.jpg)
Η 29η Μαΐου 1453 είναι ημερομηνία συνώνυμη με την απόλυτη καταστροφή για τον Ελληνισμό. Ενώ τα οθωμανικά κανόνια διέλυσαν τα αρχαία τείχη της Κωνσταντινούπολης, μια 15χρονη Βυζαντινή πριγκίπισσα, η Θεοδώρα Παλαιολογίνα, παρακολουθούσε την τραγωδία από το παράθυρο του παλατιού της.
Ο Σουλτάνος Μωάμεθ Β', μόλις 21 ετών, θα στεκόταν σύντομα στην αίθουσα του θρόνου της. Το τι αποφάσισε να κάνει με την Πριγκίπισσα Θεοδώρα τις επόμενες ώρες αποκάλυψε την άλλη πλευρά της βίαιης κατάκτησης: τη στρατηγική επιείκεια και υον υπολογισμό.
Η προετοιμασία του Μωάμεθ Β' και η άλωση της Πόλης
Η «Βασίλισσα των Πόλεων», η Κωνσταντινούπολη, περικυκλώθηκε από 80.000 Οθωμανούς πολεμιστές και πυροβολικό που έκανε τη γη να τρέμει. Ο Αυτοκράτορας Κωνσταντίνος ΙΑ' Παλαιολόγος γνώριζε ότι θα πέθαινε υπερασπιζόμενος την πόλη του.
Λίγο πριν την τελική επίθεση, ο Μωάμεθ Β'—ο οποίος έβλεπε τον εαυτό του ως τον νέο Καίσαρα της Ρώμης (Kaiser-i Rum) και μελετούσε μανιωδώς τον Μέγα Αλέξανδρο—έκανε μια απρόσμενη προσφορά: να παραδοθεί η πόλη και ο Κωνσταντίνος να κυβερνήσει την Πελοπόννησο ως υποτελής. Ο Αυτοκράτορας αρνήθηκε, απαντώντας πως «η παράδοση της πόλης είναι πέρα από την εξουσία μου», επιλέγοντας να πεθάνει ελεύθερος.
Καθώς η πόλη έπεφτε και οι Οθωμανοί στρατιώτες εισέβαλαν από τις έξι παραβιασμένες πύλες:
- Η μεγάλη φυγή: Χιλιάδες πολίτες βρέθηκαν αιχμάλωτοι ή σκοτώθηκαν στους δρόμους, με την Αγία Σοφία να μετατρέπεται σε παγίδα.
- Η μεταμφίεση της πριγκίπισσας: Στο Μεγάλο Παλάτι, η μητέρα της Θεοδώρας έλαβε μια κρίσιμη απόφαση. Μεταμφίεσε την 15χρονη πριγκίπισσα σε υπηρέτρια, κόβοντάς της τα μαλλιά και λεκιάζοντας τα χέρια της με αιθάλη κουζίνας. Ήξερε ότι οι ευγενείς γυναίκες θα διεκδικούνταν ως έπαθλα πολέμου, ενώ οι υπηρέτριες ίσως παραβλεφθούν.
Η συνάντηση στο βαμμένο με αίμα δωμάτιο του θρόνου
Ο Σουλτάνος Μωάμεθ Β' εισήλθε στην Κωνσταντινούπολη με μια καλά χορογραφημένη τελετή. Κατευθύνθηκε αμέσως στην Αγία Σοφία, όχι για να την καταστρέψει, αλλά για να την διεκδικήσει, διακηρύσσοντας: «Αυτό θα γίνει τζαμί».
Στη συνέχεια, διέταξε κάτι απροσδόκητο: να σταματήσει αμέσως η λεηλασία, μετά από μόλις μία ημέρα, αντί των παραδοσιακών τριών ημερών που επέτρεπε ο ισλαμικός νόμος. Ήθελε να δηλώσει ότι δεν ήταν απλός πολέμαρχος, αλλά ο νόμιμος Ρωμαίος Αυτοκράτορας που χρειαζόταν υπηκόους για να κυβερνήσει.
Η πριγκίπισσα Θεοδώρα, αν και μεταμφιεσμένη, προδόθηκε από την εκλεπτυσμένη ομιλία και τα μαλακά της χέρια και οδηγήθηκε ενώπιον του Σουλτάνου στο δωμάτιο του θρόνου.
Ο διάλογος: Η αίθουσα μύριζε καπνό και αίμα. Ο Μωάμεθ, που μιλούσε άπταιστα ελληνικά, τη ρώτησε ποιοι ήταν οι γονείς της και αν μπορούσε να διαβάζει και να γράφει (Ελληνικά, Λατινικά και λίγα Αραβικά).
Η «άγνωστη» απόφαση: Ενώ όλοι οι Οθωμανοί διοικητές περίμεναν να την διεκδικήσει ως παλλακίδα, ο Σουλτάνος Μωάμεθ Β' διέταξε την άμεση απελευθέρωση της Πριγκίπισσας Θεοδώρας!
Η στρατηγική της επιείκειας και η νέα Αυτοκρατορία
Η απόφαση αυτή δεν ήταν πράξη συμπόνιας, αλλά στρατηγικός υπολογισμός.
Ο Μωάμεθ χρειαζόταν συνέχεια με το Βυζαντινό παρελθόν, όχι την εξάλειψή του, για να εδραιώσει την αξίωσή του ως Καίσαρα. Δείχνοντας επιείκεια στη βασιλική οικογένεια και, κυρίως, προστατεύοντας τους Χριστιανούς, αυτοανακηρύχθηκε κυβερνήτης όλων των υπηκόων του.
- Ο Ορθόδοξος Πατριάρχης: Για να ενισχύσει την νομιμότητα του, ο Μωάμεθ διόρισε τον Βυζαντινό λόγιο Γεννάδιο Σχολάριο ως τον νέο Ορθόδοξο Πατριάρχη, χορηγώντας του πολιτική εξουσία σε όλους τους Ορθοδόξους Χριστιανούς της Αυτοκρατορίας. Το μήνυμα ήταν σαφές: αυτό δεν ήταν το τέλος του Βυζαντίου, αλλά ο μετασχηματισμός του υπό νέα ηγεσία.
Η πριγκίπισσα Θεοδώρα έζησε υπό οθωμανική προστασία στην Κωνσταντινούπολη για τρία χρόνια. Στη συνέχεια, της επιτράπηκε να φύγει για τον Μοριά (Πελοπόννησο), όπου και παντρεύτηκε έναν μικρό ευγενή. Το όνομά της εμφανίζεται στα οθωμανικά αρχεία με καταγεγραμμένες πληρωμές χορηγιών, επιβεβαιώνοντας ότι ο Μωάμεθ επέλεξε την πολιτική νομιμότητα πάνω από τη στρατιωτική παράδοση.
Η τραγωδία της Άλωσης συνδυάστηκε με έναν απροσδόκητο θρίαμβο επιβίωσης. Ενώ ο κατακτητής κατέστρεψε το Βυζάντιο, το έθνος παρέμεινε και έζησε ως το τέλος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.