Περπατάτε ανέμελα στους διαδρόμους του γειτονικού super market, ψωνίζοντας με το παιδί σας. Στην άκρη του διαδρόμου, μια γυναίκα, ας πούμε στρογγυλή, χαζεύει αμέριμνα το ράφι με τις κονσέρβες σκύλων. Το αγγελούδι σας, τόσο δα, τρισχαριτωμένο και πανέξυπνο, την κοιτάζει, γουρλώνει τα μάτια, τεντώνει το δάχτυλό του προς το μέρος της και σχολιάζει μεγαλόφωνα: «Μαμά μαμά, κοίτα! Μια χοντρή κυρία!». Και ξεκαρδίζεται ευχαριστημένο απ’ την παρατηρητικότητά του.
Η εύσωμη γυναίκα σας κοιτάζει δολοφονικά. Ζυγίζει τις επιλογές της. Να επιτεθεί στον 3χρονο γιο σας ή να σας μηνύσει για εξύβριση; Τελικά δεν λέει τίποτα (ούτε καλεί τον δικηγόρο της), μόνο σας "καρφώνει" παγωμένα (όπως και οι υπόλοιποι καταναλωτές), γυρίζει την πλάτη και φεύγει. Εσείς, κατακόκκινη, ντροπιασμένη και γεμάτη ενοχές την αφήνετε να απομακρυνθεί και μετά κατσαδιάζετε με την ησυχία σας το παιδί.
Αυτή η στιγμή -και όλες οι αντίστοιχες στιγμές, όπου τα παιδιά με αφέλεια και αυθορμητισμό υπογραμμίζουν μεγαλόφωνα τη «διαφορετικότητα» κάποιου δημοσίως- είναι σκέτη καταστροφή. Η γυναίκα προσβάλλεται, εσείς νιώθετε ότι θέλετε να ανοίξει η γη και να σας καταπιεί και το παιδί δεν μαθαίνει τίποτα χρήσιμο.
Για να μην επαναληφθεί το άβολο σκηνικό, πρέπει να πάρετε τα μέτρα σας. Θα χρειαστεί να επιστρατεύσετε όλη σας τη γενναιότητα, την ψυχραιμία και την ευγένεια, αλλά αξίζει τον κόπο.
Απολογηθείτε
Αν το παιδί σας φερθεί με αγένεια, πρέπει να απολογηθείτε αντ’ αυτού. Δεν υπάρχουν περιθώρια για δειλία: μαζέψτε όσο κουράγιο διαθέτετε, πλησιάστε αποφασιστικά τον προσβεβλημένο άνθρωπο και όσο πιο ευγενικά μπορείτε, απολογηθείτε για το παιδί.Εξηγήστε του ότι τα παιδιά δεν μπορούν να ελέγξουν τις αντιδράσεις τους, ούτε να μετρήσουν τις συνέπειες όσων λένε. Μπορείτε να ελπίζετε ότι το παιδί σας θα πάρει άφεση αμαρτιών.
Αδράξτε την ευκαιρία για (επιμορφωτικό) «κήρυγμα»
Το παιδί έγινε αγενές (αν μπορεί να χαρακτηριστεί ένα παιδί «αγενές») και είπε κάτι που δεν έπρεπε. Αντί να του φωνάξετε, να του θυμώσετε ή να το απειλήσετε με τιμωρία, εκμεταλλευτείτε το λάθος του παιδαγωγικά. Αν δεν διαχειριστείτε με τον σωστό τρόπο την κατάσταση, το λάθος θα επαναληφθεί (και το φταίξιμο θα είναι δικό σας). Το ότι το παιδί σχολίασε το διαφορετικό χρώμα, τα περιττά κιλά, την προχωρημένη ηλικία ή το πρόβλημα υγείας ενός ανθρώπου, είναι μια λαμπρή ευκαιρία να του εξηγήσετε ότι δεν πρέπει να σχολιάζουμε τους ανθρώπους, γιατί ίσως νιώσουν άσχημα. Μην περιμένετε να γυρίσετε σπίτι. Εξηγήστε επί τόπου στο παιδί ότι οι άνθρωποι, όπως όλα τα ζωάκια, δεν είναι ίδιοι μεταξύ τους!
Αν το παιδί σχολιάσει έναν άνθρωπο άλλης φυλής
Αν αντί για μια τροφαντή κυρία, το παιδί σας κοιτάξει με απορία π.χ. έναν νεαρό Αφρικανικής καταγωγής και πει «Μαμά, κοίτα! Ένας μαύρος!», έχετε μια εξαιρετική ευκαιρία να του προσφέρετε την πρώτη του αντιρατσιστική διάλεξη. Κατ’ αρχάς πρέπει να ξεκαθαρίσετε, πρώτα στον εαυτό σας κι έπειτα στο παιδί, ότι το παιδί είπε το προφανές. Σχολίασε ένα γεγονός, δεν έκανε ένα υποτιμητικό σχόλιο. Επομένως, η συγκεκριμένη συμπεριφορά δεν χρίζει επίπληξης.
Αν, όμως, το παιδί μιλήσει υποτιμητικά ή προσβλητικά για κάποιον αλλόφυλο, τότε πρέπει –αφού απολογηθείτε στον «προσβληθέντα»- να εξηγήσετε στο παιδί ότι το χρώμα των ανθρώπων δεν σημαίνει απολύτως τίποτα για την προσωπικότητά τους. Όταν επιστρέψετε σπίτι, μπορείτε να του δείξετε φωτογραφίες παιδιών διαφορετικών φυλών ή να δείτε μαζί βίντεο και ντοκιμαντέρ που θα ικανοποιήσουν την περιέργειά του και θα λύσουν τις απορίες του.
Αν το παιδί σχολιάσει έναν άνθρωπο με ειδικές ανάγκες
«Μαμά, τι έχει αυτό το παιδάκι;» λέει με ειλικρινή περιέργεια το μικρό σας δείχνοντας χωρίς αιδώ ένα πιτσιρικάκι με Σύνδρομο Down στο δρόμο. Εδώ, το ζήτημα είναι λεπτό. Κατ’ αρχάς, ζητήστε συγγνώμη απ’ τη μαμά και απ’ το παιδί ευγενικά. Μην μπείτε στη διαδικασία να ανακρίνετε βομβαρδίζοντας με ερωτήσεις για την κατάσταση της υγείας του ανθρώπου και επ’ ουδενί μην εκφραστείτε με οίκτο ή συμπόνια! Χαμογελάστε, μιλήστε φυσιολογικά και αποδείξτε στο παιδί σας ότι δεν υπάρχει τίποτα για να το τρομάξει ή να το ξενίσει.
Ευκαιρία για αυτοκριτική!
Τα παιδιά δικαιολογούνται απόλυτα γιατί τα άκομψα σχόλιά τους προκύπτουν από ειλικρινή απορία και αυθορμητισμό! Όταν μεγαλώσουν, θα μάθουν. Οι μεγάλοι δεν γίνονται προσβλητικοί. Ούτε αντιμετωπίζουν φοβικά το διαφορετικό. Ή μήπως όχι;
Το παιδί σας, σας δίνει πάσα για να αξιολογήσετε τον εαυτό σας. Εκμεταλλευτείτε την.
Περισσότερες συμβουλές εδώ.