Ο Σεπτέμβριος του 1938 βύθισε τη Θεσσαλονίκη στο σκοτάδι. Στην "καρδιά" του εμπορικού κέντρου, στη φημισμένη Διαγώνιο, δολοφονήθηκε εν ψυχρώ ο Νικόλαος Μοσκώφ, ένας από τους πιο εύπορους και δραστήριους καπνέμπορους της πόλης.
Αυτό το έγκλημα δεν ήταν απλώς μια δολοφονία. Ήταν μια ωμή αποκάλυψη των βαθιών κοινωνικών αντιθέσεων και της ταξικής οργής του Μεσοπολέμου, μιας εποχής όπου η κρίση και η ανεργία είχαν γονατίσει τους εργάτες των καπναποθηκών.
Διαβάστε την ανατριχιαστική ιστορία του Αναστάσιου Ανταβαλόγου (Αγαλίδη), του άνεργου πρόσφυγα που πλήρωσε με αίμα την ταπείνωση της απόλυσης, και πώς το έγκλημά του έγινε σύμβολο του χάσματος μεταξύ εργοδοτών και εργατών.
1. Η εκδίκηση του «ελεύθερου εργάτη»
Ο δράστης, Αναστάσιος Αγαλίδης, ήταν πρόσφυγας από τον Πόντο και έκτακτος εργάτης στην καπναποθήκη του Μοσκώφ. Ανήκε στους «ελεύθερους εργάτες», μια κατηγορία εργαζομένων που προσλαμβάνονταν περιστασιακά και απολύονταν χωρίς αποζημίωση μόλις τελείωνε η δουλειά.
- Η άρνηση και η ταπείνωση: Οργισμένος από την απόλυσή του, ζήτησε επίμονα επαναπρόσληψη, αλλά ο Μοσκώφ αρνήθηκε. Με το μικρό χρηματικό βοήθημα που έλαβε για να φύγει στον Πειραιά, ο Αγαλίδης αγόρασε ένα παλιό πιστόλι.
- Η αποτυχημένη απόπειρα: Αρχικά, παραμόνευσε τον Μοσκώφ έξω από το σπίτι του στη Διαγώνιο. Το όπλο μπλόκαρε, και ο καπνέμπορος σώθηκε χωρίς να το αντιληφθεί.
Το θανατηφόρο πρωινό: Ο Αγαλίδης δεν πτοήθηκε. Επισκεύασε το πιστόλι και, το πρωί της 27ης Σεπτεμβρίου 1938, ακολούθησε τον Μοσκώφ στην οδό Τσιμισκή και τον πυροβόλησε στο κεφάλι, σκοτώνοντάς τον ακαριαία.
2. Κοινωνικό χάσμα και ο «ψυχρός» τύπος της εποχής
Η δολοφονία του Νικολάου Μοσκώφ (από παλιά, ισχυρή επιχειρηματική οικογένεια) προκάλεσε σοκ. Αποκάλυψε με τον πιο ωμό τρόπο το χάσμα που χώριζε τους πλούσιους καπνέμπορους από τους φτωχούς, άνεργους εργάτες και πρόσφυγες.
Αν και το έγκλημα του Αγαλίδη ήταν φαινομενικά μεμονωμένο, δεν μπορούσε να αποσυνδεθεί από το κλίμα κοινωνικής έντασης που κορυφώθηκε με τις βίαιες απεργίες των καπνεργατών του 1936, οι οποίες είχαν κατασταλεί βίαια, αφήνοντας πίσω τους νεκρούς.
- Η ανάλυση του τύπου: Οι εφημερίδες της εποχής, υπό το καθεστώς της δικτατορίας Μεταξά, εστίασαν στην προσωπικότητα του δράστη. Τόνισαν ότι ο Αγαλίδης ήταν ανύπαντρος και δεν είχε οικογενειακές υποχρεώσεις, άρα: "δεν υπέστη τας ψυχικάς δοκιμασίας των οικογενειαρχών... οίτινες στερούμενοι του άρτου των τέκνων των οδηγούνται εις παραφοράν".
- Η ερμηνεία: Η πράξη του παρουσιάστηκε όχι ως συνέπεια οικονομικής απόγνωσης, αλλά ως αποτέλεσμα ψυχρής εκδίκησης και παθολογικής εμμονής, επιχειρώντας να αποσυνδέσουν το έγκλημα από τις οργανωμένες ταξικές διεκδικήσεις.
3. Η Διαγώνιος: Σύμβολο μιας εύθραυστης εποχής
Η υπόθεση Μοσκώφ έμεινε στη μνήμη των Θεσσαλονικέων ως ένα από τα πιο ηχηρά εγκλήματα του Μεσοπολέμου.
Η Διαγώνιος (ο δρόμος που συνδέει την Αγία Σοφία με τον Λευκό Πύργο), όπου σήμερα δεσπόζει το Μέγαρο Μοσκώφ, πέρασε στην ιστορία ως το σημείο που αποκάλυψε την κοινωνική ανισότητα και τον εύθραυστο ιστό μιας πόλης που πάλευε να ισορροπήσει ανάμεσα στον πλούτο, τον εκσυγχρονισμό και την ακραία φτώχια.
Παρόλα ταύτα, η εταιρεία Μοσκώφ επέζησε και υπό την διοίκηση του αδελφού του, Κωνσταντίνου, έγινε ένας από τους μεγαλύτερους καπνεμπορικούς οίκους της Ελλάδας.