.jpg)
Η βεντέτα στην Κρήτη είναι ένας άγραφος νόμος που έχει σημαδέψει βαθιά την ελληνική κοινωνία. Η ιστορία του Γιάννη Παπαδόσηφου, του Κρητικού πατέρα από τα Σφακιά, δεν είναι απλώς μια υπόθεση εγκλήματος· είναι η δραματική αφήγηση της σύγκρουσης ανάμεσα στον αρχαίο κώδικα τιμής και το κράτος δικαίου. Η πράξη του, να εκτελέσει τον δολοφόνο του γιου του μέσα σε μια κατάμεστη δικαστική αίθουσα, συγκλόνισε το Πανελλήνιο τον Δεκέμβριο του 1988 και έθεσε το αιώνιο ερώτημα: Πού τελειώνει η δικαιοσύνη και πού αρχίζει η εκδίκηση;
Η τραγωδία στο Ρέθυμνο
Ο Γιάννης Παπαδόσηφος (γεν. 1925), ένας παραδοσιακός Κρητικός που είχε πολεμήσει ακόμα και στη Μάχη της Κρήτης, μεγάλωσε με τον κώδικα ότι «το αίμα ξεπλένεται με αίμα». Αυτό το αίσθημα θα δοκιμαζόταν με τον πιο οδυνηρό τρόπο.
Τον Αύγουστο του 1983, ο 27χρονος γιος του, Μανώλης Παπαδόσηφος, δολοφονήθηκε στο Ρέθυμνο. Ο δράστης ήταν ο Γιάννης Βενιεράκης, με τον οποίο ο Μανώλης είχε προστριβές, πιθανότατα για μία γυναίκα. Ο Βενιεράκης πυροβόλησε τον Μανώλη τέσσερις φορές εξ επαφής μέσα σε μια καφετέρια, με αποτέλεσμα ο νεαρός να υποκύψει στα τραύματά του κατά τη διακομιδή στο νοσοκομείο.
Η απογοήτευση από τη Δικαιοσύνη
Ο Βενιεράκης συνελήφθη και καταδικάστηκε αρχικά σε ισόβια κάθειρξη για τον φόνο του Μανώλη. Ωστόσο, η ηρεμία του πένθους δεν κράτησε πολύ. Πέντε χρόνια μετά, ο δολοφόνος άσκησε έφεση ζητώντας μείωση της ποινής του.
Για τον χαροκαμένο πατέρα, Γιάννη Παπαδόσηφο, αυτή η εξέλιξη ήταν η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι. Η δικαιοσύνη των δικαστηρίων δεν ήταν αρκετή. Αισθάνθηκε ότι το καθήκον της εκδίκησης βάρυνε πλέον τον ίδιο, σύμφωνα με τον κώδικα τιμής με τον οποίο είχε μεγαλώσει.
Η εκτέλεση μέσα στο εφετείο Πειραιά
Η εκδίκαση της έφεσης ορίστηκε για τις 20 Δεκεμβρίου 1988 στο Εφετείο Πειραιά, μακριά από την Κρήτη, λόγω φόβων για βεντέτα. Η αίθουσα ήταν κατάμεστη.
Ο Παπαδόσηφος βρισκόταν στο ακροατήριο, ντυμένος στα μαύρα και με μακριά γενειάδα πένθους. Η στιγμή της αυτοδικίας ήρθε ενώ μάρτυρες κατέθεταν:
- Ο 63χρονος Παπαδόσηφος σηκώθηκε απότομα, δρασκέλισε τα καθίσματα και βρέθηκε ακριβώς πίσω από τον Γιάννη Βενιεράκη.
- Έβγαλε ένα κρυμμένο περίστροφο (μετέπειτα φημολογήθηκε ότι το είχε κρύψει στη μακριά του γενειάδα) και τον πυροβόλησε πέντε φορές εξ επαφής.
- Ο Βενιεράκης σοριάστηκε νεκρός μπροστά στα μάτια δικαστών, συνηγόρων και κοινού, προκαλώντας πανδαιμόνιο.
Μόλις ολοκλήρωσε την πράξη του, ο Παπαδόσηφος παραδόθηκε στους φρουρούς, φωνάζοντας προς τους δικαστές: «Σεις μωρέ δεν είστε άξιοι να κρίνετε τον φονιά!» και αναφωνώντας με ανακούφιση: «Τώρα λευτερώθηκα! Αγάλλιασε η ψυχή μου!»
Η δίκη του αυτόχειρα τιμωρού και το ηθικό δίλημμα
Η πράξη του Παπαδόσηφου πήρε τεράστια δημοσιότητα. Στη δίκη που ακολούθησε, ομολόγησε την πράξη του και καταδικάστηκε σε 14 χρόνια κάθειρξη.
- Η κοινή γνώμη: Ένα μεγάλο μέρος της κοινωνίας, ιδίως στην Κρήτη, τάχθηκε υπέρ του Παπαδόσηφου, βλέποντάς τον ως «σύγχρονο τιμωρό» και ήρωα. Η ενέργειά του θεωρήθηκε από πολλούς ηθικά θεμιτή, καθώς απέδωσε «τη δικαιοσύνη του τόπου του».
- Η κριτική: Νομικοί και ψύχραιμες φωνές τόνισαν ότι, όσο κατανοητός και αν ήταν ο πόνος του, η αυτοδικία υπονομεύει το κράτος δικαίου.
Τελικά, ο Γιάννης Παπαδόσηφος εξέτισε μόνο πέντε χρόνια της ποινής του, λόγω καλής διαγωγής και ηλικίας, και αποφυλακίστηκε στις αρχές της δεκαετίας του '90. Επέστρεψε στο Ρέθυμνο και έζησε ήσυχα, αμετανόητος για την πράξη του. Σε σπάνια δήλωσή του, χρόνια αργότερα, τόνισε: «Και τώρα να ξαναζωντάνευε πάλι, θα τον σκότωνα. Η πληγή μου είναι ακόμα ανοιχτή.»
Ο Γιάννης Παπαδόσηφος πέθανε το 2012, σε ηλικία 87 ετών, κουβαλώντας μέχρι το τέλος την πράξη του, μια πράξη που παραμένει ένα μοναδικό και δραματικό παράδειγμα σύγκρουσης νόμου και προσωπικής εκδίκησης στην ελληνική δικαστική ιστορία.