Ο Αδόλφος Χίτλερ παραμένει ένα από τα πιο ισχυρά και ταυτόχρονα μισητά ονόματα της σύγχρονης Ιστορίας. Η άνοδός του στην εξουσία όχι μόνο άλλαξε την παγκόσμια γεωπολιτική σκακιέρα, αλλά οδήγησε και στις πιο αποτρόπαιες πράξεις κατά της ανθρωπότητας, με κορυφαίο το Ολοκαύτωμα. Πώς όμως ένας άνθρωπος που ξεκινούσε από το απόλυτο μηδέν, κατάφερε να γίνει ο αδιαμφισβήτητος ηγέτης μιας υπερδύναμης;
Τα άγνωστα πρώτα χρόνια: Από αποτυχημένος καλλιτέχνης σε αλήτη
Ο Χίτλερ γεννήθηκε στην Αυστρία το 1889. Η εφηβεία του ήταν τυπική, με τον ίδιο να χαρακτηρίζεται από τους δασκάλους του ως ευφυής αλλά εξαιρετικά τεμπέλης και απείθαρχος. Το μόνο του πάθος ήταν η ζωγραφική, μια καλλιτεχνική φλέβα που τον οδήγησε στη Βιέννη.
- Η απόρριψη της Βιέννης: Το 1907, η αίτησή του στην Ακαδημία Καλών Τεχνών απορρίφθηκε, με τους καθηγητές να κρίνουν το έργο του ανεπαρκές. Αυτή η αποτυχία τον βύθισε στην απόγνωση, καθώς ήταν πεπεισμένος για τη μοναδική του ιδιοφυΐα.
- Χρόνια πλάνης και μίσους: Ακολούθησαν τα χρόνια της Βιέννης, όπου έζησε ως άστεγος, πουλώντας περιστασιακά πίνακες. Αυτή η προσωπική του κατάρρευση βρήκε πρόσφορο έδαφος στο έντονα αντισημιτικό κλίμα της εποχής. Άρχισε να πιστεύει ότι για τις αποτυχίες του δεν έφταιγε η έλλειψη ταλέντου, αλλά εξωτερικοί παράγοντες και «εχθροί» – τους οποίους σύντομα ταύτισε με τους Εβραίους.
Η στροφή: Από τον στρατό στην πολιτική
Η έκρηξη του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου το 1914 αποτέλεσε για τον Χίτλερ μια αποκάλυψη. Εντάχθηκε στον γερμανικό στρατό και βρήκε επιτέλους ένα αίσθημα σκοπού και «οικογένειας». Μετά την ήττα της Γερμανίας, όμως, βρέθηκε ξανά στο χείλος του γκρεμού.
Για να παραμείνει στον στρατό, δέχτηκε να εργαστεί ως πληροφοριοδότης, παρακολουθώντας ριζοσπαστικές ομάδες. Έτσι βρέθηκε σε μια μπυραρία του Μονάχου, όπου παρακολουθούσε το Γερμανικό Εργατικό Κόμμα (DAP). Εκεί, βρήκε τον πραγματικό του ρόλο:
- Το ταλέντο του ρήτορα: Σε μια στιγμή έντονης διαφωνίας, σηκώθηκε και άρχισε να εκφωνεί έναν φανατικό λόγο. Διαπίστωσε με έκπληξη ότι το κοινό μαγνητιζόταν από τη ρητορική του δεινότητα. Ο Χίτλερ είχε βρει τη φωνή του και το όχημα για τις φιλοδοξίες του.
- Πολύ σύντομα, έγινε ο 55ος μέλος του DAP, το οποίο μετονομάστηκε σε Εθνικοσοσιαλιστικό Γερμανικό Εργατικό Κόμμα (NSDAP), κοινώς Ναζιστικό Κόμμα.
Προπαγάνδα, Μάρκετινγκ και Μάιν Κάμφ
Για να ανέλθει στην εξουσία, ο Χίτλερ εφάρμοσε μια πρωτοποριακή για την εποχή στρατηγική πολιτικού μάρκετινγκ, καθιστώντας τον εαυτό του και το κόμμα του άμεσα αναγνωρίσιμους:
- Η δύναμη της εικόνας: Συνεργάστηκε με τον φωτογράφο Heinrich Hoffman για να μελετήσει και να τελειοποιήσει τις θεατρικές του χειρονομίες. Οι φωτογραφίες αυτές, που τον έδειχναν γεμάτο πάθος και αποφασιστικότητα, χρησιμοποιήθηκαν αργότερα ως αφίσες προπαγάνδας.
- Σύμβολα και "Branding": Σχεδίασε τη σημαία του κόμματος, υιοθετώντας τον κόκκινο των σοσιαλιστών, το λευκό του γερμανικού έθνους και τη σβάστικα (ένα σύμβολο που διεκδικούσε ως έμβλημα της Άριας ανωτερότητας) στο κέντρο.
- Το "Mein Kampf": Μετά το αποτυχημένο "Πραξικόπημα της Μπυραρίας" το 1923, στη φυλακή, έγραψε το "Ο Αγών μου" (Mein Kampf). Αυτό το βιβλίο αποτέλεσε τον πολιτικό του οδηγό, όπου εξέθετε με ωμή λεπτομέρεια την ανάγκη για κατάκτηση "ζωτικού χώρου" (Lebensraum) στην Ανατολή και την οριστική εξάλειψη του "εβραϊκού κινδύνου".
Η σύμπραξη με τη Βιομηχανία και ο σκοτεινός ρόλος της IG Farben
Η άνοδος του Ναζισμού επιταχύνθηκε δραματικά με τη Μεγάλη Ύφεση του 1929. Ενώ τα παραδοσιακά κόμματα κατέρρεαν, οι Ναζί προσέφεραν μια ριζοσπαστική, φαινομενικά ελπιδοφόρα, εναλλακτική.
- Η χρηματοδότηση των ισχυρών: Μέσω στελεχών του, όπως ο Hermann Göring, ο Χίτλερ προσέγγισε τους μεγάλους βιομηχάνους (Thyssen, Krupp), υποσχόμενος τεράστια κέρδη από τα μεγάλα έργα και τον επανεξοπλισμό του κράτους.
- Η Καγκελαρία: Στις 30 Ιανουαρίου 1933, ο Χίτλερ ονομάστηκε Καγκελάριος.
Μόλις ανήλθε στην εξουσία, ο Χίτλερ ξεκίνησε έναν τεράστιο επανεξοπλισμό. Για να εξασφαλίσει την ανεξαρτησία εφοδιασμού (καύσιμα, καουτσούκ) που ήταν απαραίτητη για τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, στράφηκε στον χημικό κολοσσό IG Farben (εταιρείες που αργότερα έγιναν γνωστές ως Agfa, BASF, και Bayer).
- Συνθετικά υλικά και επέκταση: Η IG Farben παρείχε στον Χίτλερ συνθετικό καουτσούκ και καύσιμα. Για να καλύψει τις ανάγκες του επερχόμενου πολέμου και της εισβολής στη Ρωσία, η εταιρεία αποφάσισε να κατασκευάσει ένα γιγαντιαίο εργοστάσιο στη Μπούνα, στην Πολωνία.
- Η απόλυτη συνενοχή: Ο τόπος που επέλεξαν ήταν δίπλα στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Άουσβιτς (Monowitz/Auschwitz III). Η IG Farben σύναψε επίσημη συμφωνία με τα SS για να χρησιμοποιήσει τους κρατούμενους ως σκλάβους εργάτες, πληρώνοντας 3 έως 4 μάρκα την ημέρα ανά εργάτη.
- Εργασία μέχρι θανάτου: Οι κρατούμενοι εργάζονταν σε απάνθρωπες συνθήκες. Όσοι κρίνονταν ακατάλληλοι για εργασία (λόγω εξάντλησης ή ασθένειας) στέλνονταν για εξόντωση στους θαλάμους αερίων του Άουσβιτς-Μπίρκεναου. Η ηγεσία της IG Farben, συμπεριλαμβανομένου του επικεφαλής μηχανικού Otto Ambros, γνώριζε πλήρως ότι το εργατικό της δυναμικό τροφοδοτούσε το σύστημα εξόντωσης των Ναζί.
Η ιστορία του Χίτλερ, ενός αποτυχημένου καλλιτέχνη που έγινε δικτάτορας, είναι η απόδειξη του πώς ο φανατισμός, η προπαγάνδα, και η απουσία ηθικής αναστολής από την πολιτική και οικονομική ελίτ, μπορούν να οδηγήσουν στην απόλυτη καταστροφή. Μετά τον πόλεμο, στις Δίκες της Νυρεμβέργης, ο Χίτλερ δεν αντιμετώπισε ποτέ τη δικαιοσύνη (αυτοκτόνησε στις 30 Απριλίου 1945), αλλά στελέχη του ναζιστικού καθεστώτος και της IG Farben καταδικάστηκαν για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας και δουλεία. Ο απόηχος αυτού του σκοτεινού κεφαλαίου της ιστορίας συνεχίζει να υπενθυμίζει την αναγκαιότητα της επαγρύπνησης.