.jpg)
Στον Ελληνοϊταλικό Πόλεμο του 1940, η Ελλάδα αντιστάθηκε ηρωικά στις δυνάμεις του Άξονα, προκαλώντας την πρώτη μεγάλη ήττα του Μπενίτο Μουσολίνι. Πέρα από την ελληνική ηρωική δράση, έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον το πώς έβλεπε η Φασιστική Ιταλία, από τον δικτάτορα μέχρι τον απλό στρατιώτη, την επίθεση εναντίον της γείτονος χώρας.
Οι καταγραφές της εποχής αποκαλύπτουν μια πρωτοφανή έπαρση που μετατράπηκε γρήγορα σε απόλυτο τρόμο και αποδιοργάνωση, καθώς ο ελληνικός στρατός αρνήθηκε να υποχωρήσει.
1. Η μεγαλομανία και η ψευδαίσθηση του «κεραυνοβόλου πολέμου»
Οι επικεφαλής των ιταλικών στρατευμάτων ήταν απόλυτα βέβαιοι ότι η Ελλάδα ήταν ανίκανη να προβάλει ουσιαστική αντίσταση. Η ιταλική ηγεσία πίστευε ότι θα μιμηθεί τις γερμανικές επιτυχίες του «Κεραυνοβόλου Πολέμου» (Blitzkrieg).
- Απόλυτη αυτοπεποίθηση: Ο στρατηγός Ροντόλφο Γκρατσιάνι έδωσε εντολή για την έναρξη των επιχειρήσεων χωρίς καν την αναμενόμενη αεροπορική κάλυψη, θεωρώντας τις ενισχύσεις περιττές.
- «Θα σας δούμε σε δύο εβδομάδες»: Αυτή ήταν η χαρακτηριστική φράση με την οποία αποχαιρετούσαν οι Ιταλοί στρατιώτες τις οικογένειές τους, βέβαιοι ότι θα έφταναν θριαμβευτικά στην Αθήνα μέσα σε λίγες ημέρες.
- Πρώιμη ευφορία: Ακόμη και μετά την έναρξη των επιχειρήσεων, τα πρώτα πολεμικά ανακοινωθέντα μιλούσαν για «άνετη έλαση» των στρατευμάτων εντός των ελληνικών συνόρων, συντηρώντας ένα «γιορτινό κλίμα» στην ιταλική κοινή γνώμη.
Ο Υφυπουργός Στρατιωτικών διαβεβαίωνε τον Μουσολίνι ότι ο ιταλικός στρατός χρειαζόταν μόνο μία εβδομάδα για να καταλάβει τα Ιωάννινα και 15-20 ημέρες για την Πρέβεζα. Ο στρατηγός Σεμπαστιάνο Βισκόντι Πράσκα έστειλε την εξής απάντηση στον Ντούτσε: «Μπορείτε να ανακοινώσετε στον Ντούτσε ότι πρέπει να είναι τελείως ήσυχος [...] υπολογίζω να είμαι σε τρεις ημέρες στα Ιωάννινα και σε μία εβδομάδα στην Πρέβεζα. Οι Έλληνες αντιτάσσουν ψεύτικη αντίσταση και τράπηκαν σε φυγή».
2. Η στασιμότητα και η αλήθεια των επιτελείων
Αυτή η αισιοδοξία δεν κράτησε πολύ. Παρόλο που τα επίσημα πολεμικά ανακοινωθέντα συνέχιζαν να μεταδίδουν «στασιμότητα, αλλά κανονική εξέλιξη» των επιχειρήσεων, η αλήθεια άρχισε να καταγράφεται στα ημερολόγια των Ιταλών αξιωματικών.
Η ελληνική αντίσταση ήταν ανυποχώρητη, ιδίως στην περιοχή του Καλπακίου (το Kalibaki των Ιταλών).
- Η απογοήτευση του Ντούτσε: Η αλήθεια έφτασε γρήγορα στον Μουσολίνι. Στις 6 Νοεμβρίου, ο Τσιάνο (υπουργός Εξωτερικών) σημείωσε στο ημερολόγιό του ότι ο Ντούτσε ήταν «δυσαρεστημένος από την εξέλιξη», καθώς η πρωτοβουλία είχε περάσει στον εχθρό.
- Η σκληρή πραγματικότητα: Ο αρχηγός του γενικού επιτελείου αεροπορίας, Πίκολο, έγραψε πως αντί για προέλαση προς Ιωάννινα, «τα τμήματά μας έχουν αναχαιτιστεί στο Καλπάκι».
- Σιωπή και στενοχώρια: Αφού ο Μουσολίνι εξέτασε τις αεροφωτογραφίες του μετώπου, έμεινε «επί αρκετά λεπτά στενοχωρημένος και σιωπηλός». Οι Έλληνες δεν είχαν καμία διάθεση να υποχωρήσουν.
3. Ο τρόμος και η πτώση της Κορυτσάς
Η θλίψη και η ανησυχία μετατράπηκαν σε πλήρη τρόμο για την ιταλική ηγεσία ενόψει της γενικής ελληνικής αντεπίθεσης στις 14 Νοεμβρίου. Η αποτυχία ήταν παταγώδης και η αποδιοργάνωση πρωτοφανής.
- Πλήρης υποχώρηση: Στις 21 Νοεμβρίου, ο αντικαταστάτης του Πράσκα ανακοίνωσε ότι προτίθεται να εκκενώσει την Κορυτσά (Korçë) και να συμπτύξει ολόκληρο το μέτωπο. Η υποχώρηση ήταν πλέον μη αναστρέψιμη.
- Η αιτία της ήττας: Ένας αρχηγός της Ιταλικής Υπηρεσίας Πληροφοριών, επιστρέφοντας από το μέτωπο, έγραφε ότι «οι στρατιώτες μας πολέμησαν λίγο και άσχημα», θεωρώντας αυτό ως την βασική αιτία της ήττας.
- Η κρίση του Μουσολίνι: Καθώς η ελληνική αντεπίθεση βάθαινε, ο Μουσολίνι συγκάλεσε υπουργικό συμβούλιο στις 30 Νοεμβρίου για να ενημερώσει τους υπουργούς του, καταλήγοντας στη φράση: «Η κατάσταση είναι σοβαρή, δεν αποκλείεται μάλιστα να αποβεί δραματική».
Η στιγμή της αλήθειας για τους Ιταλούς πολίτες
Το φασιστικό καθεστώς απέκρυπτε την αλήθεια από τον λαό, λογοκρίνοντας ακόμη και τα γράμματα των στρατιωτών. Η ήττα έγινε γνωστή μαζικά στις 30 Νοεμβρίου 1940, με το πολεμικό ανακοινωθέν υπ’ αριθμόν 168 που ανακοίνωνε την απώλεια της Κορυτσάς.
- Στο άκουσμα της ανακοίνωσης σε τοπικά καφέ, ακολούθησε αμήχανη σιωπή για πάνω από ένα λεπτό.
- Οι πολίτες κοιτούσαν ο ένας τον άλλον και άρχισαν να αναρωτιούνται: «Πού βρίσκεται αυτή η Κορυτσά;» και «γιατί τα παιδιά και οι φίλοι τους βρέθηκαν εκεί;».
Η ηρωική δράση του ελληνικού στρατού όχι μόνο άλλαξε τον ρου του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, αλλά έβγαλε και τον ιταλικό λαό από τον ψεύτικο λήθαργο και τη μεγαλομανία στην οποία τον είχε οδηγήσει το φασιστικό καθεστώς. Η απελπισία ήταν τέτοια που καταγράφηκαν μυστικές συζητήσεις σε υψηλόβαθμους κύκλους για συνθηκολόγηση με διαμεσολάβηση της Γερμανίας, προκειμένου να σταματήσει ο εξευτελισμός των ιταλικών ενόπλων δυνάμεων.