Φανταστείτε ότι βρίσκετε ένα σπινθηροβόλο ελιξίριο που σας εγγυάται την αθανασία. Το σώμα σας παγώνει στην τρέχουσα ηλικία, γίνεστε άτρωτοι σε ασθένειες και σοβαρούς τραυματισμούς, και η ύπαρξή σας είναι εξασφαλισμένη μέχρι το τέλος του σύμπαντος. Η μόνη ερώτηση είναι: Θα το πίνατε;
Ενώ οι περισσότεροι θεωρούν τον θάνατο ως το απόλυτο κακό και τον αποφεύγουν, η αθανασία φέρνει μαζί της ένα σύνολο βαθύτερων φιλοσοφικών διλημμάτων που αμφισβητούν την αξία της αιώνιας ζωής.
1. Το επιχείρημα της «αφόρητης πλήξης»
Ο Βρετανός ηθικολόγος Bernard Williams υποστηρίζει ότι η αιώνια ζωή θα ήταν αφόρητα βαρετή.
- Φθίνουσα απόδοση της ευχαρίστησης: Όπως η 16η τρούφα σοκολάτας δεν προσφέρει την ίδια ευχαρίστηση με την πρώτη, έτσι και η επανάληψη δραστηριοτήτων για πάντα θα οδηγούσε σε απογοήτευση και μονοτονία.
- Το κόστος της αλλαγής: Ο Williams αμφισβητεί αν κάποιος θα ήθελε να ζήσει μια ζωή διαρκούς αλλαγής, δοκιμάζοντας κάθε εμπειρία, καθώς αυτό θα απαιτούσε την εγκατάλειψη ενός σταθερού πυρήνα αξιών ή φιλοδοξιών. Μια τέτοια συνεχής μεταμόρφωση θα ήταν βαθιά αποσταθεροποιητική για την αίσθηση του εαυτού.
2. Η υπεράσπιση της αθανασίας: Απεριόριστες δυνατότητες
Αντίθετα, φιλόσοφοι όπως ο John Martin Fischer και ο Benjamin Mitchell-Yelen προτείνουν ότι η πλήξη δεν είναι αναπόφευκτη:
- Ανανεώσιμες απολαύσεις: Κάποιες απολαύσεις, όπως η θέαση ενός όμορφου ηλιοβασιλέματος, θα παρέμεναν φρέσκες ακόμα και μετά από χιλιάδες χρόνια. Επιπλέον, λόγω της φυσικής ανθρώπινης τάσης να ξεχνάμε, μια εξαντλημένη εμπειρία θα μπορούσε να γίνει ξανά απολαυστική μετά από αιώνες.
- Ατελείωτοι στόχοι: Η επιδίωξη ορισμένων στόχων θα μπορούσε να διαρκέσει για πάντα. Ένας αθάνατος δεν θα μπορούσε ποτέ να διαβάσει κάθε μυθιστόρημα που γράφτηκε ποτέ (συνυπολογίζοντας τις νέες κυκλοφορίες) ή να μάθει κάθε μουσικό όργανο που έχει εφευρεθεί.
- Κοινωνική πρόοδος: Ένας αθάνατος που είναι αφοσιωμένος στην προώθηση κοινωνικών σκοπών θα έβρισκε συνεχώς απασχόληση, πλοηγούμενος σε ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο πολιτιστικό τοπίο.
3. Το μεγαλύτερο φιλοσοφικό κόστος: Η αξία της σημασίας
Το πιο κρίσιμο επιχείρημα κατά της αθανασίας αφορά την έννοια της αξίας και του σκοπού στη ζωή.
Ο φιλόσοφος Samuel Scheffler υποστηρίζει ότι η χρονική σπανιότητα –το γεγονός ότι ο χρόνος μας είναι περιορισμένος– είναι απαραίτητη για να αποδίδουμε αξία σε οτιδήποτε.
- Είναι ακριβώς το όριο του χρόνου που μας αναγκάζει να διαμορφώσουμε τις αξίες μας και να αποφασίσουμε ποιες πράξεις αξίζει να κάνουμε.
- Χωρίς το φάσμα του θανάτου, η ικανότητά μας να αποτιμούμε και να βρίσκουμε νόημα στη ζωή υπονομεύεται.
Για τον Scheffler, η αθανασία μπορεί να αποδειχθεί κατάρα και όχι ευλογία, καθώς αφαιρεί το ίδιο το πλαίσιο που κάνει τη ζωή ουσιαστική.