Η εφηβεία είναι μια δύσκολη, μεταβατική και απαιτητική ηλικιακή περίοδος, τόσο για τους εφήβους όσο και για τους γονείς τους. Οι έφηβοι «επαναστατούν», θέλουν να «μεγαλώσουν πριν από την ηλικία τους» και να γνωρίσουν, να δοκιμάσουν νέα πράγματα. Ένα από αυτά είναι και το αλκοόλ, η κατανάλωση του οποίου στις μέρες μας έχει αναδειχτεί σε σημαντικό πρόβλημα.
Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στατιστικά δεδομένα από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) σχετικά με την κατανάλωση αλκοόλ στις χώρες της Ευρώπης, τα αποτελέσματα είναι ανησυχητικά. Το 30% των εφήβων στην Ελλάδα δηλώνει ότι πίνει κάποιο αλκοολούχο ποτό μία ή δύο φορές την εβδομάδα. Ο μέσος όρος ηλικίας για τα αγόρια που ξεκινάνε να πίνουν είναι τα 11 έτη και για τα κορίτσια τα 13, ενώ το 20% περίπου των εφήβων παραδέχεται ότι έχει μεθύσει πάνω από τρεις φορές μέσα σε μία χρονιά. Αξίζει επίσης να αναφερθεί ότι και στις τρεις συνηθέστερες αιτίες θανάτου στις ηλικίες 14-24 ετών, οι οποίες είναι τα αυτοκινητιστικά δυστυχήματα, οι αυτοκτονίες και οι δολοφονίες, το αλκοόλ έχει σημαντική εμπλοκή. Συνεπώς, δεν μπορεί να προξενεί έκπληξη το γεγονός ότι θεσμοθετημένα από το 2008 απαγορεύεται η πώληση αλκοόλ σε ανήλικους. Σύμφωνα επίσης με τον ΠΟΥ, έχουν εκδοθεί και οδηγίες σχετικά με την «υπεύθυνη/ασφαλή κατανάλωση» αλκοόλ για ενήλικες, η οποία ορίζεται στις 2 και τις 4 μονάδες αλκοόλ για τις γυναίκες και τους άντρες αντίστοιχα. Ταυτόχρονα επισημαίνεται ότι για τα άτομα κάτω των 18 ετών η κατανάλωση αλκοόλ θα πρέπει να αποφεύγεται τελείως.
Παρόλα αυτά, η κατανάλωση αλκοόλ μεταξύ των εφήβων είναι αυξημένη. Οι επιπτώσεις της κατανάλωσης αυτής από τόσο μικρές ηλικίες έχει πολλαπλές συνέπειες για την υγεία, μερικές εκ των οποίων μπορεί να αποδειχτούν ιδιαιτέρως σοβαρές.
Αρχικά, είναι αυτονόητο ότι και η παραμικρή δόση αλκοόλ έχει βλαβερή επίδραση στο συκώτι και παράλληλα προκαλεί νευρολογικές φθορές. Ακόμα και η μικρή κατανάλωση αλκοόλ μειώνει την ικανότητα συγκέντρωσης και επιβαρύνει τη λειτουργία της μνήμης, συνέπειες που ειδικά στην εν λόγω ηλικιακή περίοδο μπορούν να οδηγήσουν σταδιακά σε σημαντική μείωση της σχολικής απόδοσης. Σε γενικές γραμμές, όσο μεγαλύτερη και συχνότερη είναι η κατανάλωση αλκοολούχων ποτών από τους εφήβους, τόσο σοβαρότερες είναι οι επιπτώσεις, και αφορούν παραμέτρους όχι μόνο σχετικές με την υγεία, αλλά και την κοινωνική ζωή του εφήβου. Σε σχέση με το τελευταίο, για παράδειγμα, η διασκέδαση μέσω του αλκοόλ μπορεί να επηρεάσει τις επιλογές του εφήβου σε σχέση με τις παρέες του. Ενδιαφέρον είναι ότι η κατανάλωση αλκοόλ στους εφήβους σχετίζεται και με άλλες μη επιθυμητές ή παραβατικές συμπεριφορές, όπως το κάπνισμα ή η εμπλοκή σε καβγάδες. Ο έφηβος που πίνει ανεξέλεγκτα είναι πολύ πιθανό να αναπτύξει επιθετική συμπεριφορά ή αντιθέτως μπορεί να δεχτεί αδιαμαρτύρητα τη βιαιότητα ή τη σεξουαλική παρενόχληση από άλλους. Επίσης, είναι αποδεδειγμένο ότι η συστηματική κατανάλωση αλκοόλ αυξάνει τον κίνδυνο εθισμού ακόμα και μετά την ενηλικίωση, ενώ η συνήθεια της κατανάλωσης αλκοόλ μπορεί να καταστήσει τον έφηβο να γίνει πιο ευάλωτος στη δοκιμή ή ακόμα και στη χρήση παράνομων ουσιών.
Τέλος, μία ακόμη επικίνδυνη πτυχή του ζητήματος είναι ότι συχνά η κατανάλωση αλκοόλ από τον έφηβο προκαλεί ή και «κρύβει» πιο σοβαρά προβλήματα, όπως η κατάθλιψη.
Συμπερασματικά, η κατανάλωση αλκοολούχων ποτών από τους εφήβους έχει πάρει στις μέρες μας ανησυχητικές διαστάσεις, με επιπτώσεις για τον έφηβο που μπορεί να ποικίλουν από ηπιότερες μέχρι σοβαρότερες.
Τι πρέπει να κάνω εάν παρατηρήσω ότι το παιδί μου καταναλώνει αλκοόλ;
Προφανώς η αντιμετώπιση του πολυδιάστατου προβλήματος της κατανάλωσης αλκοόλ δεν είναι εύκολη, και η στάση των γονέων ειδικότερα απαιτεί λεπτότητα.
Καταρχήν, θα πρέπει να τονιστεί ότι η «αστυνόμευση» του εφήβου μάλλον θα επιφέρει τα αντίθετα από τα επιθυμητά αποτελέσματα. Οι γονείς θα πρέπει αρχικά να αξιολογήσουν τη συχνότητα και τις συνθήκες κάτω από τις οποίες το παιδί τους πίνει αλκοόλ, και να συζητήσουν ουσιαστικά μαζί του, διερευνώντας τα αίτια ή πιθανά προβλήματα και δυσκολίες που αντιμετωπίζει. Ένας από τους στόχους μπορεί να είναι στο να συμφωνήσουν τελικά από κοινού σε κάποιους κανόνες, τους οποίους θα πρέπει να τηρεί η οικογένεια. Συνιστάται οι γονείς να μιλήσουν από νωρίς στα παιδιά τους για το αλκοόλ, ενημερώνοντάς τα για τις βλαβερές συνέπειές του και ταυτόχρονα βοηθώντας τα στο να κάνουν λογικές επιλογές για την κατανάλωσή του στο μέλλον.
Ένα ακόμη σημαντικό «εργαλείο» στα χέρια των γονιών είναι να «καθοδηγηθεί» ο έφηβος σε πιο θετικούς τρόπους χαλάρωσης ή εκτόνωσης, όπως είναι ο αθλητισμός ή άλλες δραστηριότητες. Η αναζήτηση βοήθειας από τη σχολική κοινότητα είναι πάντα μια εναλλακτική που θα πρέπει οι γονείς να έχουν υπόψη, εάν χρειαστούν καθοδήγηση ή υποστήριξη ως προς τη διαχείριση του θέματος.
Τέλος, οι γονείς δεν θα πρέπει να ξεχνούν ότι ακόμα κι αν η συμπεριφορά των εφήβων παιδιών τους επηρεάζεται πια περισσότερο από άλλα άτομα, παραμένουν πρότυπα συμπεριφοράς για αυτά, οπότε εξυπακούεται ότι πρώτα οι ίδιοι θα πρέπει να δίνουν το παράδειγμα που θέλουν με τη δική τους στάση απέναντι στο αλκοόλ. Η δράση, βεβαίως, αυτή των γονέων ως προτύπων είναι ισχυρότερη ως μέτρο πρόληψης και για τα μικρότερης ηλικίας παιδιά.