Η πρώτη κλίση στα αρχαία ελληνικά περιλαμβάνει ονόματα αρσενικά και θηλυκά. Δεν περιλαμβάνει ουδέτερα (ευτυχώς).
Στα αρσενικά ανήκουν όσα λήγουν σε:
Στα θηλυκά ανήκουν όσα λήγουν σε:
Εδώ όμως χρειάζεται λίγη προσοχή, γιατί από τα θηλυκά σε -α άλλα
Ποια σχηματίζουν τη γενική σε σε -ας και ποια σε -ης θα το δούμε παρακάτω, όταν θα εξετάσουμε την κλίση των θηλυκών.
Προς το παρόν ας έχουμε στο νου μας τις παρακάτω:
Παρατηρήσεις:
| |||||||||||||||
ασυναίρετα ουσιαστικά |
|---|
καταλήξεις των ουσιαστικών της α' κλίσης | ||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Τα αρσενικά ουσιαστικά σε -ας και σε -ης είναι παρόμοια με τα νέα ελληνικά. Βεβαίως έχουν και κάποιες διαφορές. Είναι ευνόητο ότι με το πέρασμα του χρόνου κάποια πράγματα έχουν αλλάξει. Για να διαπιστώσεις αυτές τις αλλαγές, μπορείς να δεις αυτές τις ασκήσεις: για τα ουσιαστικά λοχίας, πολίτης, ὥρα, γλῶσσα, ψυχή.
Οι καταλήξεις των ουσιαστικών της α' κλίσης είναι οι παρακάτω. Όπως διαπιστώνεις, στον πληθυντικό αριθμό τα αρσενικά και τα θηλυκά έχουν τις ίδιες καταλήξεις. Κάτι είναι κι αυτό!
| ||||||||||||||||||||||||||||||
αρσενικά σε -ας και σε -ης | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Σχηματίζουν την κλητική του ενικού σε -α:
| |||||||||||||||
Ασκήσεις:
| |||||||||||||||
Θηλυκά | ||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Όπως είπαμε και παραπάνω τα θηλυκά τα συναντάμε με δύο καταλήξεις: σε -α και σε -η. Από αυτά που λήγουν σε -α άλλα σχηματίζουν τη γενική σε -ας και άλλα σε -ης.
| ||||||||||||||||||||||||
θηλυκά σε -α (γενική -ας) | ||||||||||||||||||||||||
Στα παραπάνω ουσιαστικά σε –α η γενική του ενικού σχηματίζεται σε -ας. Αυτό γίνεται, όταν στην ονομαστική πριν από το -α υπάρχει φωνήεν (στρατιά, πολιτεία, ἀλήθεια) ή ρ(ὥρα, σφαῖρα). Το α αυτό είναι μακρόχρονο και λέγεται καθαρό.
| ||||||||||||||||||||||||
Εξαιρέσεις: Το καθαρό -α δεν είναι μακρόχρονο αλλά βραχύχρονο.
Σημείωση: Στην αιτιατική και κλητική του ενικού το -α είναι μακρόχρονο ή βραχύχρονο, όπως στην ονομαστική του ενικού, π.χ. ἡ ὥρα, τήν ὥραν, ὦ ὥρα, ἡ σφαῖρα, τήν σφαῖραν, ὦ σφαῖρα, ἡ γλῶσσα, τήν γλῶσσαν ὦ γλῶσσα
| ||||||||||||||||||||||||
θηλυκά σε -α (γενική -ης) | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Στα παραπάνω ουσιαστικά η γενική του ενικού σχηματίζεται σε -ης. Αυτό γίνεται, όταν στην ονομαστική πριν από το -α υπάρχει σύμφωνο, εκτός από το ρ. Το α αυτό είναιβραχύχρονο και λέγεται μη καθαρό.
| |||||||||
|
| |||||||||
θηλυκά σε -η (γενική -ης) | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||
Επαναληπτικές ασκήσεις:
| |||||||||
Πίνακας ασυναίρετων ουσιαστικών της α' κλίσης
(που δείχνει ιδίως την ορθογραφία των λέξεων) |
|---|
1. Αρσενικά
α) σε -ᾱς: κοχλίας (ῐ), λοχίας (ῐ), τραυματίας (ῐ), Γοργίας (ῐ), Ἱππίας (ῐ), Καλλίας (ῐ), Φιντίας (ῐ), μανδύας (ῠ), Αἰνείας
β) σε -ης: εὐπατρίδης (ῐ), Εὐριπίδης (ῐ), Πελοπίδης (ῐ), Ατρείδης, Ἡρακλείδης, Αἰσχίνης, ἐλάτης (ᾰ), ἁμαξηλάτης (ᾰ), ἁρματηλάτης (ᾰ), ἐργάτης (ᾰ), πελάτης (ᾰ), πλάστης (ᾰ), Ἐλεάτης (ᾱ), Κροτωνιάτης (ᾱ), Σπαρτιάτης (ᾱ), Τεγεάτης (ᾱ), κομήτης, κωμήτης, πλανήτης, προφήτης, σφενδονήτης, Αἰγινήτης, ἀθλητής, μαθητής, μιμητής, ζευγίτης (ῑ), μεσίτης (ῑ), ὁπλίτης (ῑ), πολίτης (ῑ), τενχίτης (ῑ), Ἀβδηρίτης (ῑ), Σταγιρίτης (ῑ), κριτής, ἀκοντιστής, δύτης (ῠ), θύτης (ῠ), λύτης (ῠ), πρεσβύτης (ῡ), μηνυτής, δεσμώτης, ἠπειρώτης, θιασώτης, ἰδιώτης, νησιώτης, πατριώτης, ζηλωτής, μισθωτής, ἀγρότης, δεσπότης, δημότης, ἐξωμότης ἱππότης, προδότης, τοξότης
2. Θηλυκά
α) σε -α, -ας: Πλάταιᾰ, Φώκαιᾰ, ἐλαία, ἡλιαία, κεραία, σημαία, μηλέα, πτελέα, γενεά, δωρεά, βοήθειᾰ, ἐνέργειᾰ, ἀμέλειᾰ, ἐπιμέλειᾰ, ἀσέβειᾰ, εὐσέβειᾰ, ἔνδειᾰ, ὠφέλειᾰ (και ὠφελίᾱ), βασίλειᾰ, ἱέρειᾰ, ἀκρώρειᾰ, Ὀδύσσειᾰ, Μαντίνειᾰ, Ψυττάλειᾰ, ἁλιεία, βασιλεία, δουλεία, ἐφορεία, στρατεία, ἀνδρεία, λεία, Ἐρέτριᾰ, αὐλήτριᾰ, μαθήτριᾰ, ἀδικία (ῐ), εὐφορία (ῐ), σοφία (ῐ), ἐκκλησία (ῐ), συνωμοσία (ῐ), μυρμηκιά, στρατιά, ἄγνοια, ἄνοια, ἔννοια, εὔνοια, ὁμόνοια, πρόνοια, ἄπνοια, δύσπνοια, εὔπλοια, ἀπόρροια, ῥοιά, χροιά, Ἅρπυια, ὀργυιά, μητρυιά, μυῖα, γαῖα, γραῖα, μαῖα, μοῖρα, πεῖρα, πρῷρα, σπεῖρα, σφαῖρα, σφῦρα, Αἴθρα, Φαίδρα, αὔρα, λαύρα, σαύρα, θήρα, θύρα
β) σε -α, -ης: ἅμιλλα, δίκελλα, θύελλα, βδέλλα, βασίλισσα, μέλισσα, κίσσα (ῐ), πίσσα (ῐ), δίψα (ῐ), κνῖσα (ῑ), μᾶζα (μᾱ), μύξα (ῠ), πεῖνα, πῖνα (ῑ), πρύμνα (ῠ) (και πρύμνη), ῥίζα (ῐ), ῥῖνα (ῑ) (και ῥίνη), δράκαινᾰ, θέαινᾰ, θεράπαινᾰ, λέαινᾰ, τρίαινᾰ
γ) σε -η: αἰσχύνη (ῡ), βλάβη (ᾰ), δάφνη (ᾰ), δίκη (ῐ), δίνη (ῑ), ἴλη (ῑ), κλίνη ῑ), λίμνη (ῐ), λύπη (ῡ), νίκη (ῑ), νύμφη (ῠ), πλάνη (ᾰ), πύλη (ῠ), ῥύμη, σκαπάνη (ᾰ), σκάφη (ᾰ), σπάθη (ᾰ), τύχη (ῠ), ὕλη (ῡ), φάτνη (ᾰ), τιμή, ψυχή...
|
πρωτόκλιτα συνηρημένα ουσιαστικά |
|---|
Πρωτόκλιτα συνηρημένα λέγονται τα ουσιαστικά της πρώτης κλίσης που πριν από το χαρακτήρα -α του θέματος έχουν άλλο α ή ε με το οποίο συναιρούνται σε όλες τις πτώσεις.
|
Παραδείγματα συνηρημένων ουσιαστικών | |||||||||||||||
Τα συνηρημένα ουσιαστικά έχουν και μετά τη συναίρεση τις καταλήξεις των ασυναίρετων τύπων, εκτός από το εα στον ενικό το οποίο συναιρείται σε η, π.χ.
Το όνομα ο βορέας συναντάται και ως ασυναίρετο και ως συνηρημένο· ως συνηρημένο εκφέρεται με διπλό ρρ
ὁ βορέας - βορρᾶς
τοῦ βορέου - βορρᾶ
τῷ βορέᾳ - βορρᾷ
τόν βορέαν - βορρᾶν
ὦ βορέα - βορρᾶ
| |||||||||||||||
Κάντε online ασκήσεις για την α' κλίση ουσιαστικών εδώ.
http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/Theoria%20arxaia/a.klisi.oys.htm | |||||||||||||||