Η διαδικασία της σκέψης είναι για τους περισσότερους από εμάς μια επίπονη δραστηριότητα που συχνά προσπαθούμε να αποφύγουμε. Αυτό εξηγείται από τον τρόπο που είναι δομημένος ο ανθρώπινος εγκέφαλος, ο οποίος λειτουργεί μέσω δύο διαφορετικών συστημάτων. Το πρώτο σύστημα είναι γρήγορο, αυτόματο και λειτουργεί ασυνείδητα, επεξεργαζόμενο τεράστιες ποσότητες πληροφοριών από τις αισθήσεις μας. Το δεύτερο σύστημα, αντίθετα, αντιπροσωπεύει τη συνειδητή μας σκέψη, τη φωνή μέσα στο κεφάλι μας που ακολουθεί οδηγίες και εκτελεί πολύπλοκους υπολογισμούς. Ενώ το πρώτο σύστημα είναι ακούραστο, το δεύτερο είναι εκ φύσεως «τεμπέλικο» και απαιτεί μεγάλη ενέργεια για να ενεργοποιηθεί.
Τα τυφλά σημεία στη σκέψη μας γίνονται εμφανή μέσα από απλά προβλήματα λογικής, όπως αυτό με το ρόπαλο και το μπαλάκι. Όταν ακούμε ότι μαζί κοστίζουν 1,10 δολάρια και το ρόπαλο κοστίζει ένα δολάριο περισσότερο από το μπαλάκι, το αυτόματο σύστημα του εγκεφάλου μας δίνει ακαριαία την απάντηση των 10 σεντς. Αυτή η απάντηση ακούγεται λογική, οπότε το συνειδητό μας σύστημα την αποδέχεται χωρίς να την ελέγξει. Ωστόσο, μια απλή μαθηματική επαλήθευση αποδεικνύει ότι η σωστή απάντηση είναι 5 σεντς. Αυτό το παράδειγμα δείχνει ότι συχνά κάνουμε λάθη όχι λόγω έλλειψης νοημοσύνης, αλλά επειδή ο εγκέφαλός μας προσπαθεί να εξοικονομήσει πόρους αποφεύγοντας τη δύσκολη εργασία της ανάλυσης.
Η μάθηση και η απόκτηση νέων δεξιοτήτων είναι στην πραγματικότητα η διαδικασία μετατροπής των συνειδητών, επίπονων ενεργειών σε αυτόματες αποκρίσεις. Όταν μαθαίνουμε κάτι καινούργιο, το συνειδητό σύστημα πρέπει να καταβάλει τεράστια προσπάθεια. Μέσα από την επανάληψη και την εξάσκηση, αυτές οι πληροφορίες αποθηκεύονται στη μακροπρόθεσμη μνήμη και το αυτόματο σύστημα αναλαμβάνει τον έλεγχο. Αυτό που ονομάζουμε «μυϊκή μνήμη» είναι στην πραγματικότητα ο εγκέφαλός μας που έχει αυτοματοποιήσει μια διαδικασία, επιτρέποντας στο συνειδητό μέρος να ασχοληθεί με κάτι άλλο. Οι κορυφαίοι αθλητές και μουσικοί δεν έχουν υπερφυσικές ικανότητες, αλλά έχουν εκπαιδεύσει το αυτόματο σύστημά τους μέσα από χιλιάδες ώρες σκόπιμης και δύσκολης εξάσκησης.
Είναι ενδιαφέρον ότι η δυσκολία μπορεί μερικές φορές να λειτουργήσει υπέρ μας. Έρευνες έχουν δείξει ότι όταν ένα τεστ είναι τυπωμένο με γραμματοσειρά που διαβάζεται δύσκολα, οι άνθρωποι τείνουν να κάνουν λιγότερα λάθη. Αυτό συμβαίνει επειδή η σύγχυση αναγκάζει το συνειδητό σύστημα να δουλέψει σκληρότερα και να μην εμπιστευτεί την πρώτη αυτόματη απάντηση. Στην εκπαίδευση, αυτό σημαίνει ότι οι μέθοδοι που απαιτούν ενεργή συμμετοχή και επίλυση προβλημάτων είναι πολύ πιο αποτελεσματικές από την απλή ακρόαση μιας διάλεξης. Αν θέλουμε πραγματικά να μάθουμε και να εξελιχθούμε, πρέπει να είμαστε διατεθειμένοι να νιώσουμε άβολα, καθώς η πραγματική σκέψη απαιτεί προσπάθεια και αγώνα ενάντια στην πνευματική μας οκνηρία.