Ξεχάστε όσα ξέρατε για την ιστορία της Αθήνας. Για 77 ολόκληρα χρόνια, τον 14ο αιώνα, η πόλη του Περικλή δεν ήταν ούτε ελληνική, ούτε βυζαντινή. Ήταν καταλανική. Γνωρίστε την απίστευτη ιστορία της Καταλανικής Εταιρείας, των μισθοφόρων που κατέκτησαν την Αττική.
Κάθε πόλη έχει τα μυστικά της, κεφάλαια της ιστορίας της θαμμένα κάτω από τη σκόνη των αιώνων. Ένα από τα πιο συναρπαστικά και άγνωστα κεφάλαια της Αθήνας γράφτηκε με αίμα, προδοσία και καταλανικά σπαθιά. Είναι η ιστορία μιας εποχής που η πόλη των φιλοσόφων έπεσε στα χέρια μιας αδίστακτης ομάδας μισθοφόρων.
Η μάχη του Κηφισού: Η προδοσία που άλλαξε την ιστορία
Μάρτιος του 1311. Στις πεδιάδες του Κηφισού, ο Φράγκος Δούκας των Αθηνών, Γκωτιέ Ε΄ του Μπριέν, παρατάσσει τον στρατό του. Δίπλα του, ως σύμμαχοι, έχει την πιο φημισμένη και επικίνδυνη πολεμική μηχανή της εποχής: την Καταλανική Εταιρεία. Τους είχε προσλάβει για να τον βοηθήσουν να εδραιώσει την κυριαρχία του.
Ήταν το μεγαλύτερο λάθος της ζωής του.
Μετά από μια διαφωνία για την πληρωμή, οι Καταλανοί έκαναν αυτό που ήξεραν καλύτερα: στράφηκαν εναντίον του εργοδότη τους. Στη μάχη που ακολούθησε, ο Δούκας και σχεδόν ολόκληρη η φραγκική ιπποσύνη της Αττικής σφαγιάστηκαν. Οι μισθοφόροι ήταν πλέον οι απόλυτοι κυρίαρχοι. Η Αθήνα ήταν δική τους.
Ποιοι ήταν οι Καταλανοί; Η "κομπανία" της Μεσαιωνικής Ευρώπης
Η "Gran Companyia Catalana" δεν ήταν ένας συνηθισμένος στρατός. Ήταν μια αδέσποτη, πολυεθνική συμμορία βετεράνων, σκληραγωγημένων από τις πιο άγριες μάχες της Μεσογείου. Πολεμούσαν για όποιον τους πλήρωνε καλύτερα – από τον Βυζαντινό Αυτοκράτορα μέχρι τους Φράγκους Δούκες. Η φήμη τους ήταν συνώνυμη της νίκης, αλλά και της αδίστακτης λεηλασίας.
Το Δουκάτο των Αθηνών και της Νεοπάτρας: Μια καταλανική αποικία
Για τα επόμενα 77 χρόνια, η Αθήνα και η γύρω περιοχή έγιναν ένα καταλανικό κράτος. Το ονόμασαν «Δουκάτο των Αθηνών και της Νεοπάτρας» (σημερινή Υπάτη) και επέβαλαν τους δικούς τους κανόνες:
Η Αθήνα υποβαθμίστηκε: Η έδρα της εξουσίας μεταφέρθηκε στη Θήβα, η οποία γνώρισε μεγάλη ακμή, αφήνοντας την Αθήνα στη σκιά.
Επεβλήθη καταλανικό δίκαιο: Οι νόμοι και τα έθιμα των ντόπιων αντικαταστάθηκαν από τους καταλανικούς.
Οι Έλληνες αποκλείστηκαν: Οι ντόπιοι δεν είχαν δικαίωμα να κατέχουν δημόσια αξιώματα.
Η κλασική κληρονομιά αγνοήθηκε: Οι νέοι κυρίαρχοι δεν έδειχναν κανένα ενδιαφέρον για τον Παρθενώνα και το ένδοξο παρελθόν της πόλης. Η Αθήνα, από λίκνο του πολιτισμού, είχε μετατραπεί σε ένα απλό φεουδαρχικό λάφυρο.
Το ξεχασμένο κεφάλαιο της αθηναϊκής ιστορίας
Η καταλανική κυριαρχία έληξε το 1388, όταν μια άλλη οικογένεια, οι Φλωρεντινοί Ατσαγιόλι, κατέλαβαν την εξουσία. Αυτά τα 77 χρόνια, όμως, παραμένουν μια μαύρη τρύπα στη συλλογική μας μνήμη. Σχεδόν κανένα σχολικό βιβλίο δεν τα αναφέρει, καμία ταινία δεν τα δραματοποίησε.
Κι όμως, είναι ένα κομμάτι της ιστορίας της πόλης. Μια περίοδος σχεδόν οκτώ δεκαετιών, κατά την οποία η Αθήνα, η πόλη-σύμβολο του ελληνισμού, δεν ήταν ούτε ελληνική, ούτε βυζαντινή. Ήταν καταλανική.