Πολλοί άνθρωποι δυσκολεύονται με τους αριθμούς και αναρωτιούνται γιατί κάποιοι είναι «φυσικά» καλοί στα μαθηματικά ενώ άλλοι όχι. Το βίντεο αυτό εξετάζει τους πολύπλοκους παράγοντες που διαμορφώνουν τη μαθηματική ικανότητα, από τη γενετική και το περιβάλλον μέχρι το άγχος και τις μαθησιακές διαταραχές.
1. Γονίδια και περιβάλλον: Η εξίσωση
Η ιδέα ότι η ικανότητα στα μαθηματικά είναι είτε έμφυτη είτε ανύπαρκτη είναι μια υπεραπλούστευση. Η αλήθεια είναι ότι η επίδοση επηρεάζεται εξίσου από τη γενετική προδιάθεση και το περιβάλλον:
- Ο ρόλος των γονιδίων: Έρευνες σε διδύμους δείχνουν ότι η κληρονομικότητα της μαθηματικής ικανότητας στην εφηβεία και την ενηλικίωση κυμαίνεται γύρω στο 50% με 60%. Οι πανομοιότυποι δίδυμοι (με 100% κοινό DNA) παρουσιάζουν μεγαλύτερη ομοιότητα στη μαθηματική ικανότητα από τους μη πανομοιότυπους, ακόμη και όταν μεγαλώνουν στο ίδιο περιβάλλον. Αυτό υποδηλώνει ότι τα γονίδια συμβάλλουν σημαντικά.
- Το «εκθεσίωμα» (Exposome): Το περιβάλλον, ή αλλιώς το «εκθεσίωμα» (exposome), είναι το σύνολο όλων όσων έχει βιώσει το σώμα κατά τη διάρκεια της ζωής του. Αυτό περιλαμβάνει όχι μόνο γονείς και σχολεία, αλλά και τυχαίες, υποκειμενικές εκθέσεις σε πληροφορίες ή εμπειρίες που διαμορφώνουν τα ενδιαφέροντα και τα κίνητρά μας.
- Γονίδια & περιβάλλον συνεργάζονται: Οι γενετικές μας προδιαθέσεις μπορούν να μας καθοδηγήσουν προς συγκεκριμένες εμπειρίες. Το αποτέλεσμα είναι πάντα μια σύνθετη αλληλεπίδραση μεταξύ γενετικής και περιβάλλοντος.
2. Ο φραγμός του άγχους των Μαθηματικών
Το άγχος των μαθηματικών είναι ένας από τους πιο ισχυρούς παράγοντες που εμποδίζουν τη μάθηση και την επίδοση:
- Ο φαύλος κύκλος: Αρνητικές εμπειρίες, όπως μια κακή βαθμολογία ή η έκθεση σε στερεότυπα, μπορούν να οδηγήσουν σε αγχώδεις σκέψεις γύρω από το αντικείμενο. Αυτό οδηγεί σε αποφυγή των μαθηματικών, με αποτέλεσμα φτωχότερη επίδοση, η οποία με τη σειρά της αυξάνει το άγχος.
- Υπερφόρτωση της μνήμης εργασίας: Το άγχος υπερφορτώνει τη μνήμη εργασίας (working memory), τον νοητικό χώρο όπου γίνεται η σκέψη και η επεξεργασία των πληροφοριών. Οι αγχώδεις σκέψεις καταλαμβάνουν πολύτιμο χώρο, αφήνοντας ελάχιστο «χώρο» για την επίλυση του μαθηματικού προβλήματος.
- Η σημασία των θεμελίων: Τα μαθηματικά είναι μια διαδικασία οικοδόμησης (σαν τούβλα σε τοίχο). Δεν μπορείς να παραλείψεις τα βασικά θεμέλια. Αν τα πρώτα «τούβλα» λείπουν ή είναι αδύναμα, η πρόοδος σε πιο σύνθετα θέματα γίνεται εξαιρετικά δύσκολη, κάτι που δεν ισχύει στον ίδιο βαθμό σε μαθήματα όπως η Ιστορία.
3. Η εκπαίδευση: Μαθήματα από τη Φινλανδία και την Κίνα
Ο τρόπος διδασκαλίας παίζει κρίσιμο ρόλο. Παρατηρώντας χώρες με υψηλή επίδοση, όπως η Φινλανδία και η Κίνα, αναδεικνύονται βασικές πρακτικές:
- Εστίαση στα βασικά: Η Φινλανδία, η οποία σημείωσε εντυπωσιακά αποτελέσματα στις αρχές του 2000, δίνει έμφαση στη διασφάλιση βασικών δεξιοτήτων για όλους, εστιάζοντας στη γνώση, τις δεξιότητες, τις εμπειρίες και τη μαθηματική σκέψη.
- Υποστήριξη των αδύναμων: Το φινλανδικό σύστημα επενδύει πολύ σε ειδικούς δασκάλους που βοηθούν τους μαθητές που υστερούν, εξασφαλίζοντας ότι λιγότερα παιδιά αποτυγχάνουν σε σχέση με άλλες χώρες.
- Αναγνώριση των εκπαιδευτικών: Και οι δύο χώρες, Κίνα και Φινλανδία, διαθέτουν υψηλά καταρτισμένους και σεβαστούς εκπαιδευτικούς που έχουν τον χρόνο και την ελευθερία να σχεδιάσουν σωστά τη διδασκαλία τους.
4. Η Δυσαριθμησία: Όταν η έμφυτη αίσθηση αριθμού αποτυγχάνει
Ένας άλλος σημαντικός παράγοντας είναι η ύπαρξη μιας μαθησιακής διαταραχής:
- Η έμφυτη αίσθηση αριθμού: Οι άνθρωποι, ακόμη και σε πολιτισμούς που δεν έχουν λέξεις για αριθμούς, έχουν μια ενσωματωμένη αίσθηση της ποσότητας (number sense). Αυτός ο μηχανισμός μας επιτρέπει να εξάγουμε αριθμητικές πληροφορίες από το περιβάλλον.
- Τι είναι η δυσαριθμησία; Η δυσαριθμησία είναι μια μαθησιακή διαταραχή, τόσο συχνή όσο η δυσλεξία (περίπου 5% του πληθυσμού), κατά την οποία ο έμφυτος μηχανισμός αριθμού δεν λειτουργεί σωστά.
- Συμπτώματα: Τα άτομα με δυσαριθμησία δυσκολεύονται με απλές αριθμητικές πράξεις (π.χ., 5+8 ή 10x15) επειδή δυσκολεύονται να κάνουν αφηρημένες αναπαραστάσεις αριθμητικών εννοιών. Η αναγνώριση του προβλήματος είναι συχνά ανακουφιστική, καθώς καταρρίπτει την αντίληψη ότι είναι «χαζοί» ή ότι φταίει ο δάσκαλος.
5. Υπάρχει ελπίδα: Μπορείς να γίνεις καλύτερος
Παρά τους γενετικούς ή περιβαλλοντικούς παράγοντες, όλοι μπορούν να βελτιώσουν τις αριθμητικές τους δεξιότητες:
- Πίστη στην ικανότητα: Είναι ποτέ αργά για να βελτιωθείτε. Το πρώτο βήμα είναι να πιστέψετε ότι μπορείτε να το κάνετε. Απαιτείται χρόνος και προσπάθεια.
- Τα Μαθηματικά δεν είναι μόνο αριθμητική: Όπως έδειξε το παράδειγμα του ατόμου που σπούδασε αστροφυσική και κοσμολογία παρά την αδυναμία του στους πολλαπλασιασμούς, τα ανώτερα μαθηματικά (άλγεβρα, λογισμός) είναι συχνά διαφορετικά από την απλή αριθμητική. Μπορεί κανείς να υπερέχει σε αυτά, ακόμη κι αν δυσκολεύεται σε απλούς υπολογισμούς.