Ο Μάο Τσετούνγκ, μια από τις πιο αμφιλεγόμενες μορφές του 20ού αιώνα, παραμένει ένας γρίφος για την ιστορία. Το αγροτόπουλο που έφερε τον κομμουνισμό στην Κίνα και την κυβέρνησε με σιδηρά πυγμή, ενοποιώντας τη χώρα αλλά και προκαλώντας τεράστιες τραγωδίες, έχει ακόμα διχάσει τους μελετητές. Ας δούμε την απίστευτη διαδρομή της ζωής του.
Από την αγροτική Κίνα στην επανάσταση
Γεννημένος το 1893 στην επαρχία Χουνάν, ο Μάο μεγάλωσε σε μια αγροτική οικογένεια, αλλά οι φιλοδοξίες του ήταν πολύ μεγαλύτερες από τα χωράφια. Εγκατέλειψε το πατρικό του, σπούδασε και βίωσε την ανατροπή της δυναστείας των Κινγκ. Το 1911, εντάχθηκε στον επαναστατικό στρατό και σύντομα αφοσιώθηκε στο όραμα για μια νέα Κίνα.
Στο Πεκίνο, δουλεύοντας ως βοηθός βιβλιοθηκάριος, ο Μάο ήρθε σε επαφή με τον Μαρξισμό-Λενινισμό, εμπνευσμένος από την Οκτωβριανή Επανάσταση στη Ρωσία. Αναγνώρισε τη δύναμη των φτωχών αγροτών και γρήγορα έγινε ένα από τα ιδρυτικά μέλη του Κινεζικού Κομμουνιστικού Κόμματος, ανεβαίνοντας σταδιακά στην ιεραρχία του.
Η «Μακρά Πορεία»: Το έπος του κινεζικού Κομμουνισμού
Ο εμφύλιος πόλεμος με τις κυβερνητικές δυνάμεις του Τζιανγκ Καϊσέκ έφερε τον Μάο αντιμέτωπο με τη μεγαλύτερη πρόκληση της ζωής του. Μετά από στρατιωτικές ήττες, οργάνωσε την περίφημη «Μακρά Πορεία» (1934-1935), ένα επικό οδοιπορικό 12.000 χιλιομέτρων. Από τους 100.000 κομμουνιστές που ξεκίνησαν, μόνο 30.000 επέζησαν.
Παρά τις τεράστιες απώλειες, η «Μακρά Πορεία» έκανε τον Μάο αδιαμφισβήτητο ηγέτη του κινήματος. Η ρητορική του προσέλκυσε νέους οπαδούς και η θεωρία του ανταρτοπολέμου αποδείχθηκε καθοριστική.
Η άνοδος στην εξουσία και οι μεταρρυθμίσεις
Μετά τον Σινο-Ιαπωνικό Πόλεμο, ο Μάο κέρδισε τον εμφύλιο και την 1η Οκτωβρίου 1949, ανακήρυξε την ίδρυση της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας. Ξεκίνησε ένα σαρωτικό πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων:
- Κολεκτιβοποίηση της γης: Κατασχέθηκαν οι μεγάλες ιδιοκτησίες.
- Βελτίωση της θέσης της γυναίκας: Θεσπίστηκαν νόμοι που τους έδωσαν περισσότερα δικαιώματα.
- Αλφαβητισμός και υγεία: Αυξήθηκε δραστικά η πρόσβαση στην εκπαίδευση και την υγειονομική περίθαλψη, ανεβάζοντας το προσδόκιμο ζωής.
Ωστόσο, η «Εκστρατεία των Εκατό Λουλουδιών» (1956), που υποσχόταν ελευθερία λόγου, κατέληξε σε σκληρή καταστολή κάθε διαφωνίας.
Το «Μεγάλο Άλμα» και η «Πολιτιστική Επανάσταση»: Τραγικές συνέπειες
Η προσπάθεια για άμεση εκβιομηχάνιση με το «Μεγάλο Άλμα προς τα Εμπρός» (1958) απέτυχε παταγωδώς. Η χώρα βυθίστηκε σε έναν λιμό που κόστισε τη ζωή σε 40 εκατομμύρια ανθρώπους.
Παραγκωνισμένος, ο Μάο επέστρεψε δριμύτερος το 1966 με την «Πολιτιστική Επανάσταση». Στόχος του ήταν να εξαλείψει τους πολιτικούς του αντιπάλους, κλείνοντας σχολεία και εξορίζοντας διανοούμενους στην ύπαιθρο. Η δεκαετής αυτή περίοδος κατέστρεψε την κινεζική πολιτιστική κληρονομιά και επέβαλε ένα καθεστώς τρόμου.
Ο Μάο Τσετούνγκ πέθανε το 1976, αλλά η κληρονομιά του είναι ακόμη παρούσα. Θεωρείται ο σωτήρας που ενοποίησε την Κίνα, αλλά και ο ηγέτης που προκάλεσε εκατομμύρια θανάτους. Η μορφή του, όπως και ο μαοϊσμός, συνεχίζουν να αποτελούν αντικείμενο μελέτης και έντονης αντιπαράθεσης σε ολόκληρο τον κόσμο.