Σε μια εποχή που η Αστρονομία ήταν προνόμιο των ξένων ερευνητικών κέντρων, ένας Έλληνας από την Κέρκυρα, ο Ιωάννης Ε. Φωκάς, κατάφερε να αφήσει το στίγμα του στο σύμπαν. Γεννήθηκε το 1909 και χωρίς να φοιτήσει ποτέ σε πανεπιστήμιο, έμαθε τα μυστικά του ουρανού μέσα από την αμέτρητη επιμονή και τις ατέλειωτες ώρες παρατήρησης στο Αστεροσκοπείο Αθηνών.
Από την Αθήνα στη διεθνή αναγνώριση
Από τα πρώτα του βήματα, ο Φωκάς εντυπωσίασε με τη σχολαστικότητά του. Κατέγραψε χιλιάδες παρατηρήσεις για ηλιακές κηλίδες, μεταβλητούς αστέρες και κομήτες, καθιερώνοντας τον εαυτό του ως έναν από τους σημαντικότερους παρατηρητές της γενιάς του.
Το 1954, η καριέρα του απογειώθηκε όταν του δόθηκε η ευκαιρία να χρησιμοποιήσει ένα ειδικό τηλεσκόπιο στο Πικ ντυ Μιντί της Γαλλίας. Εκεί, οι παρατηρήσεις του στους πλανήτες τον καθιέρωσαν σε διεθνές επίπεδο. Επιστρέφοντας στην Ελλάδα, έφερε μαζί του πρωτοποριακές τεχνικές όπως η φωτομετρία και η πολωσιμετρία, που ήταν άγνωστες μέχρι τότε στην ελληνική αστρονομική κοινότητα.
Ο χαρτογράφος του Άρη
Η κορυφαία στιγμή της καριέρας του ήταν η συνεργασία του με το αστεροσκοπείο του Μεντόν, όπου ανέλαβε να ολοκληρώσει το έργο του Ευγένιου Αντωνιάδη για τη χαρτογράφηση του Άρη. Συνδυάζοντας φωτογραφικές και φωτομετρικές μεθόδους, ο Φωκάς δημιούργησε για πρώτη φορά μια ολοκληρωμένη εικόνα της επιφάνειας του Κόκκινου Πλανήτη.
Χάρη στο έργο του, η Διεθνής Αστρονομική Ένωση υιοθέτησε ένα σύστημα ονοματολογίας που βασίστηκε στις προτάσεις του. Έτσι, περιοχές, όρη και κρατήρες του Άρη φέρουν μέχρι σήμερα ελληνικά ονόματα, τιμώντας την κληρονομιά αυτού του αυτοδίδακτου Έλληνα.
Μια αιώνια κληρονομιά
Ο Ιωάννης Φωκάς δεν σταμάτησε ποτέ να προσφέρει. Ήταν ο πρώτος που παρατήρησε μια τεράστια λευκή κηλίδα στον Κρόνο το 1960 και ανέπτυξε έναν σημαντικό συντελεστή για την έκφραση της πλανητικής δραστηριότητας.
Ο ξαφνικός θάνατός του το 1969, σε ηλικία μόλις 60 ετών, άφησε πίσω ένα ημιτελές, αλλά σπουδαίο έργο. Σήμερα, η συνεισφορά του τιμάται με έναν κρατήρα στη Σελήνη και έναν κρατήρα στον Άρη που φέρουν το όνομά του. Μια σιωπηλή υπενθύμιση ότι με πάθος και επιμονή, κάποιος μπορεί να αφήσει το αποτύπωμά του όχι μόνο στην ιστορία, αλλά και στα ίδια τα άστρα.