Κανένας χάρτης δεν το δείχνει με σιγουριά. Κανένας δεν τόλμησε να το περιγράψει με τόση λεπτομέρεια. Ήταν η Θούλη, το μυστηριώδες νησί έξι μέρες βόρεια της Βρετανίας, όπου ο ήλιος δεν έδυε ποτέ το καλοκαίρι και η θάλασσα ήταν μια παχύρρευστη μάζα.
Ο πρώτος –και ίσως ο μόνος– άνθρωπος που ισχυρίστηκε ότι έφτασε σε αυτό το απόκοσμο μέρος ήταν ο Πυθέας από τη Μασσαλία, ένας σπουδαίος Έλληνας αστρονόμος και εξερευνητής του 4ου αιώνα π.Χ.
Ποια ήταν η ανακάλυψη του Πυθέα που συγκλόνισε (και δίχασε) τον αρχαίο κόσμο και γιατί η περιγραφή του για τη Θούλη μοιάζει σήμερα με ακριβές ντοκουμέντο από τον Αρκτικό Κύκλο;
Πυθέας: Ο Έλληνας που έφτασε στα όρια του κόσμου
Στα τέλη του 4ου αιώνα π.Χ., ο Πυθέας τόλμησε αυτό που κανένας Έλληνας (και ίσως κανένας άνθρωπος της εποχής) δεν είχε τολμήσει: άφησε το λιμάνι του και έπλευσε βαθιά στον άγνωστο Ατλαντικό.
Πέρασε τις ακτές της Γαλατίας, εξερεύνησε τη Βρετανία (την οποία περιέγραψε με ακρίβεια) και συνέχισε να πλέει προς τον παγωμένο Βορρά. Ήταν μια αποστολή που δεν επαναλήφθηκε για πολλούς αιώνες μετά.
Η «παράδοξη» περιγραφή της Θούλης
Ο Πυθέας, στο έργο του που δεν σώθηκε αλλά διασώθηκε σε αποσπάσματα, έγραψε ότι, έπειτα από έξι μέρες πλεύσης από τη Βρετανία, έφτασε σ’ ένα μέρος που ονόμασε Θούλη. Οι περιγραφές του ήταν τόσο παράξενες που προκάλεσαν την δυσπιστία:
- Ο ήλιος του μεσονυκτίου: Το καλοκαίρι ο ήλιος δεν έδυε ποτέ.
- Παχύρρευστη θάλασσα: Η θάλασσα δεν ήταν νερό, αλλά μια παχύρρευστη μάζα, ένα μείγμα ανάμεσα σε νερό και πάγο, σαν παγωμένη λάσπη.
- Μεταβατική φύση: Δεν υπήρχε σαφής στεριά. Ήταν σαν η φύση να βρισκόταν σε μια μεταβατική φάση.
Ο «ψεύτης» που είχε δίκιο: Η σύνδεση με τον Αρκτικό Κύκλο
Στην αρχαιότητα, πολλοί τον κατηγόρησαν. Ο διάσημος γεωγράφος Στράβων τον αποκάλεσε ψεύτη και τις ιστορίες του μύθους.
Σήμερα, όμως, οι «παράλογες» περιγραφές του Πυθέα μοιάζουν με ακριβή καταγραφή των συνθηκών που επικρατούν στον Αρκτικό Κύκλο:
- Ο ήλιος του μεσονυκτίου είναι ένα πραγματικό φαινόμενο.
- Η παχύρρευστη θάλασσα γεμάτη ομίχλη και παγωμένη λάσπη αντιστοιχεί στα σημεία όπου συναντώνται ο πάγος και το ανοιχτό νερό.
Πού βρισκόταν η Θούλη;
Η ακριβής τοποθεσία της Θούλης παραμένει ένα από τα μεγαλύτερα γεωγραφικά μυστήρια της αρχαιότητας:
- Ισλανδία: Η επικρατέστερη εκδοχή, λόγω της απόστασης και των συνθηκών.
- Νορβηγία: Μια άλλη πιθανή εκδοχή.
- Η Πύλη του Άγνωστου: Μερικοί μελετητές πιστεύουν ότι η Θούλη δεν ήταν ένα συγκεκριμένο νησί, αλλά ένα συμβολικό όριο, το τέλος του κόσμου όπως τον γνώριζαν οι αρχαίοι. Μια πύλη προς το άγνωστο, την οποία μόνο ο Έλληνας Πυθέας τόλμησε να διασχίσει.
Το έργο του χάθηκε, αλλά η φήμη του Έλληνα εξερευνητή που έφτασε τόσο βόρεια ώστε να δει ένα «άλλο φως» επιβίωσε.