Διάλογος - Έκθεση Α' Λυκείου - Κριτήριο αξιολόγησης με απαντήσεις

Η αξία του διαλόγου 

Ο διάλογος ως κανόνας ζωής γεννήθηκε στον τόπο αυτόν που ζούμε . Και δεν εξυπονοούμε μονάχα το φιλοσοφικό διάλογο , που στα πλατωνικά έργα δοξάστηκε αναζητώντας την ύψιστη αλήθεια . Εννοούμε και τον απλό , καθημερινό διάλογο , αυτόν που προϋποθέτει δύο ακρογωνιαίες , αμετάκλητες για τον πολιτισμό , αξίες της ζωής: πρώτο την ύπαρξη του Άλλου με τον οποίο ο άνθρωπος μπορεί να συνάψει διάλογο , να συνομιλήσει , και δεύτερο , τη σταθερή παρουσία της ελευθερίας , που δίνει πνευματική αξία στο διάλογο . 

Πλαστήκαμε για να μην είμαστε μοναχοί .Για τούτο η καρδιά μας ασταμάτητα διψά για τους άλλους .Χωρίς το διάλογο των υπάρξεών μας η ζωή φαίνεται αδειανή , ερημωμένη , αδικαιολόγητη .Ζούμε και πλησιάζουμε τους άλλους χρησιμοποιώντας αυτό το μέγιστο δώρημα που αποθέωσαν οι αρχαίοι Έλληνες : το διάλογο .Αν δεν είχαμε φωνή, αν δεν ξέραμε να μιλάμε , και μάλιστα την ίδια γλώσσα , αν δε χρησιμοποιούσαμε τις λέξεις με την ίδια έννοια , τότε δε θα μπορούσαμε τελικά να κερδίσουμε τους άλλους και να αναπτύξουμε δεσμούς φιλίας και αγάπης . 

Ο Άλλος , λοιπόν , μας είναι απαραίτητος , γιατί ολοκληρώνει τον εαυτό μας , ολοκληρώνει το βίο μας και κάνει να βλαστήσει στον κόσμο μας ο διάλογος. Ο διάλογος δεν είναι μονάχα ανταλλαγή σκέψεων .Είναι και ανταλλαγή καρδιών .Αυτό είναι το μεγάλο μυστικό της ανθρώπινης ζωής . 

Χρειαζόμαστε τον Άλλο προκειμένου να αναπτυχθεί στη ζωή μας ο διάλογος .Αλλά τον χρειαζόμαστε ελεύθερο , αδέσμευτο , άνθρωπο αυτεξούσιο κι ακέραιο , που θα ΄ρθει να συναντήσει εμάς , αν είμαστε αυτεξούσιοι κι ακέραιοι στην ανθρωπιά μας .Διάλογος ανάμεσα σε σκλάβους δεν είναι δυνατόν να αναπτυχθεί , παρά μονάχα για να θρέψει τον καημό της ελευθερίας . 

Ο διάλογος ο αληθινός είναι έργο της ελευθερίας , έργο γενναίο , ειλικρινέστατο και μέσα από αυτό το θαυμαστό ηθικό κλίμα ξεπήδησε στον ευλογημένο αυτόν τόπο που ζούμε ένα παράδοξο , σπανιότατο γλωσσικό φαινόμενο , ο δυϊκός αριθμός στη γραμματική .Εκτός από τη γλωσσική του αξία , ο δυϊκός αριθμός έχει και βαθιά ηθική αξία : φανερώνει το ελεύθερο κι αρμονικό συνταίριασμα δυο ανθρώπινων υπάρξεων τη λαχτάρα τους να αλληλογνωριστούν , να αλληλοφωτιστούν , να γεμίσουν τη μοναξιά τους , να ευρύνουν την καρδιά και τη ζωή τους ολόκληρη , να δημιουργήσουν πολιτισμό . Ο πολιτισμός αρχίζει από τη βεβαίωση του Εγώ και του Συ , από τη συνειδητοποίηση ότι υπάρχουμε εμείς , αλλά υπάρχει και ο άλλος , ο πλαϊνός μας .Χωρίς αυτόν τον Άλλο και η ζωή μας και η πλάση ολόκληρη θα ήταν μια τρομερή ερημιά . 

Εκείνοι που παίρνουν την ευθύνη-ευθύνη βαριά και κρίσιμη- να εξωτερικεύουν γράφοντας τους στοχασμούς και τα συναισθήματά τους ξέρουν πολύ καλά τι μεγάλη σημασία έχει για την ανθρώπινη ζωή , και την προσωπική και την κοινωνική , ο διάλογος .Ξέρουν ακόμη καλύτερα πως αυτός ο διάλογος , ως κατάκτηση του ελεύθερου και επομένως πολιτισμένου ανθρώπου , βρίσκεται σήμερα σε κίνδυνο .Γιατί αυτός ο ίδιος πολιτισμός βρίσκεται σε μεγάλη κρίση .Ίσως αυτό να μας φαίνεται παράδοξο .Ζούμε σ΄έναν κόσμο όπου η τεχνική με τα επιτεύγματά της θριαμβεύει , όπου η καθημερινή ζωή , τουλάχιστο στις εξωτερικές της συνθήκες , γίνεται όλο και πιο εύκολη , σ΄έναν κόσμο που προοδεύει με μεγάλες δρασκελιές που πάει να κατακτήσει το διάστημα . 

Αλλά ο πολιτισμός είναι μια ζωντανή πραγματικότητα του εσωτερικού ανθρώπου , της ψυχής του , είναι ακόμα μια κατάσταση δυναμική της καρδιάς του , ένας γενικός ηθικός τόνος στο βίο του ολόκληρο .Είναι γέννημα διαλόγου . 

 Κώστας Ε. Τσιρόπουλος

Ασκήσεις

1) Να γράψετε την περίληψη του κειμένου σε 100 περίπου λέξεις (μονάδες 25) 

2α) Ποιες είναι , κατά το συγγραφέα , οι δύο αξίες της ζωής που προϋποθέτει ο καθημερινός διάλογος ; (μονάδες 4) 
β) Με ποιο επιχείρημα , στην έκτη παράγραφο του κειμένου , υποστηρίζει ο συγγραφέας την άποψή του ότι ο διάλογος σήμερα βρίσκεται σε κίνδυνο ; (μονάδες 6) 

3) Να βρείτε στο κείμενο διαρθρωτικές λέξεις που δηλώνουν αντίθεση , συμπέρασμα , προσθήκη , προϋπόθεση .(μία για κάθε περίπτωση) (μονάδες 4)

4) Να επισημάνετε τέσσερις λέξεις ή φράσεις του κειμένου με ποιητικη χρήση της γλώσσας .Να αποδώσετε 2 από αυτές στην αναφορική χρήση της γλώσσας . (μονάδες 6) 

5α) Να βρείτε συνώνυμα των λέξεων : συνομιλώ , ασταμάτητα , αυτεξούσιοι, φανερώνω , ξέρουν . (μονάδες 10) 
 β) Να βρείτε αντώνυμα των λέξεων : γεννήθηκε , αλήθεια , απλός , ελευθερία , εξωτερικεύω (μονάδες 5) 

Θέμα έκθεσης Διάλογος ανάμεσα σε σκλάβους δεν είναι δυνατό ν’ αναπτυχθεί , παρά μονάχα για να θρέψει τον καημό της ελευθερίας . α. Ποιες είναι οι ωφέλειες ενός γόνιμου διαλόγου ; β. Ποιες είναι οι προϋποθέσεις για τη διεξαγωγή του ; (μονάδες 40)

Απαντήσεις

Α. Ο συγγραφέας του κειμένου αναφέρεται στην αξία του διαλόγου στη σχέση μας με τον άλλο άνθρωπο .Θεωρεί ότι για την ύπαρξή του είναι αναγκαίες δύο προϋποθέσεις η παρουσία του Άλλου και η ελευθερία , καθώς μέσω αυτού οι άνθρωποι όχι μόνο επικοινωνούν αλλά και εκφράζουν συναισθήματα .Ωστόσο , τονίζει ότι ο διάλογος ανάμεσα σε ανελεύθερους δεν υφίσταται γιατί ο πραγματικός διάλογος ηθικοποιεί , εξευγενίζει , εκπολιτίζει .Τέλος υποστηρίζει ότι ο διάλογος βρίσκεται σε κρίση καθώς και ο πολιτισμός που είναι γέννημα του διαλόγου κινδυνεύει . 

2.α) Οι δύο αξίες της ζωής που , κατά το συγγραφέα , προϋποθέτει ο καθημερινός διάλογος είναι η ύπαρξη του Άλλου και η σταθερή παρουσία της ελευθερίας . 
β) Ο συγγραφέας υποστηρίζει την άποψή του ότι ο διάλογος βρίσκεται σε κρίση με το επιχείρημα ότι και ο πολιτισμός , που είναι γέννημα του διαλόγου , βρίσκεται σε κρίση . 

3. αντίθεση : Αλλά (§ 7) συμπέρασμα : λοιπόν (§3) προσθήκη : ακόμη (§ 6) προϋπόθεση : αν (§2) 

4. - Η καρδιά μας ασταμάτητα διψά για τους άλλους(=νιώθει έντονη επιθυμία για τους άλλους) - Σ΄ έναν κόσμο που προοδεύει με μεγάλες δρασκελιές (= σ΄ έναν κόσμο που προοδεύει πολύ γρήγορα) - να βλαστήσει ……ο διάλογος - να θρέψει τον καημό της ελευθερίας . 

5.α) συνομιλώ =συζητώ ασταμάτητα =αδιάκοπα αυτεξούσιοι =ανεξάρτητοι , ελεύθεροι φανερώνω =δηλώνω , δείχνω ξέρουν =γνωρίζουν .
β) γεννήθηκε ≠ πέθανε αλήθεια ≠ ψεύδος απλός ≠ σύνθετος ελευθερία ≠ σκλαβιά , υποδούλωση εξωτερικεύω ≠ εσωτερικεύω 

Έκθεση

Πρόλογος 

Κύριο Θέμα 

 Αξία διαλόγου 

α.→Επικοινωνούν μεταξύ τους οι άνθρωποι → Διαδίδονται γνώσεις και ιδέες → Περιγράφονται και αναλύονται η ομορφιά , οι αξίες και τα χρέη της ζωής . → Προοδεύει η επιστήμη → Αποκαλύπτεται η αλήθεια → Πνευματική και γλωσσική καλλιέργεια → Καταγγέλονται και αποτρέπονται οι αυθαιρεσίες και η βία → Ενισχύεται το δημοκρατικό πολίτευμα . «Ο διάλογος είναι απαρχή και ουσία της δημοκρατίας , και όσοι είναι απόλυτοι βέβαιοι για τις γνώμες τους δεν κάνουν για τη δημοκρατία» . (Ε. Παπανούτσος) → Συμφιλίωση , συναίνεση , ανεκτικότητα , πειθώ , άρση με ειρηνικό τρόπο των παρεξηγήσεων των διαφορών και των αντιθέσεων . → Λαμβάνονται σωστές αποφάσεις . → Επιλύονται προβλήματα . Προϋποθέσεις για την επιτυχή έκβαση ενός διαλόγου 

β.→ Από τη δυνατότητα όλων των συνομιλητών να εκφράζουν ελεύθερα τις απόψεις τους , από το δικαίωμα , δηλαδή της ισηγορίας και της παρρησίας . → Από το σεβασμό προς το συνομιλητή και τις προσωπικές του απόψεις , από την ειλικρίνεια , την εντιμότητα , τη διαλλακτικότητα, την καλοπροαίρετη διάθεση και την ευγένεια των συνομιλητών . → Από την έλλειψη προκατάληψης και μισαλλοδοξίας . → Από τις γνώσεις , την πνευματική κατάρτιση , την ευστροφία και την οξύνοια των διαλεγομένων . → Από την ευχέρεια των συνομιλητών να εκφράζουν τις απόψεις τους με τρόπο ακριβή , σαφή , περιεκτικό , καίριο (ετοιμολογία) και εύστοχο . → Από τη σφαιρική θεώρηση και την ενδελεχή έρευνα του θέματος που συζητιέται . → Από την τεκμηρίωση των απόψεων που εκφράζονται , τα επιχειρήματα που προβάλλονται → Από την οργάνωσή του , την οικονομία του χρόνου , την τήρηση της τάξης , της σειράς λόγου .

Επίλογος

Περισσότερο πλούσιο εκπαιδευτικό υλικό για το Λύκειο εδώ.