Πότε είναι τα παιδιά έτοιμα να πάνε σχολείο;

Συνήθως τα «πρωτάκια» αντιμετωπίζουν με ένα μίγμα χαράς και φόβου την ημέρα που θα καθίσουν για πρώτη φορά στα μαθητικά έδρανα. Τα ίδια αντικρουόμενα συναισθήματα βιώνουν και οι γονείς τους, που νιώθουν να βαραίνει στις πλάτες τους η ευθύνη για τη σωστή προετοιμασία των παιδιών τους στα προσχολικά χρόνια. Για να μην σας πιάσει πανικός, διαβάστε τις συμβουλές που δίνουν οι ειδικοί, ώστε να είστε σίγουροι πως ακόμα κι αν το βλαστάρι σας δεν είναι ακόμα ώριμο για να αντιμετωπίσει την πρόκληση που λέγεται «Α΄τάξη του Δημοτικού», εσείς μπορείτε πάντοτε να τον βοηθήσετε – όπως και οφείλετε – κάνοντας τις σωστές και όχι τις λανθασμένες κινήσεις.

Σκεφτείτε την πρώτη ημέρα στο σχολείο ενός παιδιού 6 ετών. Φανταστείτε τη χαρά που νιώθει καθώς ετοιμάζει την κασετίνα του και την καινούργια του σχολική σάκα αλλά και την αγωνία του, για την καινούργια του δασκάλα, την καινούργια του τάξη, τους νέους συμμαθητές του. Τώρα το παιδί αυτό γνωρίζει πως έχει ολοκληρώσει την φοίτησή του στο νηπιαγωγείο και πως πρέπει να ανταπεξέλθει στα νέα του σχολικά καθήκοντα. Νιώθει έτοιμο να κάνει τη μετάβαση από το πρώτο «σχολείο» (το νηπιακό σταθμό) στις πραγματικές σχολικές τάξεις.

Κι ενώ ο υποψήφιος μαθητής της Α' Δημοτικού αισθάνεται έτσι, σκεφτείτε πώς νιώθουν οι γονείς του. Φανταστείτε με πόση χαρά και υπερηφάνεια αλλά και με πόση αγωνία, άγχος και σκεπτικισμό αντιμετωπίζουν αυτή τη μεγάλη στιγμή του παιδιού τους. Σκεφτείτε τα χιλιάδες ερωτήματα που διαπερνούν το μυαλό τους. Κάποια από αυτά είναι τα ακόλουθα:

• «Έχω άραγε σαν γονιός προετοιμάσει σωστά το παιδί μου για την καινούργια περίοδο της ζωής του;»
• «Έχει αναπτύξει το παιδί μου σωστή κοινωνική επαφή με τους συνομήλικούς του;»
• «Είναι συναισθηματικά ανεξάρτητο;»
• «Έχει αποκτήσει τ' απαραίτητα εργαλεία για τη γνώση και τη μάθηση;»
• «Είναι πνευματικά ώριμο για να πάει σχολείο;»

Το άρθρο αυτό αποσκοπεί ν' απαντήσει σε αυτού του είδους τις ερωτήσεις και να ευαισθητοποιήσει τους γονείς για το μεγάλο βήμα στη ζωή του παιδιού τους.

Τα γνωρίσματα του «ώριμου παιδιού».
«Ώριμο» θεωρείται ένα παιδί που διαθέτει συνολική ωριμότητα δηλαδή, φυσική, διανοητική, κινητική, κοινωνική και πνευματική ωριμότητα.

Η φυσική ωριμότητα ενός παιδιού σχετίζεται με το ύψος, το βάρος, την οπτική και ακουστική του ικανότητα σε σχέση πάντα με τα παιδιά της ηλικίας του. Εδώ ο γιατρός είναι αρμόδιος για ν' αποφασίσει, αν ένα παιδί σωματικά υστερεί από τους συνομήλικούς του και αν η σωματική του διάπλαση τού επιτρέπει το ξεκίνημα της σχολικής του σταδιοδρομίας.

Η κινητική ωριμότητα σχετίζεται με την ικανότητα του παιδιού να χρησιμοποιεί το σώμα του και τα μέλη του. Σχετίζεται δηλαδή με την κίνησή του στο χώρο (αδρή κίνηση), αλλά και με την εξάσκηση των λεπτών του κινήσεων, προκειμένου ν' αποκτήσει την απαραίτητη μυϊκή δύναμη στα δάχτυλά του, γεγονός, που βοηθάει τη σωστή λαβή του μολυβιού, αλλά και βελτιώνει τις δεξιότητες προγραφής και γραφής.

Η κοινωνική ωριμότητα σχετίζεται με την ικανότητα, που αναπτύσσει το παιδί να λειτουργεί ομαδικά και να μοιράζεται πράγματα με τους άλλους (ενήλικες και παιδιά), πάντα όμως μακριά από το προστατευτικό περιβάλλον της οικογένειάς του. Σχετίζεται επίσης με την ικανότητά του να κοινωνικοποιείται, να προσαρμόζεται στις καταστάσεις, ν' αποκτά υπομονή και επιμονή. Τέλος, του δίνει τη δυνατότητα να αναπτύξει την προσωπικότητά του, την ανεξαρτησία και την ελευθερία του αφού αναγκάζεται να παίρνει μόνο του αποφάσεις, χωρίς τη βοήθεια κανενός.

Τέλος, η πνευματική ωριμότητα αποσκοπεί στο να καλλιεργεί το παιδί δεξιότητες όπως είναι η μνήμη, η συγκέντρωση προσοχής, η αντίληψη μεγεθών, ποσοτήτων, χωροχρονικών εννοιών, χρωμάτων και σχημάτων, αλλά και να καλλιεργεί τη γλωσσική του δεξιότητα, την ικανότητά του στο σχέδιο κ.λ.π.

Αν λοιπόν ένα παιδί παρουσιάζει σοβαρές ελλείψεις στους παραπάνω τομείς, τότε η νηπιαγωγός που έχει εντοπίσει τις δυσκολίες του παιδιού, οφείλει να ενημερώσει τους γονείς του και να προτείνει την αξιολόγηση του παιδιού από ομάδα ειδικών, αποτελούμενη από ειδικό παιδαγωγό, λογοπεδικό και κλινικό ψυχολόγο. Η διεπιστημονική ομάδα τότε, σε συνεργασία με τη νηπιαγωγό, προτείνει είτε την παραμονή του παιδιού στο νηπιαγωγείο, για ένα έτος ακόμη, ή την προαγωγή του στο δημοτικό. Στη δεύτερη περίπτωση, το παιδί παρακολουθώντας εξατομικευμένο αποκαταστασιακό πρόγραμμα, μπορεί να κατακτήσει τις ελλείπουσες δεξιότητες. Αν, πάλι, ένα παιδί έχει μικρές ελλείψεις, τότε ο γονέας είναι αυτός που με την καθοδήγηση της νηπιαγωγού μπορεί να βοηθήσει το παιδί του να τις αντιμετωπίσει απλά και ουσιαστικά.

• Κοινωνικά
  Χρησιμοποιήστε ως αφετηρία μία δραστηριότητα στην οποία το παιδί σας έχει κλίση, προκειμένου να ισχυροποιήσετε την αυτοπεποίθησή του και την αυτοεικόνα του. Αν για παράδειγμα το παιδί σας είναι καλό στο ποδόσφαιρο, εντάξτε το σε μια παιδική ποδοσφαιρική ομάδα και δώστε του την ευκαιρία να διευθετεί τις οποιεσδήποτε συγκρούσεις μόνο του και παράλληλα να προάγει τη συνεργατικότητα. Κάντε το ένα υπεύθυνο μέλος της οικογένειάς σας. Ορίστε του ένα συγκεκριμένο καθήκον στο οποίο δεν χρειάζεται βοήθεια και για το οποίο να είναι υπεύθυνο καθημερινά (π.χ. να στρώνει το τραπέζι για το φαγητό).
• ΚινητικάΓια το συντονισμό των μεγάλων κινήσεων, προτείνονται δραστηριότητες όπως το κολύμπι, βηματάκια ρυθμικά μεγάλα, μικρά, γρήγορα, αργά, ανακατεμένα στον χώρο ή σε σχηματισμούς, προς διάφορες κατευθύνσεις και σε διαφορετικούς τύπους επιφανειών (π.χ. σε άμμο, χορτάρι, ή στρώμα γυμναστικής). Για το συντονισμό λεπτών κινήσεων, προτείνονται δραστηριότητες με ψαλίδι, πέρασμα χαντρών σε σπάγκο ή σε κορδόνι, παιχνίδια με υγρά και στερεά στοιχεία (π.χ. μετάγγιση νερού από ποτήρι σε ποτήρι, κοσκίνισμα άμμου), ξεπατίκωμα εικόνων, ψηλάφισμα οικείων μικροαντικειμένων, που βρίσκονται κρυμμένα σ' ένα σακουλάκι.
• ΠνευματικάΚαλλιεργήστε του τόσο την ακουστική όσο και την οπτική του μνήμη. Διηγηθείτε του ένα παραμύθι και ζητήστε του να σας το επαναλάβει με όσο το δυνατόν περισσότερες λεπτομέρειες. Ζητήστε του επίσης να σας φέρει 3-4 αντικείμενα μέσα από το σπίτι. Παρουσιάστε του μια σειρά από αντικείμενα, κρύψτε κάποια από αυτά ή όλα και ζητήστε του να τα θυμηθεί. 
  
  Μάθετέ του τα γράμματα. Ξεκινήστε με τα φωνήεντα και τα μικρά γράμματα. Δώστε έμφαση στον ήχο και όχι στην ονομασία των γραμμάτων. Παίξτε με τα γράμματα: ζωγραφίστε τα, διακοσμήστε τα με πλαστελίνη, χαλικάκια, κουμπιά. Αισθανθείτε τα: γράψτε τα στον αέρα ή στο χέρι σας και αφήστε το παιδί σας να τα «νιώσει». Δημιουργήστε με τα γράμματα τις λέξεις. Αφαιρέστε ή προσθέστε από μια λέξη κάποιο γράμμα και δημιουργήστε αστείες λέξεις. Κάντε συνεχείς επαναλήψεις. Χρησιμοποιήστε βιβλία με ευχάριστες εικόνες και μεγάλα γράμματα. Εξασκήστε το παιδί σας στις έννοιες του χώρου, κάνοντας ασκήσεις προσανατολισμού στους δρόμους της γειτονιάς σας, καθώς και στην έννοια του χρόνου χρησιμοποιώντας φωτογραφίες του ίδιου του παιδιού από τη γέννησή του αλλά και των άλλων μελών της οικογένειας (γιαγιά, παππούς). 
  
  Χρησιμοποιήστε τα αντικείμενα του καθημερινού περιβάλλοντος του παιδιού, όπως φαγητά, ρουχισμό, ηλεκτρικές συσκευές και παιχνίδια, για να μάθει το παιδί να κάνει παρατήρηση, διερεύνηση, σύγκριση, ταύτιση, ομαδοποίηση, ταξινόμηση, σειροθέτηση και κατηγοριοποίηση, αλλά και για να καλλιεργήσει τον προφορικό του λόγο

TIP Μην ξεχνάτε ότι το κάθε παιδί είναι ιδιαίτερο και ωριμάζει με τους δικούς του ρυθμούς. Το πλήρες μαθησιακό επίπεδο του κάθε παιδιού, δηλαδή σε ποιες δεξιότητες υπολείπεται της ηλικίας του και σε ποιες υπερτερεί, σκιαγραφείται με τη χρήση σταθμισμένων τεστ, τα οποία χορηγούνται από εξειδικευμένους επιστήμονες. Τα τεστ αυτά χρησιμοποιούνται και ερμηνεύονται με συγκεκριμένο τρόπο και τα αποτελέσματά τους οδηγούν στο σχεδιασμό του εξατομικευμένου αποκαταστασιακού προγράμματος του κάθε παιδιού. Όμως η θετική συνεισφορά των γονιών και του εκπαιδευτικού είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την επιτυχή πορεία του παιδιού στο σχολείο.

Ανθής Μ. Κοκκώνη, Ειδική παιδαγωγός - Έλλη Μ. Κοκκώνη, Ειδική παιδαγωγός Κέντρο λόγου και μάθησης «Λεξιμάθεια»

Περισσότερα θέματα για τα σχολεία εδώ.