρόφιμα, υποδηλώνοντας, έτσι, πως σκοπός τους δεν είναι το να τους σκοτώσουν ή να τους οδηγήσουν στη λιμοκτονία. Η όλη μετακίνηση, άλλωστε, γίνεται υπό την επίβλεψη του Νικόστρατου, ο οποίος έχει καταστήσει σαφές στους δημοκρατικούς πως δεν πρόκειται να επιτρέψει τη διάπραξη εγκλημάτων εις βάρος των ολιγαρχικών. Υπ’ αυτή την έννοια, ακόμη κι αν οι δημοκρατικοί επιθυμούσαν να σκοτώσουν τους αντιπάλους τους, αποφεύγουν να κάνουν οτιδήποτε θα προκαλούσε νέα παρέμβαση του Νικόστρατου.
Επιμέλεια: Κωνσταντίνος Μάντης, latistor.blogspot.gr
.png)