ΚΕΙΜΕΝΟ 1
"Brain Rot": Η επιδημία της εποχής των
πληροφοριών
Η ανακήρυξη της φράσης "brain rot" ("σήψη
εγκεφάλου") ως λέξης της χρονιάς από το Oxford University Press δεν είναι
απλώς μια πολιτισμική παρατήρηση· είναι ένα σήμα κινδύνου. Αντιπροσωπεύει μια
βαθύτερη μεταβολή στον τρόπο με τον οποίο ο ανθρώπινος νους αλληλεπιδρά με την
τεχνολογία και τον καταιγισμό πληροφοριών.
Στην ιστορία της ανθρωπότητας, η ικανότητα να αποκτούμε και
να επεξεργαζόμαστε πληροφορίες υπήρξε πηγή δύναμης και προόδου. Από την
εφεύρεση της γραφής και της τυπογραφίας μέχρι την έλευση του διαδικτύου, κάθε
νέα τεχνολογία επικοινωνίας έχει διευρύνει τα όρια της ανθρώπινης γνώσης.
Ωστόσο, στην ψηφιακή εποχή, η ίδια η γνώση έχει μετατραπεί σε ένα είδος
ρύπανσης.
Η υπερβολική πληροφορία δεν είναι δύναμη· είναι βάρος. Η
διαρκής ροή περιεχομένου χαμηλής ποιότητας και εφήμερης αξίας αποσπά την
προσοχή μας και υπονομεύει τη νοητική μας υγεία. Αντί να εμπλουτίζει το μυαλό
μας, το υποβαθμίζει, καλλιεργώντας μια διαρκή αίσθηση κόπωσης και ανεπάρκειας.
Η υπερκατανάλωση τέτοιου περιεχομένου δεν είναι τυχαία: είναι αποτέλεσμα του
σχεδιασμού των αλγορίθμων, οι οποίοι στοχεύουν να αιχμαλωτίσουν την προσοχή
μας, όχι να την καλλιεργήσουν.
Από Homo
sapiens σε Homo
distractus. Αυτό που αποκαλούμε "σήψη εγκεφάλου" είναι η
έκφραση μιας βαθιάς πολιτισμικής μετάλλαξης. Ο σύγχρονος άνθρωπος δεν
εξελίσσεται για να κατανοήσει τον κόσμο καλύτερα· αντιθέτως, εκπαιδεύεται να
καταναλώνει περιεχόμενο χωρίς καμία κριτική σκέψη. Οι συνέπειες είναι ήδη
εμφανείς: μείωση της συγκέντρωσης, αύξηση της κοινωνικής πόλωσης και μια γενική
αίσθηση αποξένωσης.
Η ιστορία προειδοποιεί. Σε κάθε εποχή, όταν μια νέα
τεχνολογία έφερε μεγάλες αλλαγές, η ανθρωπότητα έπρεπε να προσαρμοστεί. Η
εφεύρεση της τυπογραφίας προκάλεσε φόβους για "πλημμύρα βιβλίων" που
θα "διέφθειραν" τον νου. Η τηλεόραση θεωρήθηκε πηγή πολιτισμικής
παρακμής. Σήμερα, βρισκόμαστε σε μια πιο κρίσιμη στιγμή, καθώς ο ανθρώπινος
εγκέφαλος δεν έχει απλώς να αντιμετωπίσει μια νέα τεχνολογία, αλλά μια
καταιγίδα από εθιστικές πληροφορίες που σχεδιάστηκαν για να διαβρώσουν τη
δυνατότητα συγκέντρωσης και στοχασμού.
Μπορεί η "σήψη του εγκεφάλου" να θεραπευτεί; Η
λύση δεν είναι να απορρίψουμε την τεχνολογία, αλλά να μάθουμε να τη
χρησιμοποιούμε συνειδητά. Όπως οι προηγούμενες γενιές έμαθαν να διαβάζουν
κριτικά και να διαχειρίζονται την πληροφόρηση, έτσι κι εμείς οφείλουμε να
αναπτύξουμε νέες δεξιότητες: την ικανότητα να ξεχωρίζουμε την ουσία από τον θόρυβο, να αντιστεκόμαστε στους αλγορίθμους και να διατηρούμε την ψυχική μας
υγεία.
Αν η φράση "brain rot" έγινε η λέξη της χρονιάς,
τότε ας γίνει και η αφορμή για έναν νέο τρόπο σκέψης. Η επιβίωσή μας ως είδος
εξαρτάται από την ικανότητά μας να επανακαθορίσουμε τη σχέση μας με την
πληροφορία και την τεχνολογία.
Αποστόλης Ζυμβραγάκης, e-didaskalia.blogspot.gr
ΚΕΙΜΕΝΟ 2
Η επίδραση των social media στην
ψυχική υγεία
Στην εποχή της ψηφιακής επικοινωνίας, τα social media (μέσα
κοινωνικής δικτύωσης) έχουν γίνει αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητας
εκατομμυρίων ανθρώπων. Οι πλατφόρμες όπως το Instagram, το TikTok, το Facebook
και το Twitter προσφέρουν δυνατότητες για επικοινωνία, ψυχαγωγία και ενημέρωση.
Ωστόσο, παρά τα οφέλη τους, υπάρχει αυξανόμενη ανησυχία σχετικά με τις
αρνητικές επιπτώσεις που μπορεί να έχουν στην ψυχική υγεία των χρηστών, ιδίως
των νέων.
Ένα από τα πιο μελετημένα θέματα στην ψυχολογία των social
media είναι η επίδρασή τους στην αυτοεκτίμηση και την αυτοεικόνα των χρηστών.
Οι χρήστες συχνά συγκρίνουν τον εαυτό τους με τις «τέλειες» εικόνες που βλέπουν
στα social media, κάτι που μπορεί να προκαλέσει αισθήματα ανεπάρκειας και
χαμηλής αυτοεκτίμησης. Σύμφωνα με έρευνες, η συνεχής έκθεση σε εξιδανικευμένες
εικόνες ζωής και σωματικής εμφάνισης μπορεί να οδηγήσει σε αρνητική
αυτοαντίληψη, ειδικά στους εφήβους και τους νέους ενήλικες.
Οι πλατφόρμες αυτές συχνά ενισχύουν τη σύγκριση μεταξύ
χρηστών, με την επιβράβευση μέσω “likes” και σχολίων να ενθαρρύνει την ανάγκη
για κοινωνική έγκριση. Οι χρήστες που λαμβάνουν λιγότερη επιβεβαίωση μπορεί να
νιώθουν ανεπαρκείς, ενώ η εμμονή με τον αριθμό των “likes” έχει συσχετιστεί με
αυξημένα επίπεδα άγχους και κατάθλιψης.
Τα social media προωθούν μια μορφή επιφανειακής
επικοινωνίας, η οποία συχνά αποξενώνει τους χρήστες από αυθεντικές και
ουσιαστικές αλληλεπιδράσεις. Αν και παρέχουν εύκολη πρόσβαση σε επικοινωνία,
έρευνες δείχνουν ότι η υπερβολική χρήση μπορεί να οδηγήσει σε κοινωνική
απομόνωση και αποξένωση από πραγματικές σχέσεις. Αυτή η διαρκής σύνδεση με τις
ψηφιακές πλατφόρμες μπορεί να καλλιεργήσει έναν κύκλο εξάρτησης, καθώς οι
χρήστες προσπαθούν να διατηρήσουν την κοινωνική τους εικόνα, προκαλώντας άγχος
και πίεση.
Η έννοια της «ψηφιακής εξάρτησης» αναφέρεται σε ένα
φαινόμενο όπου οι χρήστες νιώθουν την ανάγκη να παραμένουν συνεχώς
συνδεδεμένοι, ελέγχοντας συνεχώς τα social media τους για νέες ειδοποιήσεις.
Αυτή η εξάρτηση έχει συνδεθεί με την εμφάνιση συμπτωμάτων άγχους και
κατάθλιψης, ενώ η διακοπή της χρήσης των social media μπορεί να προκαλέσει
αισθήματα μοναξιάς και ανασφάλειας.
Οι έφηβοι είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι στις αρνητικές επιπτώσεις των social media, καθώς βρίσκονται σε μια κρίσιμη φάση της ανάπτυξης της αυτοεικόνας και της κοινωνικής τους ταυτότητας. Έρευνες δείχνουν ότι η υπερβολική χρήση των social media συνδέεται με αυξημένα επίπεδα άγχους, κατάθλιψης και χαμηλής αυτοεκτίμησης στους εφήβους.
Επιπλέον, το φαινόμενο του “cyberbullying” έχει γίνει ένα
σημαντικό πρόβλημα για τους νέους χρήστες. Η ανωνυμία που προσφέρουν τα social
media μπορεί να ενθαρρύνει επιθετικές και καταχρηστικές συμπεριφορές, με θύματα
που συχνά εμφανίζουν αυξημένα επίπεδα άγχους, κατάθλιψης και ακόμα και
αυτοκτονικές σκέψεις.
artofmind.gr
ΚΕΙΜΕΝΟ 3
Μεγαλώσαμε μικραίνοντας
Μεγάλωσε η πληροφόρηση, μα μίκρυνε η σκέψη.
Μεγάλωσε η επικοινωνία, μα μίκρυνε η επαφή.
Μεγάλωσε η εργασία, μα μίκρυνε ο χρόνος.
Μεγάλωσε η ποσότητα, μα μίκρυνε η ποιότητα.
Μεγάλωσαν τα μέσα, μα μίκρυνε ο σκοπός.
Μεγάλωσαν τα πλούτη, μα μίκρυνε η ελεημοσύνη.
Μεγάλωσαν τα κτήρια, μα μίκρυναν οι άνθρωποι.
Μεγάλωσαν τα χρόνια μας, μα μίκρυνε η ζωή μας.
Αποστόλης Ζυμβραγάκης, «Γραμμάτιο προς εαυτόν», 2024.
ΘΕΜΑΤΑ
Α. Να αποδώσετε τις επιπτώσεις των μέσων κοινωνικής
δικτύωσης, όπως αναδεικνύονται στο Κείμενο 2, σε 70-80 λέξεις.
20 μονάδες
Β1. Να σημειώσετε αν οι παρακάτω προτάσεις είναι σωστές ή
λανθασμένες με βάση το περιεχόμενο του Κειμένου 1:
α) Η φράση «brain rot»
χαρακτηρίστηκε λέξη της χρονιάς από το Oxford University Press επειδή
αντιπροσωπεύει έναν θετικό μετασχηματισμό στην αλληλεπίδραση του ανθρώπινου νου
με την τεχνολογία.
β) Η μετάβαση από τον Homo sapiens στον Homo distractus υποδηλώνει την
εξέλιξη του ανθρώπου προς μια καλύτερη κατανόηση του κόσμου μέσω της
τεχνολογίας.
γ) Πριν από την ψηφιακή επανάσταση, κάθε νέα
τεχνολογία επικοινωνίας αρχικά θεωρήθηκε απειλή, αλλά τελικά κατέληξε να
διευρύνει τα όρια της ανθρώπινης γνώσης.
δ) Η υπερκατανάλωση περιεχομένου χαμηλής ποιότητας είναι αποτέλεσμα της τυχαίας ανάπτυξης των αλγορίθμων.
ε) Η «σήψη εγκεφάλου» μπορεί να
αποφευχθεί αν απορρίψουμε εντελώς την τεχνολογία και επιστρέψουμε σε
παραδοσιακές μεθόδους πληροφόρησης.
10
μονάδες
Β2α. Στην 2η παράγραφο του Κειμένου 1 («Στην
ιστορία…ρύπανσης») ο συντάκτης καταγράφει μία αντίθεση. Να την εντοπίσεις και
να σχολιάσεις τι επιδιώκει με τη χρήση της.
10 μονάδες
Β2β. Στην 5η παράγραφο του Κειμένου 1 («Η ιστορία…στοχασμού»)
ο συντάκτης καταγράφει παραδείγματα από την ιστορία. Τι επιδιώκει με τη χρήση τους;
Μονάδες 5
Β3. Να συγκρίνετε τα Κείμενα 1 και 2 ως προς το περιεχόμενό τους.
Ποιες είναι οι ομοιότητες και ποιες οι διαφορές τους;
Μονάδες 10
Γ. Το Κείμενο 3 αναπτύσσεται μέσα από διαρκείς αντιθέσεις. Ποιο
πιστεύετε ότι είναι το θέμα που αναδεικνύουν; Ποια είναι η προσωπική σας ανταπόκριση
στο θέμα αυτό; Να αναπτύξετε το ερμηνευτικό σας σχόλιο σε 150-200 λέξεις,
αξιοποιώντας τρεις κειμενικούς δείκτες.
Μονάδες 15
Δ. Η φράση «σήψη εγκεφάλου» αναδείχτηκε ως η λέξη της χρονιάς
για το 2024. Με αφορμή αυτό το γεγονός, να γράψετε ένα άρθρο (350-400 λέξεις)
για το ιστολόγιο του σχολείου σας σχετικά με:
α) τις επιπτώσεις του διαδικτύου στη ζωή των νέων και
β) τις προϋποθέσεις ορθής χρήσης του διαδικτύου από τους νέους.
Μονάδες 30
Επιμέλεια: Αποστόλης Ζυμβραγάκης, M.Ed. Φιλόλογος, για το e-didaskalia.blogspot.gr