.jpg)
Τη δεκαετία του 1930, η λοβοτομή διαφημιζόταν ως μια «μαγική» θεραπεία για τις ψυχικές ασθένειες: αγχώδεις διαταραχές, κατάθλιψη, αϋπνία, αυτοκτονικές τάσεις, ακόμα και παροδική επιθετικότητα. Ο εφευρέτης της, ο Πορτογάλος νευρολόγος Egas Moniz, τιμήθηκε μάλιστα με το βραβείο Νόμπελ το 1949. Ωστόσο, αυτή η «θαυματουργή» επέμβαση αποδείχθηκε μια από τις πιο βάρβαρες και καταστροφικές πρακτικές της σύγχρονης ιατρικής.
1. Η γέννηση μιας βάρβαρης ιδέας
Η λοβοτομή βασίστηκε στην πεποίθηση ότι οι ψυχικές διαταραχές προκαλούνταν από «υπερβολική» δραστηριότητα σε ορισμένες περιοχές του εγκεφάλου, κυρίως στον μετωπιαίο λοβό, ο οποίος ελέγχει τη σκέψη, τη βούληση και τη λήψη αποφάσεων.
- Το αρχικό πείραμα: Ο Moniz εμπνεύστηκε από πειράματα σε πιθήκους, όπου η αφαίρεση μέρους του εγκεφαλικού φλοιού τους έκανε λιγότερο ανήσυχους. Συμπέρανε ότι η διακοπή των συνδέσεων του μετωπιαίου λοβού θα «διέγραφε» τις εμμονές και την επιθετικότητα στους ανθρώπους.
- Η μέθοδος του Moniz: Αρχικά, η επέμβαση απαιτούσε τρύπημα του κρανίου για την εισαγωγή ειδικών εργαλείων και την κοπή των νευρικών ινών. Η διαδικασία αυτή ήταν χρονοβόρα και περίπλοκη.
2. Ο Walter Freeman και ο «παγοκόφτης»
Η λοβοτομή έγινε μαζική πρακτική χάρη στον Αμερικανό νευρολόγο Walter Freeman. Ο Freeman, αν και δεν ήταν χειρουργός, τη μετέτρεψε σε μια γρήγορη, κινητή διαδικασία, προωθώντας την ως «πανάκεια» για κάθε είδους πρόβλημα.
- Η διαδραματική λοβοτομή: Ο Freeman τελειοποίησε μια τρομακτική μέθοδο χρησιμοποιώντας ένα εργαλείο που έμοιαζε με παγοκόφτη.
- Η τεχνική: Ο ασθενής υποβαλλόταν σε ηλεκτροσόκ για να χάσει τις αισθήσεις του. Στη συνέχεια, ο Freeman εισήγαγε τον παγοκόπανο στην κόγχη του ματιού και τον έσπρωχνε μέσα από το λεπτό οστό της οροφής του οφθαλμικού κόγχου προς τον μετωπιαίο λοβό. Με μια σαρωτική κίνηση, έκοβε τις συνδέσεις του εγκεφάλου. Η όλη διαδικασία μπορούσε να διαρκέσει μόλις 10 λεπτά.
- Η προώθηση: Ο Freeman ταξίδευε, πραγματοποιώντας την επέμβαση σε διάφορα νοσοκομεία, μετατρέποντας την ιατρική πράξη σε σόου. Σε μια περίπτωση, χειρούργησε 25 γυναίκες σε μία μόνο ημέρα.
3. Οι τραγικές συνέπειες
Παρά την αρχική «επιτυχία»—που συχνά σήμαινε απλώς ότι ένας επιθετικός ασθενής γινόταν υπάκουος και υποτακτικός—οι μακροπρόθεσμες συνέπειες ήταν καταστροφικές.
- Θάνατοι και κατάσταση "φυτού": Τουλάχιστον 490 άνθρωποι πέθαναν από τη διαδικασία του Freeman, ενώ χιλιάδες άλλοι έμειναν σε κατάσταση "φυτού", χάνοντας κάθε δυνατότητα αντίδρασης στον έξω κόσμο.
Απώλεια ταυτότητας: Οι «επιτυχόντες» έχαναν την προσωπικότητά τους, την ικανότητα να αισθάνονται ή να λειτουργούν ως ολοκληρωμένοι άνθρωποι.
- Rosemary Kennedy: Η αδελφή του Προέδρου John F. Kennedy υποβλήθηκε σε λοβοτομή σε ηλικία 23 ετών λόγω ήπιας αναπτυξιακής καθυστέρησης και επιθετικών ξεσπασμάτων. Ως αποτέλεσμα, η νοητική της ικανότητα μειώθηκε σε αυτήν ενός παιδιού δύο ετών και έχασε την ικανότητα να περπατάει και να μιλάει κατανοητά.
- Howard Dully: Υποβλήθηκε σε λοβοτομή σε ηλικία 12 ετών, κατ' εντολήν της μητριάς του, επειδή συμπεριφερόταν «περίεργα». Έμεινε ανίκανος, περνώντας χρόνια σε κέντρα αποκατάστασης και πάλευε με τον αλκοολισμό και τα ναρκωτικά.
4. Η κατάρρευση και η απαγόρευση
Η λοβοτομή χρησιμοποιήθηκε αδιάκριτα, συχνά ως λύση για «ανυπάκουα» παιδιά, γυναίκες με έντονη ιδιοσυγκρασία, ή ακόμα και για να «θεραπεύσει» την ομοφυλοφιλία (που τότε διαγιγνώσκονταν ως «διαταραχή προσκόλλησης»).
- Ο μύθος καταρρέει: Μόνο τη δεκαετία του 1960, καθώς άρχισε να κατανοείται καλύτερα ο ανθρώπινος εγκέφαλος και οι μαρτυρίες των επιζώντων έγιναν δημόσιες, έγινε αντιληπτό ότι η επέμβαση δεν θεράπευε, αλλά καθιστούσε ανάπηρους τους ασθενείς.
- Απαγόρευση: Η λοβοτομή απαγορεύτηκε τελικά το 1967.
Σήμερα, οι ψυχικές διαταραχές αντιμετωπίζονται με ανθρωπιστικό τρόπο, μέσω ψυχολογικής υποστήριξης και φαρμακευτικής αγωγής. Η λοβοτομή παραμένει ένα σκοτεινό παράδειγμα του πώς η επιστήμη, υπό την επίδραση της άγνοιας, του στιγματισμού και της οικονομικής απληστίας, μπορεί να μετατραπεί σε εργαλείο βίας κατά των πιο ευάλωτων.