Κάθε καλοκαίρι, χιλιάδες αναπληρωτές εκπαιδευτικοί ζουν έναν εφιάλτη αβεβαιότητας. Απολύονται τον Ιούνιο και περιμένουν με αγωνία τον Αύγουστο για να μάθουν αν και πού θα δουλέψουν. Αληθινές ιστορίες για την οικονομική εξουθένωση, την οικογενειακή εξορία και την πικρή αλήθεια πίσω από τον πολυπόθητο μόνιμο διορισμό.
Για τους περισσότερους, το καλοκαίρι σημαίνει διακοπές, ξεκούραση και σχέδια για εξορμήσεις. Για χιλιάδες αναπληρωτές εκπαιδευτικούς σε όλη την Ελλάδα, όμως, το καλοκαίρι έχει διαφορετική γεύση: είναι συνώνυμο της αγωνίας, της αβεβαιότητας και μιας σιωπηλής απόγνωσης. Είναι η εποχή που η ραχοκοκαλιά του δημόσιου σχολείου παύει να έχει επαγγελματική υπόσταση.
Απόλυση κάθε Ιούνιο, αγωνία κάθε Αύγουστο
Με το τελευταίο κουδούνι του Ιουνίου, η σύμβαση του αναπληρωτή εκπαιδευτικού λήγει αυτόματα. Δεν υπάρχει καμία εγγύηση συνέχειας, παρά μόνο μια «ευχαριστήρια απόλυση» και η αβεβαιότητα για το μέλλον. Ο άνθρωπος που στήριξε μια τάξη ολόκληρη τη χρονιά, που κάλυψε τα κενά σε ακριτικά και νησιωτικά σχολεία, βρίσκεται ξαφνικά στο κενό.
Η αγωνία κορυφώνεται τον Ιούλιο και τον Αύγουστο. Οι πίνακες προσλήψεων, τα μόρια, η προϋπηρεσία και οι φήμες στα social media γίνονται η καθημερινή τους ρουτίνα. Μια μικρή διαφορά στα μόρια μπορεί να τους αφήσει εκτός συστήματος ή να τους στείλει στην άλλη άκρη της χώρας.
«Τα καλοκαίρια μας είναι σχεδόν ανύπαρκτα. Δεν κάνουμε σχέδια. Κάθε χρόνο η βαλίτσα παραμένει ανοιχτή. Δεν ξέρουμε αν θα φύγουμε, πού θα πάμε, αν θα αντέξουμε», δηλώνει η Μαρία, φιλόλογος με 8 χρόνια στην αναπλήρωση.
«Σαν ναύτης σε ξένη στεριά»: Οικογενειακή εξορία και οικονομικός ακρωτηριασμός
Για όσους έχουν οικογένεια, το βάρος είναι σχεδόν ασήκωτο. Ζουν σε μια διαρκή μετακίνηση, με αποχωρισμούς κάθε Σεπτέμβρη και επανενώσεις κάθε Ιούνιο.
Η μαρτυρία της Ελένης, νηπιαγωγού και μητέρας δύο παιδιών, είναι συγκλονιστική: «Ο πεντάχρονος γιος μου με ρώτησε: "Μαμά, φέτος θα σε έχω;". Έχει μάθει να με αποχαιρετάει κάθε Σεπτέμβρη».
Αυτοί οι σύγχρονοι «ναυτικοί» της εκπαίδευσης καλούνται να επιβιώσουν με έναν μισθό που αγγίζει τα 900 ευρώ καθαρά. Πώς μπορεί κανείς να συντηρεί δύο σπίτια, να πληρώνει ταξίδια για να δει την οικογένειά του και να ανταπεξέλθει στο αυξημένο κόστος ζωής, ειδικά σε τουριστικές περιοχές όπως οι Κυκλάδες ή η Κρήτη, όπου τα ενοίκια είναι εξωφρενικά;
Οι ιστορίες εκπαιδευτικών που μένουν σε κάμπινγκ ή τροχόσπιτα δεν είναι σενάρια ταινίας. Είναι η σκληρή πραγματικότητα ανθρώπων με πολλαπλά πτυχία και παιδαγωγική εμπειρία, τους οποίους το σύστημα αντιμετωπίζει ως αναλώσιμους.
Ο μόνιμος διορισμός: Από Λλύτρωση... σε σταυρό του μαρτυρίου
Και όταν επιτέλους έρχεται ο μόνιμος διορισμός, το όνειρο ζωής, η πραγματικότητα αποδεικνύεται συχνά μια τραγική ειρωνεία. Η πολυπόθητη σταθερότητα έρχεται με τεράστιο προσωπικό και οικονομικό κόστος.
«Περιμένω τον διορισμό σαν ανάσα», λέει η Μαρία, 13 χρόνια αναπληρώτρια. «Όμως, με τρώει η αγωνία: Αν με στείλουν στα Δωδεκάνησα, θα πρέπει να αφήσω την οικογένειά μου πίσω; Τι νόημα έχει να φτιάξω μια τάξη για τα παιδιά των άλλων, όταν τα δικά μου μεγαλώνουν χωρίς εμένα;»
Ο Νίκος, μαθηματικός, συμπληρώνει: «Ο μόνιμος διορισμός θα είναι δικαίωση, αλλά με τον μισθό στα 800 ευρώ, τι ακριβώς θα κάνω; Δεν με τρομάζει η δουλειά, αλλά η αξιοπρέπεια που χάνεται όταν δεν μπορείς να ζήσεις από το επάγγελμά σου».
Η σκληρή πραγματικότητα των νεοδιόριστων: Ιστορίες Διαψευσμένης Ελπίδας
Οι ιστορίες όσων διορίστηκαν τα τελευταία χρόνια επιβεβαιώνουν τον φόβο. Η Στέλλα, δασκάλα που διορίστηκε το 2023 στη Δυτική Μακεδονία μετά από 16 χρόνια αναμονής, μοιράζεται τη δική της εμπειρία:
«Ξενιτεύτηκα. Είμαι μακριά από τον άντρα και το παιδί μου, πληρώνω 350 ευρώ νοίκι σε χωριό με -10 βαθμούς τον χειμώνα, σε ένα σπίτι χωρίς θέρμανση. Έχω αρχίσει να αναρωτιέμαι αν άξιζε τον κόπο».
Το κράτος ζητά από τους εκπαιδευτικούς να καλύψουν τα κενά της περιφέρειας, χωρίς να τους παρέχει καμία ουσιαστική μέριμνα για στέγαση ή έναν αξιοπρεπή μισθό. Ο μόνιμος διορισμός μετατρέπεται σε παγίδα, ανταμείβοντας ένα όνειρο με ένα τίμημα δυσβάσταχτο.
Όχι πολυτέλεια, αλλά αξιοπρέπεια
Το ζήτημα δεν είναι απλώς εργασιακό, αλλά βαθιά κοινωνικό και ηθικό. Υπονομεύει τον θεσμό της οικογένειας και εξουθενώνει τους ανθρώπους που διαμορφώνουν τις επόμενες γενιές. Οι αφηγήσεις αυτές δεν είναι παράπονα. Είναι το χρονικό μιας ελπίδας που διαψεύστηκε και μια κραυγή αγωνίας.
Οι εκπαιδευτικοί δεν ζητούν πολυτέλεια. Ζητούν το αυτονόητο: τη δυνατότητα να ζήσουν με αξιοπρέπεια εκεί όπου το κράτος τους επέλεξε να μορφώσουν τα παιδιά μας.