Η Μάχη του Μαραθώνα το 490 π.Χ. δεν ήταν απλώς μια στρατιωτική νίκη, αλλά ένας θρίαμβος που γέννησε θρύλους. Ανάμεσα στις ιστορίες για θεϊκές παρεμβάσεις και τον πανικό που έπληξε τους Πέρσες, ξεχωρίζει η μορφή ενός αγνώστου πολεμιστή: του Εχετλαίου.
Ο Εχετλαίος είναι ένα από τα πιο μυστηριώδη πρόσωπα του αρχαίου ελληνικού πάνθεου, καθώς η ύπαρξή του αναγνωρίζεται μόνο μετά τη μάχη.
Η απρόσμενη εμφάνιση στο πεδίο της μάχης
Σύμφωνα με τις διηγήσεις των Αθηναίων, ο Εχετλαίος εμφανίστηκε ξαφνικά στο ελληνικό στρατόπεδο την ώρα της σύγκρουσης:
Άγνωστη στολή: Φορούσε ενδυμασία άγνωστη στους Αθηναίους, υποδηλώνοντας την αγροτική ή ανοίκεια καταγωγή του.
Το παράξενο όπλο: Αντί για ασπίδα, δόρυ ή ξίφος, κρατούσε μια εχέτλη (τη λαβή του αρότρου) . Με αυτό το αυτοσχέδιο, αγροτικό εργαλείο, ο Εχετλαίος επιτέθηκε στους Πέρσες, σκοτώνοντας πολλούς από αυτούς.
Η εξαφάνιση και η θεϊκή απάντηση
Μόλις τελείωσε η μάχη και οι Έλληνες θριάμβευσαν, ο μυστηριώδης άνδρας εξαφανίστηκε τόσο ξαφνικά όσο είχε εμφανιστεί. Κανείς δεν γνώριζε το όνομά του ή την καταγωγή του.
Οι Αθηναίοι, έκπληκτοι και ευγνώμονες για την απρόσμενη βοήθεια, στράφηκαν στο Μαντείο των Δελφών για να μάθουν την ταυτότητα του ήρωα.
Η απάντηση του Μαντείου ήταν σαφής και οδήγησε στη γέννηση ενός νέου ήρωα:
«ΣΥΝΕΒΗ ΔΕ ΩΣ ΛΕΓΟΥΣΙΝ, ΑΝΔΡΑ ΕΝ ΤΗ ΜΑΧΗ ΠΑΡΕΙΝΑΙ ΤΟ ΕΙΔΟΣ ΚΑΙ ΤΗΝ ΣΚΕΥΗΝ ΑΓΡΟΙΚΟΝ. ΟΥΤΟΣ ΤΩΝ ΒΑΡΒΑΡΩΝ ΠΟΛΛΟΥΣ ΚΑΤΑΦΟΝΕΥΣΑΣ ΑΡΟΤΡΩ, ΜΕΤΑ ΤΟ ΕΡΓΟΝ ΗΝ ΑΦΑΝΗΣ. ΕΡΟΜΕΝΟΙΣ ΔΕ ΑΘΗΝΑΙΟΙΣ ΑΛΛΟ ΜΕΝ Ο ΘΕΟΣ ΕΣ ΑΥΤΟΝ ΕΧΡΗΣΕΝ ΟΥΔΕΝ, ΤΙΜΑΝ ΔΕ ΕΧΕΤΛΑΙΟΝ ΕΚΕΛΕΥΣΕΝ ΗΡΩΑ.» (Παυσανίας, Βιβλ. 1, Κεφ. 32)
Το Μαντείο τους πρόσταξε να τιμούν τον ήρωα Εχετλαίο.
Οι Αθηναίοι, υπακούοντας στη θεϊκή εντολή, καθιέρωσαν την επίσημη λατρεία του Εχετλαίου ως ήρωα, ως ένδειξη ευγνωμοσύνης για τη συμβολή του στη νίκη.
Η ιστορική εξήγηση του θρύλου
Η εμφάνιση του Εχετλαίου, όπως και άλλων θεοτήτων και ηρώων (όπως ο Παν), συγκαταλέγεται στη μυθοπλασία που αναπτύχθηκε γύρω από τη μάχη.
Η νίκη στη Μαραθώνα, δεδομένης της συντριπτικής αριθμητικής υπεροχής των Περσών, ήταν τόσο ανέλπιστη και ξαφνική που οι ίδιοι οι Αθηναίοι δυσκολεύτηκαν να την εξηγήσουν με καθαρά ανθρώπινους όρους. Η δημιουργία του μύθου του Εχετλαίου και η λατρεία του χρησίμευσαν ως:
- Εξήγηση της νίκης: Αποδόθηκαν ηρωικές πράξεις και η πανωλεθρία των Περσών σε υπερφυσική παρέμβαση.
- Ενίσχυση του ηθικού: Οι θρύλοι αυτοί ενδυνάμωσαν το εθνικό και θρησκευτικό αίσθημα της πόλης.
Ο Εχετλαίος έμεινε έτσι στην ιστορία ως ο «αγροίκος» ήρωας που με το απλό εργαλείο του αγρού υπερασπίστηκε την Αθήνα, υπενθυμίζοντας ότι η γενναιότητα μπορεί να έρθει από την πιο απρόσμενη πηγή.