.jpg)
Η ιστορία των χριστιανών μοναχών και των θρησκευόμενων γυναικών στην Οθωμανική Αυτοκρατορία αποτελεί ένα από τα πιο τραγικά και αποσιωπημένα κεφάλαια θρησκευτικών διώξεων. Πέρα από το σύστημα «Μιλλέτ» που θεωρητικά επέτρεπε τη συνύπαρξη, οι μη-Μουσουλμάνοι ήταν πολίτες δεύτερης κατηγορίας που ζούσαν υπό συνεχή πίεση. Οι μοναχές, που ήταν εκπαιδευτικοί, νοσοκόμες και προστάτιδες του ελληνορθόδοξου, αρμενικού και ασσυριακού πολιτισμού, έγιναν συστηματικός στόχος βίας, ιδίως κατά την άνοδο του τουρκικού εθνικισμού και τις Γενοκτονίες του 20ού αιώνα.
Το πλαίσιο: Από την αυτονομία του Μιλλέτ στον Εθνικισμό
Η Οθωμανική Αυτοκρατορία, αν και επέτρεπε στους Χριστιανούς να διατηρούν τη θρησκεία, τα σχολεία και τα μοναστήρια τους μέσω του συστήματος Μιλλέτ, στην πράξη επέβαλε υψηλότερους φόρους και περιορισμένα δικαιώματα. Τα χριστιανικά μοναστήρια λειτουργούσαν ως «νησιά» διατήρησης της πίστης και του πολιτισμού, με τις μοναχές να παίζουν θεμελιώδη ρόλο στην κοινωνική πρόνοια και την εκπαίδευση.
Ωστόσο, η παρακμή της Αυτοκρατορίας τον 19ο αιώνα και η ενίσχυση του τουρκικού εθνικισμού οδήγησαν σε αυξανόμενες εντάσεις και βίαιες αντιδράσεις απέναντι στις μειονότητες που ζητούσαν μεταρρυθμίσεις ή ανεξαρτησία (Έλληνες, Αρμένιοι, Βούλγαροι).
Κύματα βίας και συστηματική τρομοκρατία
Τα μοναστήρια και οι μοναχές αποτέλεσαν στόχο σε όλα τα κύματα βίας που σημάδεψαν την Οθωμανική ιστορία του 19ου και 20ού αιώνα:
- Σφαγές της Δαμασκού (1860): Ένα κύμα βίας σκότωσε πάνω από 20.000 Χριστιανούς. Μοναστήρια (Ιησουιτών, Παυλίνων, Φραγκισκανών) δέχτηκαν εισβολές, με μοναχές και ιερείς να βασανίζονται και να δολοφονούνται βάναυσα, ενώ πολλοί αρνήθηκαν να απαρνηθούν την πίστη τους.
- Σφαγές των Χαμηδών (1894-1896): Ο Σουλτάνος Αμπντούλ Χαμίτ Β' διέταξε σφαγές με αποτέλεσμα τον θάνατο περίπου 300.000 Αρμενίων. Η βία ήταν σκόπιμη πολιτική τρόμου που στόχευε στην υποδούλωση των μειονοτήτων, με μοναστήρια να καταστρέφονται και γυναίκες να βιάζονται και να βασανίζονται συστηματικά.
- Σφαγές των Αδάνων (1909): Περίπου 25.000 Αρμένιοι σκοτώθηκαν, συμπεριλαμβανομένων καλογριών και μοναχών. Σε ένα τραγικό περιστατικό, ο Καθεδρικός Ναός της Ούρφας πυρπολήθηκε με 3.000 Αρμένιους να έχουν βρει καταφύγιο μέσα, χωρίς κανείς να επιζήσει.
Η γενοκτονία: Οι μοναχές ως συγκεκριμένος στόχος
Η κορύφωση της βίας ήρθε με τη Γενοκτονία των Αρμενίων (από το 1915), και τις παράλληλες γενοκτονίες των Ελλήνων του Πόντου και των Ασσυρίων.
- Συστηματική εξόντωση: Αρμένιοι διανοούμενοι και θρησκευτικοί ηγέτες συνελήφθησαν και εκτελέστηκαν, ενώ γυναίκες, παιδιά και ηλικιωμένοι απελάθηκαν σε πορείες θανάτου στις συριακές ερήμους (όπως το Ντερ Ζορ), χωρίς τροφή και νερό.
Σεξουαλική βία ως όπλο: Οι Αρμένιες μοναχές και γυναίκες αντιμετώπισαν τη χειρότερη μοίρα. Η σεξουαλική βία χρησιμοποιήθηκε ως σκόπιμο όπλο γενοκτονίας και ταπείνωσης της χριστιανικής κοινότητας.
- Οι μοναχές βιάζονταν συστηματικά από στρατιώτες και άτακτες ομάδες, θεωρούμενες συγκεκριμένοι στόχοι λόγω του συμβολισμού της αγνότητας και της πίστης που αντιπροσώπευαν.
- Πολλές απήχθησαν και εξαναγκάστηκαν σε σεξουαλική δουλεία ή σε γάμους με Μουσουλμάνους, μια στρατηγική για την εξάλειψη της χριστιανικής και αρμενικής ταυτότητας.
- Μάρτυρες κατέγραψαν γυμνά κορίτσια να πωλούνται σε δημόσιους πλειστηριασμούς για ελάχιστα χρήματα, αποκλειστικά σε Μουσουλμάνους αγοραστές.
- Μαρτυρικό τέλος: Μοναχές που αντιστάθηκαν στην αναγκαστική μεταστροφή κάηκαν ζωντανές, πνίγηκαν σε ποτάμια και στη Μαύρη Θάλασσα.
Κληρονομιά και ανθεκτικότητα
Μετά το 1923, οι χριστιανικές κοινότητες της Ανατολίας είχαν σχεδόν εξαφανιστεί. Τα μοναστήρια είχαν μετατραπεί σε ερείπια ή τζαμιά. Η Τουρκία αρνήθηκε τη γενοκτονία για δεκαετίες, αλλά οι ιστορίες των επιζώντων (κυρίως γυναικών) διατηρήθηκαν στην αρμενική διασπορά.
- Ο αγώνας για αναγνώριση: Σήμερα, οργανώσεις σε όλο τον κόσμο συνεχίζουν τον αγώνα για τη διεθνή αναγνώριση της Γενοκτονίας, τιμώντας τα 1,5 εκατομμύρια θύματα στο μνημείο Τσιτσερνακαμπέρντ στο Ερεβάν.
- Η συνέχεια της πίστης: Μοναχές που κατάφεραν να δραπετεύσουν συνέχισαν το εκπαιδευτικό και φιλανθρωπικό τους έργο σε άλλες χώρες, ιδρύοντας ορφανοτροφεία και σχολεία που εκπαίδευσαν γενιές απογόνων επιζώντων, διατηρώντας ζωντανή τη φλόγα της πίστης και του πολιτισμού.
Η ιστορία των χριστιανών μοναχών είναι μια προειδοποίηση για το παρόν και το μέλλον. Διδάσκει ότι η θρησκευτική μισαλλοδοξία και ο ακραίος εθνικισμός οδηγούν αναπόφευκτα σε μαζική βία και ότι η λήθη είναι η τελική νίκη των δραστών. Η γνώση αυτής της αλήθειας αποτελεί δέσμευση στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια.