Στα τέλη του 1990, η Ελλάδα βρισκόταν σε πολιτικό και κοινωνικό αναβρασμό λόγω της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης που προωθούσε η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας, με πρωθυπουργό τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη και Υπουργό Παιδείας τον Βασίλη Κοντογιαννόπουλο. Το πολυνομοσχέδιο προέβλεπε μια σειρά από αμφιλεγόμενες αλλαγές, όπως η κατάργηση των αδικαιολόγητων απουσιών, η επιβολή ομοιόμορφης ενδυμασίας, ο πειθαρχικός έλεγχος της εξωσχολικής ζωής, η επανακαθιέρωση της προσευχής και της έπαρσης της σημαίας, αλλά και ρυθμίσεις για την τριτοβάθμια εκπαίδευση, όπως η λειτουργία ιδιωτικών ανώτατων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων. Αυτές οι προτάσεις προκάλεσαν μαζικές αντιδράσεις, με το 70% των σχολείων να βρίσκεται υπό κατάληψη και καθημερινές διαδηλώσεις στις μεγάλες πόλεις, με πρωταγωνιστές τους μαθητές, ανάμεσα στους οποίους ήταν και ο 16χρονος τότε μαθητής Αλέξης Τσίπρας.
Η τεταμένη ατμόσφαιρα κορυφώθηκε σε τραγωδία στις 8 Ιανουαρίου 1991, στην Πάτρα. Μέλη της ΟΝΝΕΔ, με επικεφαλής τον δημοτικό σύμβουλο και πρόεδρο της τοπικής οργάνωσης Ιωάννη Καλαμπόκα, επιχείρησαν να σπάσουν την κατάληψη του 3ου Γυμνασίου-Λυκείου Πατρών. Η ομάδα της ΟΝΝΕΔ, οπλισμένη με λοστούς και ρόπαλα, συγκρούστηκε με γονείς και καθηγητές που υποστήριζαν την κατάληψη. Κατά τη διάρκεια της συμπλοκής, ο ιδιαίτερα αγαπητός στους μαθητές καθηγητής Νίκος Τεμπονέρας, 34 ετών, δέχτηκε θανάσιμο χτύπημα στο κεφάλι με σιδερένιο λοστό. Η δολοφονία του συγκλόνισε το πανελλήνιο και οδήγησε την επομένη στην παραίτηση του Υπουργού Παιδείας Βασίλη Κοντογιαννόπουλου, ο οποίος θεωρήθηκε από την αντιπολίτευση ως ηθικός αυτουργός. Στη θέση του τοποθετήθηκε ο Γιώργος Σουφλιάς, ο οποίος ανακοίνωσε την απόσυρση όλων των επίμαχων νομοθετημάτων και την έναρξη διαλόγου για την παιδεία από μηδενική βάση.
Η κρίση δεν περιορίστηκε στην Πάτρα. Δύο ημέρες μετά τη δολοφονία, στις 10 Ιανουαρίου 1991, πραγματοποιήθηκε μεγάλο συλλαλητήριο στην Αθήνα, με τη συμμετοχή περίπου 100.000 ατόμων. Τα επεισόδια μεταξύ διαδηλωτών και ΜΑΤ είχαν ως τραγική κατάληξη μια φονική πυρκαγιά: ένα καπνογόνο που ρίχτηκε από τους αστυνομικούς έπιασε φωτιά στο πολυκατάστημα Κ. Μαρούσης στην οδό Πανεπιστημίου, με αποτέλεσμα να χάσουν τη ζωή τους τέσσερις άνθρωποι. Μετά την αποχώρηση των μαθητών και την ομαλοποίηση της κατάστασης, το βάρος έπεσε στην δικαστική διερεύνηση της δολοφονίας Τεμπονέρα.
Στο δικαστικό σκέλος, ο βασικός αυτουργός, Ιωάννης Καλαμπόκας, δικάστηκε και πρωτόδικα καταδικάστηκε σε ισόβια κάθειρξη για ανθρωποκτονία εκ προθέσεως, χωρίς να του αναγνωριστεί κανένα ελαφρυντικό. Στη δίκη του σε δεύτερο βαθμό, ενώπιον του Μικτού Ορκωτού Εφετείου Λάρισας, οι δικαστές του αναγνώρισαν ελαφρυντικά και η ποινή του μειώθηκε σε 17 έτη και 6 μήνες, η οποία αργότερα μειώθηκε ξανά στα 16 χρόνια και 9 μήνες. Τελικά, ο Καλαμπόκας αφέθηκε ελεύθερος τον Φεβρουάριο του 1998, έχοντας εκτίσει μόλις τα 2/5 της ποινής του. Αξίζει να σημειωθεί ότι μέχρι σήμερα ο Ιωάννης Καλαμπόκας ισχυρίζεται ότι είναι αθώος. Προς τιμήν του Νίκου Τεμπονέρα, το σχολείο όπου δολοφονήθηκε μετονομάστηκε σε 2ο Λύκειο Πάτρας "Νίκος Τεμπονέρας", ενώ το όνομά του δόθηκε και σε σήραγγα της Ολυμπίας Οδού, διατηρώντας ζωντανή τη μνήμη του εκπαιδευτικού που πλήρωσε με τη ζωή του τις πολιτικές συγκρούσεις της εποχής.