Ο πλούτος της ελληνικής γλώσσας είναι αστείρευτος, και μία από τις τρανότερες αποδείξεις είναι η άγνωστη προέλευση φράσεων που χρησιμοποιούμε καθημερινά. Πολλές μεταφορές και παρομοιώσεις, οι οποίες ακούγονται σαν κυριολεκτικές διατυπώσεις, κρύβουν πίσω τους μια συναρπαστική ιστορία ή, ακόμη και, διαφορετικές εκδοχές για το πώς προέκυψαν και πέρασαν από γενιά σε γενιά.
Αυτό ισχύει απόλυτα για μία από τις κλασικότερες ερωτήσεις όλων των εποχών, που έχει γίνει συνώνυμο του υπερβολικά προφανούς: «Τα παιδιά του Ζεβεδαίου ποιον είχανε πατέρα;» Την επικαλούμαστε με ειρωνική διάθεση για να μειώσουμε το IQ κάποιου, την κάνουμε για να αφήσουμε ένα πονηρό υπονοούμενο, ενώ έγινε ακόμη και τίτλος τηλεοπτικής σειράς το 1973. Αναρωτηθήκαμε, όμως, ποτέ τι συνέβη και γεννήθηκε αυτό το ερώτημα;
Η βιβλική σύνδεση: Πρόσωπο ή επίθετο;
Η πρώτη, και πιο εύλογη, σύνδεση γίνεται με τον βιβλικό Ζεβεδαίο, πρόσωπο που αναφέρεται στην Καινή Διαθήκη και στα Ευαγγέλια. Ο Ζεβεδαίος ήταν εύπορος ψαράς και πατέρας των Αποστόλων Ιωάννη και Ιάκωβου. Ωστόσο, από καμία πηγή δεν προκύπτει αμφισβήτηση για την πατρότητά του. Ούτε η σύζυγός του, η Αγία Σαλώμη, έδωσε ποτέ δικαίωμα για πονηρά υπονοούμενα, πέρα από το γεγονός ότι άθελά της «έκαψε» παίκτη στο «Ποιος θέλει να γίνει εκατομμυριούχος» σε μια δύσκολη ερώτηση.
Επομένως, ως πιθανότερη εκδοχή για την προέλευση της φράσης θεωρείται μία άλλη, στην οποία ο «Ζεβεδαίος» χρησιμοποιείται ως επώνυμο και όχι ως μικρό όνομα. Χαρακτηριστική είναι η ατάκα στην κλασική ταινία «Ο Δασκαλάκος Ήταν Λεβεντιά», όταν ο Κώστας Βουτσάς, δεχόμενος την ερώτηση-παγίδα, απαντά «ο κουμπάρος». Μπορεί να μην γνώριζε την ιστορία, αλλά πλησίασε πολύ στην... αλήθεια!
Η εκδοχή του 1821 και ο μνημονευμένος κερατάς
Η επικρατέστερη παράδοση αναφέρει ότι το επίμαχο πρόσωπο ήταν ο Παναγιώτης Ζεβεδαίος, ένας πράος άνθρωπος και αξιωματικός (τσαούσης) στο ασκέρι του Καραϊσκάκη κατά την Επανάσταση του 1821.
Σύμφωνα με αυτή την εκδοχή, κατά τη διάρκεια του πολέμου, η σύζυγος του Ζεβεδαίου γεννούσε συνεχώς – φέρεται να έκανε συνολικά επτά παιδιά. Όταν ο Ζεβεδαίος επέστρεψε στο σπίτι του μετά το τέλος του πολέμου, η σύζυγός του φέρεται να έκανε επίδειξη θράσους: του παρουσίασε όλα τα παιδιά ως… δικά του.
Ανεξάρτητα από το αν ο Ζεβεδαίος το έκανε από υπερβολική αγάπη προς τη γυναίκα του, από φόβο για την κοινωνική κατακραυγή ή απλώς επειδή ήταν μεγαλόκαρδος, το θέμα είναι ότι δέχθηκε τα παιδιά και τα μεγάλωσε σαν να ήταν ο πραγματικός τους πατέρας. Έτσι, ο Παναγιώτης Ζεβεδαίος κέρδισε τον τίτλο του πιο μνημονευμένου «κερατά» όλων των εποχών, αλλά χάρισε στη γλώσσα μας μια φράση που παραμένει επίκαιρη και αστεία μέχρι σήμερα.