Ανακαλύψτε τη ζωή και το έργο του Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου, της κορυφαίας πολιτικής μορφής της Επανάστασης του 1821. Μάθετε για τον ρόλο του στη θεμελίωση του ελληνικού κράτους, τις πρωθυπουργίες του επί Όθωνα και γιατί παραμένει μια από τις πιο αμφιλεγόμενες φιγούρες της ελληνικής ιστορίας.
Η σκιά που θεμελίωσε ένα έθνος
Λίγες μορφές σημάδεψαν τόσο καθοριστικά την Ελληνική Επανάσταση και τη δημιουργία του κράτους όσο ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος. Μια από τις πιο σημαντικές, αλλά και πιο αμφιλεγόμενες προσωπικότητες του Αγώνα, ο Μαυροκορδάτος υπήρξε ο πολιτικός εγκέφαλος πίσω από τις στρατιωτικές νίκες, ο διπλωμάτης που έστρεψε το βλέμμα της Ευρώπης προς την Ελλάδα και ο θεμελιωτής των θεσμών του νέου έθνους. Ξένοι παρατηρητές τον αποκαλούσαν «ο μόνος άξιος λόγου πολιτικός» της εποχής, όμως για πολλούς Έλληνες, η αγγλόφιλη στάση του και οι περίπλοκοι πολιτικοί του ελιγμοί τον κατέστησαν στόχο σφοδρής κριτικής. Ποιος ήταν λοιπόν πραγματικά ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος;
Από την Κωνσταντινούπολη στα σαλόνια της Ευρώπης
Γεννημένος στις 3 Φεβρουαρίου 1791 στην Κωνσταντινούπολη, ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος ήταν γόνος μιας πανίσχυρης φαναριώτικης οικογένειας. Μετά τις σπουδές του στη Μεγάλη του Γένους Σχολή, ταξίδεψε στην Πίζα της Ιταλίας, αποκτώντας μια βαθιά ευρωπαϊκή παιδεία. Η ευφυΐα και η πολυμάθειά του (μιλούσε τουρκικά, γαλλικά, αγγλικά και ιταλικά) τον έκαναν να ξεχωρίσει από νωρίς.
Εργάστηκε ως αρχιγραμματέας του θείου του, ηγεμόνα της Βλαχίας Ιωάννη Καρατζά, όπου ήρθε σε επαφή με κορυφαίες προσωπικότητες, όπως ο τσάρος της Ρωσίας Αλέξανδρος Α'. Το 1819, ενώ βρισκόταν στην Πίζα, μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία, δεσμεύοντας τη μοίρα του με την υπόθεση της ελληνικής απελευθέρωσης.
Πρωταγωνιστής στον αγώνα του 1821: Ο πολιτικός εγκέφαλος της Επανάστασης
Αν και θεωρούσε πρόωρη την έναρξη της Επανάστασης, ο Μαυροκορδάτος δεν δίστασε να ριχτεί στη μάχη. Το καλοκαίρι του 1821 αποβιβάστηκε στο Μεσολόγγι, το οποίο έμελλε να γίνει το πολιτικό και στρατιωτικό του ορμητήριο.
Η δράση του υπήρξε καθοριστική:
Οργάνωσε πολιτικά και στρατιωτικά τη Δυτική Στερεά Ελλάδα, δημιουργώντας τον «Οργανισμό της Δυτικής Χέρσου Ελλάδος».
Αναδείχθηκε σε ηγετική μορφή της Α’ Εθνοσυνέλευσης της Επιδαύρου (1822), όπου εκλέχθηκε πρόεδρος.
Υπήρξε ο κύριος συντάκτης του πρώτου ελληνικού Συντάγματος, του «Προσωρινού Πολιτεύματος της Ελλάδος», θέτοντας τις βάσεις για ένα δημοκρατικό και φιλελεύθερο κράτος.
Παρά την καταστροφική ήττα στη Μάχη του Πέτα, της οποίας θεωρήθηκε υπαίτιος, κατάφερε να οργανώσει την ηρωική άμυνα του Μεσολογγίου κατά την Α' Πολιορκία, σώζοντας την επανάσταση στη Δυτική Ελλάδα.
Ο αγγλόφιλος πολιτικός και οι σύμμαχοι της Ελλάδας
Ο Μαυροκορδάτος πίστευε ακράδαντα ότι η επιβίωση της Ελλάδας εξαρτιόταν από έναν ισχυρό στρατηγικό σύμμαχο. Για εκείνον, η δύναμη αυτή ήταν η Αγγλία. Ως ηγέτης του «Αγγλικού Κόμματος», θεωρούσε ότι τα βρετανικά συμφέροντα στην Ανατολή και το φιλελεύθερο πολίτευμά της την καθιστούσαν τον ιδανικό προστάτη του νέου κράτους.
Αυτή η στάση τον έφερε σε σφοδρή σύγκρουση με το «Ρωσικό Κόμμα» και με ισχυρούς στρατιωτικούς ηγέτες, όπως ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης. Οι πολιτικές του έριδες με τον Δημήτριο Υψηλάντη και η κόντρα του με τον κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια στιγμάτισαν την πορεία του, οδηγώντας ακόμα και στην κατηγορία ότι υποκίνησε την ανατίναξη της φρεγάτας «Ελλάς» το 1831.
Πρωθυπουργός σε ταραγμένες εποχές: Η δράση του επί Όθωνα
Μετά την απελευθέρωση και την έλευση του Βασιλιά Όθωνα, ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος παρέμεινε στο επίκεντρο της πολιτικής ζωής. Διετέλεσε τέσσερις φορές πρωθυπουργός της Ελλάδας σε κρίσιμες περιόδους:
1833-1834: Παραιτήθηκε διαφωνώντας με την Αντιβασιλεία, ειδικά για τη δίκη του Κολοκοτρώνη.
1841: Προσπάθησε να επιβάλει συνταγματικές αρχές στον Όθωνα, αλλά ο βασιλιάς αρνήθηκε, οδηγώντας τον σε νέα παραίτηση.
1844: Σχημάτισε κυβέρνηση μετά την Επανάσταση της 3ης Σεπτεμβρίου 1843, αλλά παραιτήθηκε ξανά για να αποτρέψει έναν εμφύλιο πόλεμο.
1854-1855: Ανέλαβε την εξουσία υπό την πίεση των Αγγλογάλλων κατά τον Κριμαϊκό Πόλεμο, σε μια κυβέρνηση που έμεινε γνωστή ως «Υπουργείο Κατοχής».
Η κληρονομιά του Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου
Ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος αποσύρθηκε από την πολιτική το 1855 και πέθανε στις 6 Αυγούστου 1865 στην Αίγινα. Παρά τις αντιδράσεις που προκάλεσε, η ιστορία του αναγνωρίζει την τεράστια συμβολή του: έθεσε τα θεμέλια των πολιτικών θεσμών, εισήγαγε ένα από τα πιο προοδευτικά συνταγματικά πλαίσια της εποχής και ενέταξε την Ελλάδα στον δυτικό κόσμο.
Ήταν ένας πραγματιστής πολιτικός, ένας εκσυγχρονιστής που οραματίστηκε ένα ευρωπαϊκό κράτος δικαίου. Αμφιλεγόμενος αλλά απαραίτητος, ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος παραμένει μια κεντρική φιγούρα, χωρίς την οποία η ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας θα ήταν σίγουρα πολύ διαφορετική.