Τα Γκουλάγκ (Gulag), τα στρατόπεδα καταναγκαστικής εργασίας της Σοβιετικής Ένωσης (1930-1953), δεν ήταν απλώς φυλακές, αλλά εργοστάσια θανάτου, όπου η πείνα, το κρύο και η βία χρησιμοποιήθηκαν ως εργαλεία για τη συστηματική εξόντωση και υποταγή των κρατουμένων. Υπολογίζεται ότι πάνω από 3 εκατομμύρια άνθρωποι πέθαναν σε αυτά τα στρατόπεδα.
Ανακαλύψτε τις μεθόδους, που ξεκινούσαν από τη σωματική εξάντληση και έφταναν μέχρι τον ψυχικό αφανισμό και τη βίαιη εξάπλωση του φόβου στις οικογένειες.
1. Η εξάντληση από εργασία και το σιβηρικό κρύο
Η πρώτη και πιο διαδεδομένη μέθοδος ήταν η φυσική καταστροφή μέσω ατέλειωτης εργασίας σε ακραίες συνθήκες.
- Η κόλαση της Κολιμά: Οι κρατούμενοι εργάζονταν σε δάση και ορυχεία, συχνά με γυμνά χέρια ή σκουριασμένα εργαλεία, σε θερμοκρασίες που έφταναν τους -40°C. Στα στρατόπεδα της Κολιμά, όπου έσκαβαν για χρυσό, η ημερήσια ποσόστωση έπρεπε να εκπληρωθεί.
- Ο δρόμος των οστών: Όσοι αποτύγχαναν να εκπληρώσουν την ποσόστωση έχαναν τη μερίδα φαγητού τους, οδηγούμενοι γρήγορα στον θάνατο. Ο «Δρόμος των Οστών» στη Σιβηρία πήρε το όνομά του από τα πτώματα που θάφτηκαν στον παγωμένο δρόμο.
2. Η πείνα ως όπλο (Ο αργός θάνατος)
Η πείνα ήταν ένα στρατηγικό όπλο ελέγχου.
- Μόλις 300 γραμμάρια ψωμί: Οι κρατούμενοι λάμβαναν μόλις 300 γραμμάρια ψωμί για βαριά εργασία, και μόνο 100 γραμμάρια εάν δεν εκπλήρωναν την ποσόστωση. Αυτό αντιστοιχούσε σε λιγότερο από 400 θερμίδες, ποσότητα ανεπαρκής για επιβίωση.
- Ανταλλαγή και κανιβαλισμός: Η πείνα εξαφάνιζε κάθε ανθρώπινο συναίσθημα. Άντρες έβραζαν δερμάτινες ζώνες, μασούσαν κερί, ή έψαχναν στα σκουπίδια. Σε ακραίες περιπτώσεις, κυκλοφόρησαν αναφορές για κρατούμενους που έβραζαν ανθρώπινη σάρκα από άταφα πτώματα.
3. Οι ακραίες τιμωρίες (Κρύο και βία)
Το κρύο και η φυσική βία ήταν άμεσα μέσα εκφοβισμού.
- «Η στάση»: Μια συνηθισμένη τιμωρία ήταν να αναγκάζονται οι κρατούμενοι να στέκονται έξω, ξυπόλητοι ή ημίγυμνοι, σε θερμοκρασίες -50°C για ώρες. Το δέρμα πάγωνε μέσα σε λίγα λεπτά, ενώ τα πόδια άνοιγαν από το κρύο.
- Ξυλοδαρμοί: Οι φρουροί χρησιμοποίησαν υποκόπανους όπλων, λαστιχένιες ράβδους ή μπότες με σιδερένιες μύτες. Οι ξυλοδαρμοί ήταν καθημερινοί και γίνονταν για οποιονδήποτε λόγο. Πολλοί κρατούμενοι ικέτευαν για μια σφαίρα, ως πιο γρήγορο και λιγότερο ταπεινωτικό τέλος.
4. Ψυχολογικά βασανιστήρια (Σκοτάδι και αϋπνία)
Όταν το σώμα έσπαζε, η επόμενη φάση ήταν το σπάσιμο του μυαλού.
- Οι σκοτεινές «κούτες»: Οι κρατούμενοι κλειδώνονταν σε σκοτεινά κελιά μεγέθους φέρετρου, μόλις 2 μέτρα επί 1, χωρίς παράθυρα ή τουαλέτα, για μέρες ή εβδομάδες. Σε μερικά υγρά κελιά, ο χώρος πλημμύριζε με παγωμένο νερό, αναγκάζοντας τους κρατούμενους να στέκονται όλη τη νύχτα για να μην πνιγούν. Πολλοί έχαναν τα λογικά τους, φωνάζοντας σε ανύπαρκτες φωνές.
- Η «μεταφορική ταινία»: Οι ανακριτές χρησιμοποιούσαν τη στέρηση ύπνου ως όπλο. Κρατούσαν τους κρατούμενους ξύπνιους για 5, 6, ακόμη και 10 μέρες, κάνοντάς τους να ομολογήσουν οτιδήποτε. Μετά από 3 μέρες, οι άνθρωποι άρχιζαν να βλέπουν σκιές και να ακούν φωνές.
5. Εξαναγκασμός και φαρμακευτική υποταγή
Η ομολογία δεν ήταν θέμα αλήθειας, αλλά υποταγής.
- Η «συζήτηση»: Οι πράκτορες της NKVD (μυστική αστυνομία) χρησιμοποιούσαν ρόπαλα και σιδερένιες ράβδους. Πολλοί κρατούμενοι αναγκάστηκαν να γονατίσουν σε σπασμένα γυαλιά ή σιδερένιες ράβδους. Οι απειλές για τη σύλληψη των οικογενειών (συζύγων, παιδιών) ήταν μια συχνή μέθοδος για να υπογράψουν ψευδείς ομολογίες.
- Ψυχιατρική ως όπλο: Όσοι αρνούνταν να ομολογήσουν, κηρύσσονταν τρελοί και στέλνονταν σε ειδικά ψυχιατρικά νοσοκομεία. Εκεί, οι γιατροί τους χορηγούσαν ισχυρά φάρμακα, όπως αλοπεριδόλη, προκαλώντας μυϊκούς σπασμούς και ψευδαισθήσεις, σε μια προσπάθεια «επαναγωγής» της πολιτικής τους «τρέλας».
6. Η τιμωρία της οικογένειας
Η πιο απάνθρωπη πτυχή των Γκουλάγκ ήταν ότι η τιμωρία δεν σταματούσε στον κρατούμενο, αλλά εξαπλωνόταν στην οικογένειά του.
- Οικογενειακός τρόμος: Οι φρουροί εκφόβιζαν τους κρατούμενους ψιθυρίζοντας ότι η γυναίκα ή ο γιος τους είχε ήδη συλληφθεί. Άνδρες λύγιζαν πιο γρήγορα με αυτά τα λόγια παρά με οποιοδήποτε μαστίγιο.
- Βασανιστήρια συζύγων και παιδιών: Στις φυλακές της Μόσχας, οι σύζυγοι αναγκάζονταν να ακούν ηχογραφήσεις των συζύγων τους που ούρλιαζαν. Παιδιά λιμοκτονούσαν, ξυλοκοπούνταν ή τους δίνονταν νέα ονόματα, ώστε οι οικογένειές τους να «εξαφανιστούν» από την ιστορία. Μέχρι το 1940, πάνω από 300.000 οικογένειες είχαν καταστραφεί με αυτόν τον τρόπο.