Οι ιστορίες μεγάλων ληστειών, με τολμηρά σχέδια και αδιανόητη εκτέλεση, δεν αποτελούν μόνο σενάρια χολιγουντιανών ταινιών, αλλά κομμάτι και της ελληνικής πραγματικότητας. Η χώρα μας έχει φιλοξενήσει δύο υποθέσεις που ξεχωρίζουν: μία που θεωρείται η μεγαλύτερη στα σύγχρονα ελληνικά δεδομένα και μία που σημάδεψε την απαρχή των χρηματοπιστωτικών ληστειών. Και στις δύο περιπτώσεις, η τόλμη των δραστών άφησε τις αρχές άναυδες και τον κόσμο να μιλά για δεκαετίες.
Η Ληστεία της Τράπεζας Εργασίας στον Νέο Κόσμο της Αθήνας, το Σαββατοκύριακο 19-20 Δεκεμβρίου του 1992, παραμένει η κορυφαία υπόθεση στα ελληνικά χρονικά. Οι δράστες κατάφεραν να σκάψουν ένα τούνελ μήκους 23 μέτρων κάτω από την οδό Καλλιρόης, εκμεταλλευόμενοι τη διέλευση του ποταμού Ιλισού. Το τεχνικό έργο ήταν πρωτοφανές: χρησιμοποίησαν υποστυλώματα για να συγκρατήσουν το έδαφος, εξασφάλισαν τον αερισμό και έστησαν ράγες για ένα μικρό βαγόνι, μεταφέροντας μπάζα που ισοδυναμούσαν με δέκα αυτοκίνητα, χωρίς κανείς να τους δει. Οι δράστες, που παρίσταναν τους υπαλλήλους δημοσίων έργων, δεν κίνησαν ποτέ υποψίες. Μόνα ευρήματα ήταν μια ηλεκτρογεννήτρια, το βαγόνι, εργαλεία και ένας χάρτης, ανεπαρκή για οποιαδήποτε σύλληψη.
Αφού ολοκλήρωσαν το σκάψιμο, οι ληστές αντιμετώπισαν έναν ατσάλινο τοίχο πάχους πέντε μέτρων, τον οποίο διέρρηξαν με επαγγελματικό σετ οξυγονοκόλλησης. Παρά το γεγονός ότι ο συναγερμός χτύπησε τέσσερις φορές μέσα στο διήμερο, ο διευθυντής και ο υπεύθυνος ασφαλείας τον αγνόησαν, υποθέτοντας βλάβη, καθώς δεν υπήρχαν σημάδια παραβίασης της κεντρικής εισόδου. Ενώ οι υπεύθυνοι έκαναν τα στραβά μάτια, οι δράστες άνοιξαν 301 από τις 1.051 θυρίδες, αρπάζοντας χρήματα, ράβδους χρυσού και κοσμήματα συνολικής αξίας περίπου 5 δισεκατομμυρίων δραχμών, που αντιστοιχούν σε περίπου 15 εκατομμύρια ευρώ σήμερα. Το πιο εντυπωσιακό στοιχείο ήταν ότι η επιλογή των θυρίδων δεν ήταν τυχαία, αλλά στοχευμένη, υποδηλώνοντας την εμπλοκή ατόμων με εσωτερική πληροφόρηση. Παρόλο που βρέθηκαν ομόλογα και επιταγές σε παραλία της Βραυρώνας, ενισχύοντας τη θεωρία της διαφυγής μέσω σκάφους, η αστυνομική έρευνα δεν οδήγησε πουθενά. Διάφορες θεωρίες, από στελέχη της τρομοκρατικής οργάνωσης "Επαναστατικός Λαϊκός Αγώνας" (ΕΛΑ) με τη βοήθεια υπαλλήλων, μέχρι μέλη της Ιταλικής Μαφίας, κυκλοφόρησαν, αλλά καμία δεν αποδείχτηκε. Τελικά, 33 χρόνια μετά, η ληστεία παραμένει άκρως μυστήρια και οι δράστες ασύλληπτοι.
Σε μια άλλη εποχή, αυτή του Μεσοπολέμου, η Ελλάδα γνώρισε τη δράση των διαβόητων ληστών, Γιάννη και Θύμιου Ρέντζου, από την Ήπειρο. Τα αδέρφια ξεκίνησαν τις εγκληματικές τους πράξεις το 1917, παίρνοντας εκδίκηση για τη δολοφονία του πατέρα τους, και έκτοτε διέπραξαν δεκάδες δολοφονίες, ληστείες, κλοπές και απαγωγές. Μάλιστα, το 1924 τους δόθηκε αμνηστία επειδή εκτέλεσαν επικηρυγμένους συνεργάτες τους, επιτρέποντάς τους να εισέλθουν στα Ιωάννινα μέσα σε πανηγυρικό κλίμα και να ζουν ως άτυποι «σερίφηδες» της Ηπείρου, λαμβάνοντας ακόμη και μισθό από το ελληνικό κράτος για να καταδιώκουν άλλες ληστρικές ομάδες.
Η δράση τους κορυφώθηκε στις 13 Ιουνίου 1926 στην περιοχή Πέτρα της Πρέβεζας, όπου διέπραξαν την πρώτη ληστεία χρηματαποστολής στην Ελλάδα. Έκλεισαν τον δρόμο με κομμένο δέντρο και έστησαν ενέδρα στο αυτοκίνητο της Εθνικής Τράπεζας που μετέφερε 15 εκατομμύρια δραχμές από την Πρέβεζα στα Ιωάννινα. Αποτέλεσμα της επίθεσης ήταν να σκοτωθούν οκτώ άνθρωποι. Παρόλο που κατάφεραν να διαφύγουν στο εξωτερικό για ένα διάστημα, τελικά συνελήφθησαν στη Βάρνα της Βουλγαρίας το 1928, εκδόθηκαν στην Ελλάδα, δικάστηκαν και εκτελέστηκαν στις φυλακές της Κέρκυρας την άνοιξη του 1930. Η ιστορία των Ρέντζων, αν και είχε τελική κατάληξη τη σύλληψη, έδειξε πόσο ρευστά ήταν τα όρια μεταξύ νόμου και παρανομίας εκείνη την εποχή και σηματοδότησε την αρχή των οργανωμένων επιθέσεων σε χρηματοπιστωτικά ιδρύματα.
Αυτές οι δύο υποθέσεις, αν και απέχουν δεκαετίες και αντιπροσωπεύουν διαφορετικές εποχές του εγκλήματος—η μία με την τεχνολογική πολυπλοκότητα του τούνελ και η άλλη με την ωμή βία της ληστείας στα βουνά—αποτελούν μέχρι σήμερα μάρτυρες της απρόβλεπτης και συναρπαστικής ιστορίας του εγκλήματος στην Ελλάδα, με τη ληστεία του Νέου Κόσμου να διατηρεί τον τίτλο του μεγαλύτερου άλυτου μυστηρίου.