Η ιστορία είναι γεμάτη από ασήμαντες αφορμές που πυροδότησαν ολόκληρους πολέμους. Όμως, γνωρίζατε ότι η Ελλάδα και η Βουλγαρία έφτασαν μία ανάσα από την ένοπλη σύρραξη εξαιτίας ενός... σκύλου; Το Περιστατικό του Πετριτσίου ή Πόλεμος του Σκύλου το 1925 είναι ένα από τα πιο παράξενα και λιγότερο γνωστά γεγονότα της νεότερης ελληνικής ιστορίας, που ανέδειξε τις παθογένειες της τότε ελληνικής εξωτερικής πολιτικής.
1. Το ιστορικό πλαίσιο: Μια ατμόσφαιρα που «μύριζε μπαρούτι»
Τη δεκαετία του 1920, οι σχέσεις μεταξύ Αθήνας και Σόφιας ήταν ιδιαίτερα τεταμένες. Το αίμα από τον Μακεδονικό Αγώνα και τους Βαλκανικούς Πολέμους ήταν ακόμα νωπό, ενώ η κατάσταση επιδεινωνόταν από τις συνεχείς επιθέσεις Βούλγαρων Κομιτατζήδων στην ελληνική μεθόριο. Οι επιδρομές αυτές είχαν ως σκοπό το πλιάτσικο, την ανακατάληψη εδαφών και είχαν τη σιωπηρή υποστήριξη των βουλγαρικών κυβερνήσεων, προκαλώντας τεράστια προβλήματα στην ελληνική κοινή γνώμη.
Το γεγονός έλαβε χώρα τον Οκτώβριο του 1925, μόλις τρία χρόνια μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, επί της Δικτατορίας του Θεόδωρου Πάγκαλου.
2. Το περιστατικό του 1925: Ο σκύλος και η λευκή σημαία
Στις 19 Οκτωβρίου 1925, στα ελληνοβουλγαρικά σύνορα, στο 69ο συνοριακό φυλάκιο του όρους Κερκίνη (στη διάβαση Ντεμίρ Καπού ή Σιδηρές Πύλες), ένας Έλληνας φαντάρος έπαιζε με τον σκύλο του φυλακίου.
Σύμφωνα με την επικρατέστερη εκδοχή, ο σκύλος διέσχισε τα σύνορα. Ο φαντάρος τον ακολούθησε και βρέθηκε τυχαία στα βουλγαρικά εδάφη. Τότε, Βούλγαροι στρατιώτες από το απέναντι φυλάκιο τον πυροβόλησαν και τον σκότωσαν.
Το περιστατικό κλιμακώθηκε τραγικά:
- Ακολούθησε η δολοφονία ενός ακόμα Έλληνα φαντάρου.
- Ο διοικητής του φυλακίου, Λοχαγός Χαρίλαος Βασιλειάδης, έσπευσε στο σημείο με λευκή σημαία για να σταματήσει την παρεξήγηση, αλλά εκτελέστηκε και αυτός.
- Οι Έλληνες ανταπέδωσαν τα πυρά, σκοτώνοντας τρεις Βούλγαρους, αλλά οι Βούλγαροι κατάφεραν να καταλάβουν το ελληνικό φυλάκιο.
3. Η αντίδραση του Πάγκαλου και η ελληνική εισβολή
Ο δικτάτορας και Υπουργός Στρατιωτικών, Θεόδωρος Πάγκαλος, είδε το περιστατικό ως μια τεράστια εθνική προσβολή και δεν ήταν διατεθειμένος να την αφήσει αναπάντητη. Παρά την άγνοια που δήλωνε η βουλγαρική πρεσβεία, η ελληνική κυβέρνηση απαίτησε:
- Συγγνώμη για την προσβολή.
- Αποζημίωση 2 εκατομμυρίων γαλλικών φράγκων στις οικογένειες των νεκρών.
- Παραδειγματική τιμωρία του υπεύθυνου αξιωματικού.
Παράλληλα, η Αθήνα αγνόησε την πρόταση της Βουλγαρίας για μικτή ανακριτική επιτροπή και αποφάσισε να δράσει στρατιωτικά. Στις 22 Οκτωβρίου, ελληνικές δυνάμεις εισήλθαν στο βουλγαρικό έδαφος, κατέλαβαν το μεθοριακό τάγμα προκάλυψης και τα υψώματα γύρω από την πόλη του Πετριτσίου. Ο στόχος ήταν η πίεση της Βουλγαρίας για ικανοποίηση των όρων. Μάλιστα, Έλληνες στρατιώτες εισήλθαν στο Πετρίτσι και έκαψαν μερικά χωριά, αλλά η Ελλάδα γνώριζε ότι η διεθνώς απομονωμένη και πάμφτωχη Βουλγαρία, ηττημένη του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, δεν ήταν σε θέση να αντιτάξει σοβαρή αντίσταση.
4. Η παρέμβαση της Κοινωνίας των Εθνών και το διπλωματικό κάζο
Η ταπεινωμένη Βουλγαρία, αδυνατώντας να αντιδράσει στρατιωτικά, προσέφυγε αμέσως στην Κοινωνία των Εθνών (ΚτΕ), τον πρόδρομο του ΟΗΕ.
Ο Γενικός Γραμματέας της ΚτΕ, Σερ Έρικ Ντράμοντ, όρισε έκτακτη σύσκεψη του Συμβουλίου στο Παρίσι και κάλεσε και τις δύο χώρες να αποσύρουν τα στρατεύματά τους. Η ελληνική κυβέρνηση, παρά τις συμβουλές διπλωματών, επέμενε ότι είχε το δίκιο με το μέρος της, επιδεικνύοντας πλήρη άγνοια για τους διεθνείς διπλωματικούς κανόνες.
Η απόφαση εκδόθηκε στις 28 Νοεμβρίου και αποτέλεσε μια τεράστια διπλωματική αποτυχία για την Ελλάδα:
- Η Ελλάδα υποχρεώθηκε να καταβάλει 45.000 στερλίνες στη Βουλγαρία ως αποζημίωση για τις υλικές καταστροφές (κάψιμο χωριών).
- Η Βουλγαρία υποχρεώθηκε μόνο να αποζημιώσει οικονομικά την οικογένεια του φονευθέντος Λοχαγού Βασιλειάδη.
- Τοποθετήθηκαν Σουηδοί ειδικοί παρατηρητές για τον έλεγχο των συνόρων.
5. Συμπεράσματα: Το κέρδος μέσα από την ήττα
Λόγω των κάκιστων χειρισμών του Θεόδωρου Πάγκαλου, ο οποίος αγνόησε τη διεθνή κατάσταση, η χώρα μας εκτέθηκε διεθνώς. Αντίθετα, η Βουλγαρία βγήκε από τη διεθνή απομόνωση στην οποία είχε περιέλθει μετά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο.
Παρόλα αυτά, το περιστατικό είχε και μια θετική συνέπεια: έκτοτε, η βουλγαρική επιθετικότητα και οι επιδρομές των Κομιτατζήδων σταμάτησαν για τα επόμενα 15 χρόνια, μέχρι τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.
Το δίδαγμα παραμένει διαχρονικό: ο αυθορμητισμός και η έπαρση δεν είναι καλοί σύμβουλοι στην εξωτερική πολιτική, καθώς η ιστορία γράφεται πολύ περισσότερο πίσω από κλειστές πόρτες, παρά στα πεδία των μαχών.