Πριν από την εποχή των smartphones, των τηλεοράσεων και του ραδιοφώνου, υπήρχε ένα μαγικό περιοδικό που κρατούσε ξύπνια τα παιδιά της Ελλάδας: η Διάπλασις των Παίδων. Για δεκαετίες, αυτό το εβδομαδιαίο έντυπο ήταν το παράθυρο μιας ολόκληρης γενιάς στον κόσμο της φαντασίας, της γνώσης και της περιπέτειας. Πίσω από αυτή τη θρυλική επιτυχία, κρυβόταν ένας οραματιστής: ο Αριστοτέλης Κουρτίδης.
Από την Κωνσταντινούπολη στην Αθήνα: Η διαδρομή ενός πρωτοπόρου
Γεννημένος το 1858 στο Μυριόφυτο της Ανατολικής Θράκης, ο Αριστοτέλης Κουρτίδης μεγάλωσε στην Κωνσταντινούπολη και σπούδασε στη Μεγάλη του Γένους Σχολή. Αν και μετακόμισε στην Αθήνα, δεν ακολούθησε τις συμβατικές διαδρομές της εποχής. Αντί να γίνει νομικός ή φιλόσοφος, αφιερώθηκε στο να διαμορφώσει τις παιδικές ψυχές και να δώσει φωνή στη φαντασία τους.
Το 1880, ανέλαβε την αρχισυνταξία της «Διαπλάσεως των Παίδων», μετατρέποντάς τη σε ένα απόλυτα σύγχρονο για την εποχή του “ψηφιακό οικοσύστημα”. Το περιεχόμενο περιελάμβανε παιδικά διηγήματα, πρώιμα κόμικς, περιπέτειες, ήρωες, αινίγματα, κουίζ, συμβουλές, ακόμα και ιστορίες από το εξωτερικό. Για τα παιδιά της εποχής, από την Πρέβεζα ως τη Χίο, η «Διάπλαση» ήταν το TikTok του 1900: ένα έντυπο που τα μορφωούσε, τα ψυχαγωγούσε και τα ένωνε, σε μια εποχή που το ίδιο το κράτος δεν είχε ακόμη αναπτύξει παιδικά βιβλία.
Πέρα από τον εκδότη: Παιδαγωγός και αρχιτέκτονας του εθνικού σχολείου
Ο Κουρτίδης δεν έμεινε μόνο στη συγγραφή και την επιμέλεια. Μετά από σπουδές παιδαγωγικών και φιλοσοφίας στη Γερμανία, επέστρεψε στην Ελλάδα για να γίνει καθηγητής στο Αρσάκειο και το Ωδείο Αθηνών, ενώ υπήρξε και διευθυντής του Λυκείου Θηλέων Πειραιά.
Οι ιδέες του ήταν ριζοσπαστικές για την εποχή. Πίστευε ακράδαντα στη μόρφωση των κοριτσιών, όταν πολλοί την θεωρούσαν περιττή. Ήταν υπέρμαχος της δημοτικής γλώσσας, σε μια εποχή που κυριαρχούσε η καθαρεύουσα, και αγωνίστηκε για τη λαϊκή παιδεία, ώστε η γνώση να μην είναι προνόμιο των λίγων.
Το 1917, κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, ο Κουρτίδης συνέγραψε ένα από τα πρώτα αναγνωστικά της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης του Ελευθέριου Βενιζέλου, καθιστώντας τον όχι απλώς έναν συγγραφέα, αλλά έναν αρχιτέκτονα του εθνικού σχολείου.
Ο Αριστοτέλης Κουρτίδης πέθανε ήσυχα στον Πειραιά το 1928, χωρίς να λάβει τις τιμές που του άξιζαν. Κι όμως, η κληρονομιά του είναι αιώνια: μέσα από τις σελίδες της «Διαπλάσεως των Παίδων» και το έργο του στην εκπαίδευση, κατάφερε να αλλάξει την Ελλάδα, διαμορφώνοντας τις σκέψεις και τις καρδιές μιας ολόκληρης γενιάς. Ποιος άλλος θα μπορούσε να πει ότι άφησε τόσο ισχυρό αποτύπωμα;