.jpg)
Ο Γιόζεφ Μένγκελε (Josef Mengele) είναι μια από τις πιο διαβόητες φιγούρες του Ολοκαυτώματος, γνωστός ως ο «Άγγελος του Θανάτου» (Angel of Death) στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Άουσβιτς. Η ζωή του σηματοδοτεί τη ραγδαία πτώση ενός πολλά υποσχόμενου ακαδημαϊκού στον πιο αδίστακτο εκτελεστή των ναζιστικών φυλετικών ιδεολογιών. Αυτή είναι η ιστορία της ζωής, των εγκλημάτων και της φυγής του.
Η άνοδος στον ναζισμό και η στροφή στην ευγονική
Ο Μένγκελε γεννήθηκε στο Γκίνζμπουργκ της Γερμανίας το 1911, σε μια εύπορη οικογένεια. Ήταν ένας φιλόδοξος φοιτητής, ο οποίος το 1930 ξεκίνησε σπουδές στην Ιατρική, την Ανθρωπολογία και τη Γενετική στο Μόναχο.
Η ριζοσπαστικοποίησή του επιταχύνθηκε μετά την άφιξή του στη Φρανκφούρτη το 1937, όπου εργάστηκε υπό τον καθηγητή Ottmar Freiherr von Verschuer, έναν ειδικό στην «Υγιεινή Φυλής». Εκεί, ο Μένγκελε εμποτίστηκε πλήρως με τη ναζιστική φυλετική ιδεολογία. Τον Μάιο του 1937 εντάχθηκε στο Κόμμα των Ναζί και ακολούθως στα SS, την επίλεκτη παραστρατιωτική πτέρυγα του καθεστώτος.
Κατά τα πρώτα χρόνια του πολέμου, υπηρέτησε στην Πολωνία (αξιολογώντας τη φυλετική καταλληλότητα των Γερμανών εποίκων) και αργότερα ως ιατρός στο Ανατολικό Μέτωπο (1941-1942), όπου μάλιστα τιμήθηκε με τον Σιδηρούς Σταυρό 1ης Τάξης για τη διάσωση τραυματισμένων στρατιωτών.
Άουσβιτς: Το εργοστάσιο του θανάτου
Τον Μάιο του 1943, ο Μένγκελε μετατέθηκε στο Άουσβιτς, το τεράστιο συγκρότημα στρατοπέδων που λειτουργούσε ως κέντρο εξόντωσης. Εκεί, ο ρόλος του έγινε κεντρικός στην εφαρμογή της «Τελικής Λύσης».
Οι «επιλογές»
Οι γιατροί του Άουσβιτς ήταν υπεύθυνοι για τις «Επιλογές» (Selektionen). Με την άφιξη κάθε τρένου, ο Μένγκελε και οι συνάδελφοί του αποφάσιζαν ποιοι θα στέλνονταν αμέσως στους θαλάμους αερίων (γυναίκες, παιδιά, ηλικιωμένοι, αδύναμοι) και ποιοι θα χρησιμοποιούνταν ως σκλάβοι εργάτες ή ως πειραματόζωα. Η αδιαφορία του Μένγκελε για την επιβολή θανατικών ποινών ήταν παροιμιώδης, φτάνοντας στο σημείο να αναλαμβάνει καθήκοντα «Επιλογών» ακόμη και στις ημέρες του ρεπό του.
Αποτρόπαια ιατρικά πειράματα
Ο Μένγκελε αντιμετώπιζε τους κρατούμενους ως αναλώσιμο «ερευνητικό υλικό» για να συνεχίσει τις μελέτες του περί κληρονομικότητας και ευγονικής:
- Δίδυμα: Είχε εμμονή με τα πανομοιότυπα δίδυμα. Τα χρησιμοποιούσε για να μετρήσει ακόμα και τις πιο ανεπαίσθητες διαφορές, συχνά προκαλώντας πόνο στον ένα δίδυμο για να δει την επίδραση στον άλλο. Δολοφονούσε τακτικά ζεύγη διδύμων με ενέσεις χλωροφορμίου για να πραγματοποιήσει άμεσες ανατομίες στα εσωτερικά τους όργανα.
- Μάτια: Πραγματοποίησε βάναυσα πειράματα με άτομα που έπασχαν από ετεροχρωμία (διαφορετικό χρώμα ματιών), κάνοντας ενέσεις χημικών στα μάτια τους σε μια μάταιη προσπάθεια να αλλάξει το χρώμα τους.
- Πρόληψη ασθενειών: Η προσέγγισή του για τις επιδημίες, όπως ο τύφος, ήταν ψυχρά ωφελιμιστική. Αντί για θεραπεία, διέταζε την άμεση εξόντωση (με αέρια) ολόκληρων θαλάμων κρατουμένων, οι οποίοι στη συνέχεια αντικαθίσταντο από νέους, αποστειρωμένους κρατούμενους.
Η φυγή και ο θάνατος χωρίς δικαιοσύνη
Τον Ιανουάριο του 1945, λίγο πριν την απελευθέρωση του Άουσβιτς από τους Σοβιετικούς, ο Μένγκελε διέφυγε, παίρνοντας μαζί του τα πολύτιμα δείγματα και τις σημειώσεις από τα πειράματά του.
Μετά το τέλος του πολέμου, απέφυγε τη σύλληψη. Παρόλο που συνελήφθη από αμερικανικές δυνάμεις, αφέθηκε ελεύθερος τον Σεπτέμβριο του 1945, πιθανώς επειδή δεν έφερε το τατουάζ με την ομάδα αίματος που είχαν όλα τα μέλη των SS.
Χρησιμοποιώντας ψεύτικα ονόματα (όπως Fritz Ullmann και Fritz Holman) κρυβόταν στην αγροτική Γερμανία. Το 1949, με τη βοήθεια του δικτύου «Δρομολόγιο των Αρουραίων» (Ratline), κατάφερε να αποκτήσει πλαστό διαβατήριο του Ερυθρού Σταυρού (ως Helmut Gregor) και να διαφύγει στην Αργεντινή, μια χώρα που ήταν ιδιαίτερα φιλόξενη για τους πρώην Ναζί.
Ο Γιόζεφ Μένγκελε έζησε για δεκαετίες στη Νότια Αμερική (Αργεντινή, Παραγουάη, Βραζιλία), αποφεύγοντας συνεχώς τη σύλληψη από πράκτορες και κυνηγούς Ναζί, όπως ο Simon Wiesenthal.
Πέθανε στη Βραζιλία το 1979, από πνιγμό/εγκεφαλικό, ενώ κολυμπούσε στην παραλία Μπερτιόγκα. Δεν αντιμετώπισε ποτέ τη δικαιοσύνη.
Η τελική επιβεβαίωση
Η τύχη του παρέμεινε άγνωστη για χρόνια. Μόνο το 1985, έπειτα από έρευνες, βρέθηκε ο τάφος του στο Σάο Πάολο, όπου είχε ταφεί με το όνομα ενός Γερμανού συμπαθούντα, του Wolfgang Gerhard. Η εκταφή και η εξέταση του σκελετού επιβεβαίωσαν ότι επρόκειτο για τον Μένγκελε.
Ο γιος του, Rolf Mengele, είχε δηλώσει πως ο πατέρας του, ακόμα και δεκαετίες μετά τον πόλεμο, δεν έδειξε καμία μετάνοια, θεωρώντας τα εγκλήματά του ως απλή «εκτέλεση καθήκοντος» ως αξιωματικός των SS.