Σε ένα υπόγειο στο Μόντρεαλ, μακριά από τη φασαρία της Αθήνας, ένας μοναχικός συγγραφέας τύπωνε τα έργα του σε ένα χειροκίνητο πιεστήριο. Ο Νίκος Καχτίτσης, απογοητευμένος από τη Χούντα, είχε πάψει να γράφει στα ελληνικά, επιλέγοντας μια σιωπηλή αλλά επαναστατική διαδρομή. Κι όμως, μέσα σε αυτή την απόλυτη μοναξιά, δημιούργησε ένα από τα πιο ανατρεπτικά και σπουδαία έργα της μεταπολεμικής ελληνικής πεζογραφίας.
Η ζωή του, ένα μυθιστόρημα
Ο Καχτίτσης δεν είχε περιουσία, φήμη, ή ένα μόνιμο σπίτι. Πέθανε από λευχαιμία, άφραγκος, και η καρδιά του φυλάχτηκε για 27 ολόκληρα χρόνια στην άλλη άκρη του Ατλαντικού, σε μια θυρίδα φίλου του στον Καναδά. Ήταν ένας άνθρωπος τραυματισμένος από τη φτώχεια, την εξορία και τον Εμφύλιο.
Όμως, είχε έναν δικό του κόσμο. Έναν κόσμο γεμάτο ενοχές, εσωτερικές καταρρεύσεις και μια φανταστική πόλη, τη Γάνδη, που την πολιορκούν τα πάντα, αλλά δεν πέφτει ποτέ. Ο Νίκος Καχτίτσης έγραφε για ήρωες με παράνοια και εμμονές, με ένα ύφος που γκρέμιζε κάθε γραμμική αφήγηση και αντλούσε έμπνευση από συγγραφείς όπως ο Ντοστογιέφσκι, ο Κάφκα και ο Τζόυς.
Το «μη-ύφος» που έγινε θρύλος
Η κριτική της εποχής τον χαρακτήριζε άλλοτε «μη-ύφος» και άλλοτε «λογοτεχνική πτήση με αερόστατο», αδυνατώντας να τον κατατάξει σε μια συγκεκριμένη κατηγορία. Ο ίδιος δεν αναζητούσε την αναγνώριση. Ο μόνος του στόχος ήταν να κρατήσει ζωντανή τη φλόγα της δημιουργίας.
Γι' αυτόν τον λόγο, εξέδωσε μόνος του σχεδόν όλα του τα έργα, δημιουργώντας τις δικές του εκδοτικές επωνυμίες, όπως «Λωτοφάγος» και «Anthelion Press». Τα βιβλία του κυκλοφορούσαν σε ελάχιστα αντίτυπα, τα οποία έδινε μόνο σε στενούς φίλους. Ποτέ δεν συνεργάστηκε με τους μεγάλους εκδοτικούς οίκους.
Κι όμως, το έργο του, με τίτλους όπως ο «Εξώστης», ο «Ήρωας της Γάνδης» και η «Περιπέτεια ενός βιβλίου», θεωρείται σήμερα σταθμός για την ελληνική λογοτεχνία.
Η κληρονομιά του
Ο Νίκος Καχτίτσης έγραψε ελάχιστα, αλλά μέσα από τις λέξεις του έκρυβε μια αλήθεια που δεν έχει παλιώσει. Η πεζογραφία του δεν πρόσφερε ούτε ήρωες ούτε εξιλέωση. Παρουσίαζε μόνο αδιέξοδα και παραμορφωμένους καθρέφτες της ανθρώπινης ψυχής.
Για όσους ανακαλύπτουν σήμερα το έργο του, η εμπειρία είναι μοναδική. Διαβάζοντας τον Καχτίτση, νιώθει κανείς ότι βρίσκεται μπροστά σε έναν συγγραφέα που έζησε –και πέθανε– για να γράψει. Ήταν ένας από τους πιο σημαντικούς, αν και λιγότερο γνωστούς, συγγραφείς που διαμόρφωσαν την ελληνική λογοτεχνία του 20ού αιώνα.