Η Ελλάδα ετοιμάζεται να γίνει η πρώτη ευρωπαϊκή χώρα που θα επιβάλει δραστικούς περιορισμούς στη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης από ανηλίκους, βάζοντας ένα ηλικιακό όριο στην ψηφιακή πρόσβαση. Το σχέδιο, που βρίσκεται σε πυρετώδεις διαβουλεύσεις και αναμένεται να εφαρμοστεί άμεσα, προβλέπει μπλόκο σε παιδιά κάτω των 15 ετών από τα social media (όπως TikTok, Instagram, Facebook) και αποκλεισμό των κάτω των 18 ετών από πλατφόρμες στοιχηματισμού, τζόγου, αλκοόλ και καπνικών.
Το διακύβευμα είναι μεγάλο: η προστασία των παιδιών από την αλγοριθμική χειραγώγηση, τον εθισμό στην ντοπαμίνη και φαινόμενα σεξουαλικής παρενόχλησης και cyberbullying.
Το ελληνικό σχέδιο: Μπλόκο από την «πηγή» με το Kids Wallet
Η κυβέρνηση Μητσοτάκη, σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (Κομισιόν), υιοθετεί μια διαφορετική προσέγγιση από το μοντέλο της Αυστραλίας, η οποία απαγόρευσε τη διατήρηση λογαριασμών στους κάτω των 16.
- Όριο ηλικίας: 15 ετών για τα Social Media (Facebook, TikTok, Instagram, X κ.ά.) και 18 ετών για στοίχημα, τζόγο, αλκοόλ και καπνικά.
Το κλειδί: Η εφαρμογή Kids Wallet . Αντί να αφήσει τον έλεγχο στις εταιρείες, η Ελλάδα επιλέγει τον έλεγχο από τη συσκευή του ανηλίκου. Η κρατική εφαρμογή Kids Wallet, όπου είναι καταχωρημένα τα στοιχεία των ανηλίκων (μέσω του ψηφιακού μητρώου), θα αναλαμβάνει:
- Τον αυτόματο αποκλεισμό και αφαίρεση από τα αποτελέσματα αναζήτησης ή την απευθείας πρόσβαση στα social media, εάν ο χρήστης είναι κάτω των 15 ετών.
- Το φιλτράρισμα και μπλοκάρισμα ιστότοπων που απαγορεύονται στους κάτω των 18 (π.χ. Tinder, στοιχηματικές, πορνογραφικό υλικό).
- Λειτουργία: Ο γονέας ή κηδεμόνας θα πρέπει να έχει ενεργοποιήσει το Kids Wallet στη συσκευή, το οποίο θα λειτουργεί ως «ψηφιακό τείχος» ελέγχοντας την ηλικία του χρήστη πριν την είσοδο σε απαγορευμένο περιεχόμενο.
Γιατί τώρα; Ο εθισμός στην ντοπαμίνη και το «Doomscrolling»
Η παγκόσμια στροφή προς τους περιορισμούς οφείλεται στην επιστημονική ανησυχία για τις επιπτώσεις των αλγορίθμων στον παιδικό εγκέφαλο:
- Ο αλγόριθμος του εθισμού: Πλατφόρμες όπως το TikTok χρησιμοποιούν αλγορίθμους που προκαλούν υπερέκκριση ντοπαμίνης ("microbursts") με κάθε νέο βίντεο. Αυτό δημιουργεί έναν εθιστικό κύκλο (το ψηφιακό ισοδύναμο της νικοτίνης), ωθώντας τον χρήστη στο λεγόμενο doomscrolling (συνεχή, ατελείωτη κύλιση περιεχομένου).
Οι επιπτώσεις: Ο εθισμός αυτός συνδέεται με:
- Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ).
- Βλάβη στη βραχεία μνήμη και διάσπαση προσοχής.
- Άγχος, κατάθλιψη, διατροφικές διαταραχές και κοινωνική απομόνωση.
Όπως τόνισε ο Πρωθυπουργός, «Πραγματοποιούμε το μεγαλύτερο ανεξέλεγκτο πείραμα που έγινε ποτέ με τον νου των παιδιών μας».
Ευρωπαϊκή πρωτοπορία και παγκόσμια συνεργασία
Η Ελλάδα, μαζί με Γαλλία, Ισπανία, Δανία και Ιταλία, συμμετέχει στο σχέδιο της Κομισιόν για την ενσωμάτωση της επαλήθευσης ηλικίας (age verification) στις εθνικές εφαρμογές. Η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν δήλωσε ότι η Ε.Ε. εμπνέεται από την Αυστραλία και θα συνεργαστεί για την προστασία των παιδιών.
- Συνεργασία με κολοσσούς: Η ελληνική πλευρά έχει συνομιλήσει με μεγάλες εταιρείες όπως η Google (η οποία μάλιστα υπέβαλε προτάσεις), αν και τελικά οι έτοιμες λύσεις των εθνικών apps, όπως το Kids Wallet, κρίθηκαν πιο άμεσα εφαρμόσιμες.
- Επόμενα βήματα: Αναμένονται πολιτικές αποφάσεις του Πρωθυπουργού για την ακριβή εφαρμογή του μπλόκου. Προς συζήτηση παραμένει και η ρύθμιση εφαρμογών επικοινωνίας (όπως το WhatsApp) και η αλληλεπίδραση των παιδιών με τα chatbots Τεχνητής Νοημοσύνης.
Η Ελλάδα θέτει το πρώτο ψηφιακό «φίλτρο» στην Ε.Ε., καθιστώντας σαφές ότι οι κυβερνήσεις θέτουν τους κανόνες, όχι οι τεχνολογικοί κολοσσοί που «βγάζουν χρήματα από την ευαλωτότητα των παιδιών μας».