Πώς κάνουμε χρονική αντικατάσταση στα αρχαία ελληνικά

Δείτε πώς κάνουμε εγκλιτική αντικατάσταση εδώ.

Χρονική αντικατάσταση είναι η μεταφορά ενός ρηματικού τύπου σ' όλους τους χρόνους.
Με άλλα λόγια, αν έχουμε τον τύπο λύετε του ρ. λύω, (δηλαδή το β' πληθυντικό της οριστικής του ρ. λύω), θα πρέπει να μεταφέρουμε τον ίδιο τύπο σε όλους τους χρόνους!

Ας το πούμε πιο απλά, σαν παράδειγμα:
Αν έχουμε ένα τύπο ενός ρήματος, π.χ. λύετε και μεταφέρουμε αυτόν τον τύπο σ' όλους τους χρόνους, τότε έχουμε κάνει χρονική αντικατάσταση.

χρόνος	ρηματικός τύπος
ενεστώτας	λύετε
παρατατικός	ἐλύετε
μέλλοντας	λύσετε
αόριστος	ἐλύσατε
παρακείμενος	λελύκατε
υπερσυντέλικος	ἐλελύκετε

Συνηθίζεται τη χρονική αντικατάσταση να τη γράφουμε καθέτως

Πώς κάνουμε χρονική αντικατάσταση σε τύπο του ρήματος;

Για να κάνουμε χρονική αντικατάσταση σε τύπο του ρήματος, θα πρέπει:
α) να καταλάβουμε τον τύπο που μας δίνεται. Εδώ υπάρχουν δύο (2) περιπτώσεις:
1η περίπτωση: να μας δώσουν κάποιο συγκεκριμένο τύπο, π.χ. β' ενικό οριστικής του τάδε ρήματος (π.χ. γράφω).
Εδώ τα πράγματα είναι πιο εύκολα, γιατί ξεκινώ να κλίνω τον ενεστώτα και φτάνω ως το β' ενικό, συνεχίζω με τον παρατατικό και φτάνω ως το β' ενικό κ.τ.λ. (Δες το 1ο παράδειγμα)

2η περίπτωση: να μας δώσουν κάποιο τύπο του ρήματος, π.χ. πείσει
Τώρα γίνεται λίγο πιο δύσκολο, γιατί θα πρέπει να βρούμε μόνοι μας σε ποιο χρόνο είναι το ρήμα, σε ποια έγκλιση (οριστική, υποτακτική, κ.τ.λ.), σε ποιο πρόσωπο (α', β', γ' ενικού ή πληθυντικού)!
Στο παράδειγμά μας ο τύπος πείσει είναι μέλλοντας του ρ. πείθω, οριστική, γ' ενικό.  (Δες το 2ο παράδειγμα)
β) να ξέρουμε όλους τους χρόνους του ρήματος
γ) να κλίνουμε με το μυαλό μας (ή στο χαρτί) το ρήμα στον καθένα χρόνο, ώσπου να φτάσουμε στον τύπο που θέλουμε.

1ο Παράδειγμα: Να γίνει χρονική αντικατάσταση στο β' ενικό πρόσωπο της οριστικής του ρήματος γράφω.
Άρα, θα γράψω το β' ενικό της οριστικής όλων των χρόνων.

χ

χρόνος	κλίνω το ρήμα	ως τον τύπο που χρειάζομαι
ενεστώτας	γράφω	γράφεις
παρατατικός	ἔγραφον	ἔγραφες
μέλλοντας	γράψω	γράψεις
αόριστος	ἔγραψα	ἔγραψας
παρακείμενος	γέγραφα	γέγραφας
υπερσυντέλικος	ἐγεγράφειν	ἐγεγράφεις

2ο Παράδειγμα: Να γίνει χρονική αντικατάσταση του πείσει.
Βρίσκω ότι ο τύπος πείσει είναι μέλλοντας του ρ. πείθω, οριστική, γ' ενικό.
Άρα, θα γράψω το γ' ενικό της οριστικής όλων των χρόνων.

χρόνος	κλίνω το ρήμα	ως το τύπο που χρειάζομαι
ενεστώτας	πείθω, πείθεις	πείθει
παρατατικός	ἔπειθον, ἔπειθες	ἔπειθε
μέλλοντας	πείσω, πείσεις	πείσει
αόριστος	ἔπεισα, ἔπεισας	ἔπεισε
παρακείμενος	πέπεικα, πέπεικας	πέπεικε
υπερσυντέλικος	ἐπεπείκειν, ἐπεπείκεις	ἐπεπείκει

Πώς κάνουμε χρονική αντικατάσταση σε τύπο της μετοχής;

Για να κάνουμε χρονική αντικατάσταση σε μετοχή, θα πρέπει:
α) να καταλάβουμε τον τύπο που μας δίνεται. Υπάρχουν τρεις (3) περιπτώσεις:
1η περίπτωση: να μας δώσουν κάποιο συγκεκριμένο τύπο, π.χ. το αρσενικό γένος της μετοχής του τάδε ρήματος (π.χ. γράφω).
Εδώ τα πράγματα είναι εύκολα, γιατί δε χρειάζεται τίποτα άλλο παρά να γράψω τον τύπο της μετοχής στους τέσσερις χρόνους. (Δες το 1ο παράδειγμα)

2η περίπτωση: να μας δώσουν κάποιο τύπο της μετοχής, π.χ. τὸ πεῖθον
Τώρα γίνεται λίγο πιο δύσκολο, γιατί θα πρέπει να βρούμε μόνοι μας ποιος είναι ο χρόνος.
Στο παράδειγμά μας ο τύπος πεῖθον είναι μετοχή ενεστώτα του ρ. πείθω, ουδέτερο γένος.  (Δες το 2ο παράδειγμα)

3η περίπτωση: να μας δώσουν κάποιο τύπο της μετοχής, π.χ. πειθούσης.
Εδώ είναι τα δύσκολα, γιατί θα πρέπει να βρούμε μόνοι μας όχι μόνο ποιο είναι το γένος της μετοχής και ποιος χρόνος, αλλά και ποια πτώση και ποιος αριθμός!!!
Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να ξέρουμε και την κλίση των μετοχών.
Στο παράδειγμά μας ο τύπος πειθούσης είναι μετοχή ενεστώτα του ρ. πείθω, θηλυκό γένος, γενική ενικού.  (Δες το 3ο παράδειγμα)
β) να ξέρουμε όλους τους χρόνους του ρήματος
γ) να ξέρουμε τους τύπους της μτχ. και στους 4 χρόνους, ενεστώτα, μέλλοντα, αόριστο, παρακείμενο.
δ) να ξέρουμε πώς κλίνονται οι μετοχές


1ο Παράδειγμα: Να γίνει χρονική αντικατάσταση στο αρσενικό γένος της μετοχής του ρ. γράφω.

χρόνος	οι χρόνοι του ρήματος	ο τύπος που χρειάζομαι
ενεστώτας	γράφω	ὁ γράφων
μέλλοντας	γράψω	ὁ γράψων
αόριστος	ἔγραψα	ὁ γράψας
παρακείμενος	γέγραφα	ὁ γεγραφώς

2ο Παράδειγμα: Να γίνει χρονική αντικατάσταση της μετοχής τὸ πεῖθον.
Βρίσκω ότι ο τύπος πεῖθον είναι μετοχή ενεστώτα του ρ. πείθω.
Άρα, θα γράψω το ουδέτερο γένος της μετοχής όλων των χρόνων.

χρόνος	οι χρόνοι του ρήματος	ο τύπος που χρειάζομαι
ενεστώτας	πείθω	τὸ πεῖθον
μέλλοντας	πείσω	τὸ πεῖσον
αόριστος	ἔπεισα	τὸ πεῖσαν
παρακείμενος	πέπεικα	τὸ πεπεικός

3ο Παράδειγμα: Να γίνει χρονική αντικατάσταση της μετοχής πειθούσης.
Βρίσκω ότι ο τύπος πειθούσης είναι μετοχή ενεστώτα του ρ. πείθω, θηλυκό γένος, γενική ενικού
Άρα, θα γράψω το θηλυκό γένος της μετοχής όλων των χρόνων στη γενική ενικού.

χρόνος	οι χρόνοι του ρήματος	ο τύπος της μετοχής	ο τύπος που χρειάζομαι
ενεστώτας	πείθω	ἡ πείθουσα	τῆς πειθούσης
μέλλοντας	πείσω	ἡ πείσουσα	τῆς πεισούσης
αόριστος	ἔπεισα	ἡ πείσασα	τῆς πεισάσης
παρακείμενος	πέπεικα	ἡ πεπεικυῖα	τῆς πεπεικυίας

Κάντε online ασκήσεις με χρονικές αντικαταστάσεις ρημάτων στα αρχαία ελληνικά εδώ.

Μπορείτε να κάνετε online χρονικές αντικαταστάσεις οποιωνδήποτε ρημάτων εδώ.

Περισσότερα εκπαιδευτικό υλικό για το Γυμνάσιο εδώ.

Περισσότερο εκπαιδευτικό υλικό για το Λύκειο εδώ.

Γιάννης Παπαθανασίου

http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/Theoria%20arxaia/xroniki-eglitiki-antikatastasi.htm