Υπάρχουν βιβλία που τα διαβάζεις και τα ξεχνάς. Κι υπάρχουν άλλα που σε διαβάζουν. Που χτυπούν σε ένα σημείο του εαυτού σου που δεν ήξερες ότι υπήρχε, το φωτίζουν, το ανατέμνουν και το αφήνουν να αλλάξει.
Η λογοτεχνία έχει μια δύναμη σχεδόν υπόγεια. Δεν κραυγάζει, δεν διατάζει, δεν "διδάσκει" με τον γνωστό τρόπο. Αντίθετα, σε σπρώχνει εκτός του συνηθισμένου σου τρόπου σκέψης, εκτός των βεβαιοτήτων σου, των έτοιμων σχημάτων, των «έτσι είναι τα πράγματα».
Σε βάζει να ταυτιστείς με το Άλλο, να δεις τον κόσμο μέσα από μάτια παράξενα, απόκρυφα, ενίοτε ενοχλητικά. Σου μιλάει όχι με διατάξεις, αλλά με υποψίες, σιωπές και κραδασμούς. Και, με έναν τρόπο σχεδόν αδιόρατο, σε κάνει να σκέφτεσαι αλλιώς.
Δεν πρόκειται για κάποια ρομαντική υπερβολή. Υπάρχουν πια δεκάδες έρευνες που αποδεικνύουν ότι η ανάγνωση λογοτεχνίας αυξάνει την ενσυναίσθηση, ενδυναμώνει τη φαντασία, διευρύνει τη γνωσιακή ευελιξία και ενισχύει την κριτική σκέψη. Αλλά ακόμα κι αν αφήσουμε τις επιστήμες στην άκρη, αρκεί να σκεφτούμε εκείνη τη φορά που ένα βιβλίο μας άλλαξε κάτι μέσα. Ίσως όχι για πάντα. Αλλά αρκετά, ώστε να μην είμαστε πια οι ίδιοι.
Αυτό είναι που κάνει η λογοτεχνία:
Δεν σου λέει τι να σκεφτείς. Σου δείχνει πώς να τολμήσεις να σκέφτεσαι αλλιώς.
10 λογοτεχνικά βιβλία που μπορούν να αλλάξουν τον τρόπο σκέψης σου
Ακολουθεί μια επιλογή δέκα έργων που θεωρούνται μεταμορφωτικά. Άλλα σε αποσταθεροποιούν, άλλα σε μαλακώνουν, κι άλλα σε συγκλονίζουν. Κανένα δεν σε αφήνει ίδιο.
1. Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι – Έγκλημα και τιμωρία
Μια βασανιστική βύθιση στην ενοχή, την ηθική και τη μετάνοια. Μπαίνεις στο μυαλό ενός δολοφόνου για να δεις τον δικό σου καθρέφτη.
2. Βιρτζίνια Γουλφ – Στο φάρο
Η ροή της συνείδησης ως μορφή ζωής. Ένα βιβλίο που σε κάνει να κοιτάζεις το άπειρο μέσα από τις πιο μικρές, φευγαλέες στιγμές.
3. Αλμπέρ Καμί – Ο ξένος
Το παράλογο της ύπαρξης, η αδιαφορία του κόσμου, κι ένας ήρωας που αρνείται να προσποιηθεί. Ανατριχιαστικά σύγχρονο.
4. Τόνι Μόρισον – Αγαπημένη
Η μνήμη ως φάντασμα. Ένα αριστούργημα για το τραύμα, τη μητρότητα και τη βία της Ιστορίας. Πονάς και αλλάζεις.
5. Χούλιο Κορτάσαρ – Το κουτσό
Ένα βιβλίο που σε βάζει να το διαβάσεις με άλματα, όπως ακριβώς η ίδια η ζωή. Η φόρμα γίνεται φιλοσοφία.
6. Χανς Φάλαντα – Μόνος στο Βερολίνο
Ένας ύμνος στην ηθική ανυπακοή των «ασήμαντων» ανθρώπων. Από τα πιο δυνατά αντιφασιστικά μυθιστορήματα που γράφτηκαν ποτέ.
7. Φραντς Κάφκα – Η δίκη
Η υπαρξιακή αγωνία ως γραφειοκρατικό εφιάλτη. Η πραγματικότητα διαστρέφεται και εσύ δεν ξέρεις αν κοιμάσαι ή είσαι ήδη ένοχος.
8. Μάργκαρετ Άτγουντ – Η ιστορία της πορφυρής δούλης
Ένας εφιάλτης που μοιάζει πολύ κοντά. Η εξουσία, η θρησκεία, το φύλο, όλα σε ένα μυθιστόρημα που διαβάζεται σαν καμπανάκι κινδύνου.
9. Ζωρζ Περέκ – Ζωή, οδηγίες χρήσεως
Ένα αριστούργημα του oulipo, της λογοτεχνίας των περιορισμών, που χτίζεται σαν παζλ ή μάλλον σαν ένα πολυώροφο κτίριο στο Παρίσι, όπου κάθε κεφάλαιο είναι ένα δωμάτιο, κάθε δωμάτιο μια ιστορία και κάθε ιστορία μια θραυσματική συνείδηση του κόσμου.
10. Χέρμαν Μέλβιλ – Μόμπι Ντικ
Μια αλληγορία για την ανθρώπινη εμμονή, το ακατανόητο και την απόλυτη αναζήτηση. Δεν κυνηγούν όλοι οι ήρωες φάλαινες, αλλά κάτι το ίδιο τεράστιο.
Τελικά, γιατί διαβάζουμε λογοτεχνία;
Γιατί θέλουμε να βγούμε από τον εαυτό μας χωρίς να χαθούμε.
Γιατί μέσα στην επινόηση, βρίσκουμε την αλήθεια.
Γιατί υπάρχουν σκέψεις που δεν θα μπορούσαμε να κάνουμε ποτέ μόνοι μας.
Και γιατί, μερικές φορές, ένα βιβλίο δεν σε κάνει καλύτερο άνθρωπο· σε κάνει άλλο άνθρωπο.
Αποστόλης Ζυμβραγάκης, M.Ed. Φιλόλογος