Το ατύχημα του 1986 στο Τσερνόμπιλ παραμένει μια από τις μεγαλύτερες οικολογικές καταστροφές στην ιστορία. Όταν ο γραφίτης του αντιδραστήρα 4 πήρε φωτιά, εκτόξευσε ραδιενεργά υλικά σε ολόκληρη την Ευρώπη. Σήμερα, ενώ ελάχιστοι άνθρωποι ζουν κοντά στο σημείο, η περιοχή έχει γίνει ένα απροσδόκητο εργαστήριο μελέτης της φύσης.
Τα ζώα που ζουν στη «Ζώνη Αποκλεισμού» μας δείχνουν τις μακροχρόνιες επιπτώσεις της ραδιενέργειας αλλά και τη δύναμη της ανάκαμψης.
Πώς η ραδιενέργεια προκαλεί μεταλλάξεις;
Πολλοί αναρωτιούνται ποια είναι η σχέση μεταξύ ραδιοϊσοτόπων και μεταλλάξεων. Η απάντηση βρίσκεται στο DNA. Η ενέργεια της ραδιενέργειας μπορεί να σπάσει ή να καταστρέψει τα μόρια του DNA.
- Αν η βλάβη είναι σοβαρή, το κύτταρο πεθαίνει.
- Αν το DNA επιδιορθωθεί λανθασμένα, δημιουργείται μετάλλαξη.
Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε όγκους, προβλήματα αναπαραγωγής ή γενετικές ανωμαλίες στα έμβρυα. Στο Τσερνόμπιλ, ισότοπα όπως το Καίσιο-137 και το Ιώδιο-131 πέρασαν στην τροφική αλυσίδα, επηρεάζοντας δραματικά την πανίδα.
Τα οικόσιτα ζώα και οι γενετικές ανωμαλίες
Αμέσως μετά το ατύχημα, οι κτηνοτρόφοι παρατήρησαν αύξηση στις γενετικές ανωμαλίες. Το 1990, καταγράφηκαν περίπου 400 παραμορφωμένα ζώα. Τα περισσότερα, όπως βοοειδή και χοίροι με επιπλέον άκρα ή δυσμορφίες στο πρόσωπο, ζούσαν μόνο λίγες ώρες.
Η Ζώνη Αποκλεισμού: Ένα ραδιενεργό καταφύγιο άγριας ζωής
Παρά την τοξικότητα, η φύση ανέκαμψε. Η Ζώνη Αποκλεισμού, μια έκταση 1.600 τετραγωνικών μιλίων, λειτουργεί πλέον ως καταφύγιο άγριας ζωής, κυρίως επειδή απουσιάζει ο άνθρωπος. Είδη που συναντώνται πλέον εκεί περιλαμβάνουν:
- Άλογα Przewalski
- Λύκους, Αλεπούδες και Αρκούδες
- Βίσονες και Τάρανδους
Ωστόσο, δεν ευημερούν όλα τα είδη. Έντομα και αράχνες έχουν μειωθεί δραματικά, καθώς γεννούν τα αυγά τους στο ραδιενεργό έδαφος. Παρομοίως, τα πουλιά της περιοχής (όπως τα χελιδόνια) εμφανίζουν συχνά μικρότερο εγκέφαλο, καταρράκτη και παραμορφωμένα ράμφη.
Τα διάσημα σκυλιά του Τσερνόμπιλ
Ίσως η πιο συγκινητική ιστορία είναι αυτή των περίπου 900 αδέσποτων σκύλων, απογόνων των κατοικίδιων που εγκαταλείφθηκαν κατά την εκκένωση. Οργανώσεις όπως το The Dogs of Chernobyl φροντίζουν αυτά τα ζώα, εμβολιάζοντάς τα και τοποθετώντας ειδικά κολάρα παρακολούθησης της ραδιενέργειας. Μέσω αυτών των σκύλων, οι επιστήμονες χαρτογραφούν την ακτινοβολία στη ζώνη.
Προσοχή: Οι επισκέπτες συμβουλεύονται να μην χαϊδεύουν τα σκυλιά, καθώς η γούνα τους μπορεί να φέρει ραδιενεργή σκόνη.
Βιβλιογραφία
- Galván, Ismael; Bonisoli-Alquati, Andrea; Jenkinson, Shanna; Ghanem, Ghanem; Wakamatsu, Kazumasa; Mousseau, Timothy A.; Møller, Anders P. (2014-12-01). "Chronic exposure to low-dose radiation at Chernobyl favours adaptation to oxidative stress in birds". Functional Ecology. 28 (6): 1387–1403.
- Moeller, A. P.; Mousseau, T. A. (2009). "Reduced abundance of insects and spiders linked to radiation at Chernobyl 20 years after the accident". Biology Letters. 5 (3): 356–9.
- Møller, Anders Pape; Bonisoli-Alquati, Andea; Rudolfsen, Geir; Mousseau, Timothy A. (2011). Brembs, Björn, ed. "Chernobyl Birds Have Smaller Brains". PLoS ONE. 6 (2): e16862.
- Poiarkov, V.A.; Nazarov, A.N.; Kaletnik, N.N. (1995). "Post-Chernobyl radiomonitoring of Ukrainian forest ecosystems". Journal of Environmental Radioactivity. 26 (3): 259–271.
- Smith, J.T. (23 February 2008). "Is Chernobyl radiation really causing negative individual and population-level effects on barn swallows?". Biology Letters. The Royal Society Publishing. 4 (1): 63–64.
- Wood, Mike; Beresford, Nick (2016). "The wildlife of Chernobyl: 30 years without man". The Biologist. London, UK: Royal Society of Biology. 63 (2): 16–19.