Το 1870, η Ελλάδα, μια νεαρή χώρα με φιλελεύθερο σύνταγμα, βρισκόταν ακόμα σε μια περίοδο αναταραχής. Η ληστεία, ένα κατάλοιπο της Τουρκοκρατίας, δρούσε ανενόχλητη, ειδικά μακριά από τα αστικά κέντρα. Μέσα σε αυτό το κλίμα, συνέβη ένα γεγονός που όχι μόνο τραυμάτισε τη συλλογική μνήμη, αλλά και διέσυρε την Ελλάδα διεθνώς: η διαβόητη «Σφαγή στο Δήλεσι».
Η ανοιξιάτικη εκδρομή που κατέληξε σε εφιάλτη
Όλα ξεκίνησαν τη Δευτέρα, 29 Μαρτίου 1870, όταν μια ομάδα εύπορων ξένων περιηγητών αποφάσισε να κάνει μια ανοιξιάτικη βόλτα στον Μαραθώνα. Η παρέα περιλάμβανε Βρετανούς και Ιταλούς αριστοκράτες, διπλωμάτες και δικηγόρους, συνοδευόμενους από διερμηνέα και τέσσερις χωροφύλακες.
Κατά την επιστροφή τους, κοντά στη Ραφήνα, δέχθηκαν την επίθεση της διαβόητης συμμορίας των αδελφών Αρβανιτάκη, που είχαν πληροφορηθεί την παρουσία τους. Οι ληστές, περίπου 30 στον αριθμό, αιφνιδίασαν τους εκδρομείς, τραυμάτισαν τους χωροφύλακες και τους απήγαγαν.
Ομηρία, διαπραγματεύσεις και τραγωδία
Αφού μετέφεραν τους ομήρους στο κρησφύγετό τους στην Πεντέλη, οι ληστές συνειδητοποίησαν ότι είχαν στα χέρια τους σπουδαία πρόσωπα. Ζήτησαν ως λύτρα 32.000 χρυσές λίρες (αργότερα το ποσό ανέβηκε στις 50.000) και πλήρη αμνηστία. Ενώ οι Άγγλοι απαιτούσαν να ικανοποιηθούν τα αιτήματα, ο Έλληνας Υπουργός Στρατιωτικών, Σκαρλάτος Σούτσος, αρνήθηκε την αμνηστία, φοβούμενος ότι θα αποθράσυνε και άλλες ληστρικές ομάδες.
Η καθυστέρηση στις διαπραγματεύσεις οδήγησε σε κλιμάκωση της έντασης. Στις 9 Απριλίου, Μεγάλη Πέμπτη, μια ομάδα χωροφυλάκων πλησίασε το κρησφύγετο των ληστών, με αποτέλεσμα να ακολουθήσει μάχη. Οι Αρβανιτάκηδες, μέσα στον πανικό τους, εκτέλεσαν τους τέσσερις ομήρους τους. Ο Χρήστος Αρβανιτάκης σκότωσε τους δύο ομήρους του πριν πέσει νεκρός, ενώ ο αδερφός του, Τάκος, σκότωσε τους άλλους δύο πισώπλατα στην προσπάθειά του να διαφύγει.
Η διεθνής απομόνωση και το πολιτικό κόστος
Η είδηση της σφαγής προκάλεσε διεθνή κατακραυγή. Ξένες εφημερίδες χαρακτήριζαν την Ελλάδα ως "φωλιά ληστών" και "τόπο ημιβαρβάρων". Ο θάνατος των αριστοκρατών προκάλεσε μείζον διπλωματικό επεισόδιο με την Αγγλία, οδηγώντας στην παραίτηση της ελληνικής κυβέρνησης.
Η Ελλάδα αναγκάστηκε να καταβάλει τεράστιες αποζημιώσεις στις οικογένειες των θυμάτων και να εκφράσει επίσημα τη λύπη της. Όσο για τους ληστές, όσοι συνελήφθησαν καταδικάστηκαν σε θάνατο και τα κεφάλια τους εκτέθηκαν σε κοινή θέα ως παραδειγματισμός. Η σφαγή στο Δήλεσι υπήρξε ένα τραγικό γεγονός που επιτάχυνε την ανάγκη για επιβολή του νόμου και της τάξης, βάζοντας ένα οριστικό τέλος στην εποχή της ληστείας στην Ελλάδα.