Οι ερωτήσεις των τελικών εξετάσεων και πώς απαντάμε
ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ
Η πρώτη ομάδα ερωτήσεων περιλαμβάνει άσκηση με ορισμούς και άσκηση σωστού-λάθους ή αντιστοίχισης, που βαθμολογούνται συνολικά με 25 μονάδες και 2 ερωτήσεις ανάπτυξης που βαθμολογούνται με άλλες 25 μονάδες. Σύνολο 50 μονάδες (10/20).
ΘΕΜΑ Α1-Α2
Σύντομη ανάπτυξη ιστορικών όρων
Σε αυτή την ερώτηση δίνονται στους μαθητές 3 ιστορικοί όροι τους οποίους πρέπει να αναπτύξουν σύντομα, παίρνοντας 1 μονάδα στην 20βαθμη κλίμακα για τον καθένα (5 μονάδες για τον κάθε όρο στα 100).
Οι μαθητές πρέπει να απαντήσουν στη συγκεκριμένη ερώτηση, ανακαλώντας στη μνήμη τους το χωρίο του σχολικού βιβλίου στο οποίο αναφέρονται οι όροι που τους δίνονται.
Καλό είναι να μη δίνουν κατευθείαν τον ορισμό, αλλά να γράφουν μια εισαγωγή 1-2 σειρών που θα κατατοπίζει τον αναγνώστη/βαθμολογητή και κυρίως θα τον προδιαθέτει θετικά στην αξιολόγησή του. Η εισαγωγή μπορεί να περιλαμβάνει πληροφορίες σχετικά με τη χρονική περίοδο ή/και τα γεγονότα που προηγήθηκαν του ιστορικού γεγονότος, το οποίο καλούνται οι μαθητές να ορίσουν. Για παράδειγμα, αν τους ζητείται να δώσουν τον ορισμό της Φεντερασιόν, αντί να δώσουν αυτούσια την παράγραφο του σχολικού βιβλίου στη σελ. 46 «Η κατάσταση αυτή κράτησε… εργατικής ιδεολογίας στη χώρα», μπορούν ενδεικτικά να αναφέρουν ως εισαγωγή «Παρά την αδυναμία του εργατικού κινήματος στην Ελλάδα να ασκήσει σοβαρή πολιτική και κοινωνική επιρροή κατά τον 19ο αιώνα, η κατάσταση άρχισε να αλλάζει μετά το τέλος των Βαλκανικών πολέμων…».
Ερωτήσεις Σωστού-Λάθους
Στις ερωτήσεις Σωστού-Λάθους οι μαθητές καλούνται να αποφανθούν για το αν οι 5 (συνήθως) σε αριθμό προτάσεις που τους δίνονται είναι σωστές ή λανθασμένες. Η άσκηση αυτή είναι αρκετά απλή, αλλά απαιτεί πολύ καλή γνώση των πληροφοριών του σχολικού βιβλίου, καθώς η παραμικρή διαφοροποίηση, σε επίπεδο λέξεων ακόμη, από αυτό, μπορεί να οδηγήσει τον μαθητή σε λάθος απάντηση. Για παράδειγμα, η πρόταση «Το Νοέμβριο του 1919 υπογράφηκε η συνθήκη του Νεϊγύ, που προέβλεπε την παραχώρηση της Δυτικής Θράκης από την Τουρκία στην Ελλάδα» (επαναληπτικές εξετάσεις Ιουλίου 2008) είναι λάθος, καθώς σύμφωνα με το σχολικό βιβλίο (σελ. 140) η Δ. Θράκη παραχωρήθηκε στην Ελλάδα από τη Βουλγαρία και όχι από την Τουρκία. Οπότε το «μυστικό» για τη σωστή ολοκλήρωση αυτής της άσκησης είναι το πολύ καλό διάβασμα της ύλης που περιλαμβάνεται στο σχολικό βιβλίο μέσα στη σχολική χρονιά και η πολύ προσεκτική παρατήρηση των προτάσεων που δίνονται.
Ερωτήσεις αντιστοίχισης
Στις ερωτήσεις αυτές οι μαθητές καλούνται να αντιστοιχίσουν για παράδειγμα ιστορικά γεγονότα με τις χρονολογίες που συνέβησαν, ιστορικά πρόσωπα με τις πολιτικές που ακολούθησαν κ.ά.
Παραδείγματα:
Να γράψετε στο τετράδιό σας τα γράμματα της Στήλης Α και δίπλα στο καθένα από αυτά τους αριθμούς της Στήλης Β που προσδιορίζουν τις καινοτομίες που αντιστοιχούν στα Συντάγματα της Στήλης Α (σε κάθε γράμμα της Στήλης Α αντιστοιχούν περισσότεροι του ενός αριθμοί).
Στήλη Α:
Συντάγματα
|
Στήλη Β:
Καινοτομίες
|
| α. Σύνταγμα του 1844
β. Σύνταγμα του 1864
γ. Σύνταγμα του 1911
| 1. ψήφος με σφαιρίδια
2. μονιμότητα των δικαστικών και των δημοσίων υπαλλήλων
3. δωρεάν εκπαίδευση
4. καθολική ψηφοφορία για άνδρες
5. αρχή λαϊκής κυριαρχίας
6. ασυμβίβαστο μεταξύ στρατιωτικής και δημοσιοϋπαλληλικής ιδιότητας με το βουλευτικό αξίωμα
7. βασιλευόμενη δημοκρατία
8. απαγόρευση της δουλείας
|
(Εξετάσεις 2004)
Να γράψετε στο τετράδιό σας τους αριθμούς της Στήλης Α (γεγονότα) αντιστοιχίζοντάς τους με τις χρονολογίες της Στήλης Β (περισσεύουν δύο χρονολογίες).
Στήλη Α:
ΓΕΓΟΝΟΤΑ
|
Στήλη Β:
ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΕΣ
|
| 1. Απόβαση ελληνικού στρατού στη Σμύρνη
2. Εμφάνιση της κοινοβουλευτικής ομάδας των Ιαπώνων
3. Ίδρυση της Τράπεζας της Ελλάδος
4. Συμφωνία της Άγκυρας
5. Σύμβαση της Λοζάνης
| 1927
1923
1920
1919
1906
1908
1930
|
(Εξετάσεις 2008)
Ομοίως, όπως και στην ερώτηση Σωστού-Λάθους, οι μαθητές οφείλουν να γνωρίζουν πολύ καλά τις πληροφορίες του σχολικού βιβλίου και να προχωρήσουν με προσοχή στην αντιστοίχιση.
Επιλογικά, οι ερωτήσεις της Α ομάδας (Ορισμοί, Σωστό-Λάθος, Αντιστοίχιση) μοιάζουν απλές, αλλά ειδικά γι’ αυτό το λόγο απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή, μια και οι μαθητές, καθώς δίνουν μεγαλύτερη προσοχή στις ερωτήσεις ανάπτυξης και τις πηγές, αν δεν είναι ιδιαιτέρως προσεκτικοί και σε αυτές τις ερωτήσεις, τα λάθη μπορεί να είναι πολλά και να τους κοστίσουν πολύτιμες μονάδες.
ΘΕΜΑ Β1-Β2
Ερωτήσεις ανάπτυξης
Οι ερωτήσεις αυτής της ομάδας ελέγχουν τις γνώσεις των μαθητών πάνω στις πληροφορίες του σχολικού βιβλίου, ζητώντας τους να δώσουν ανεπτυγμένεςαπαντήσεις.
Θέλει προσοχή, καθώς σε αυτή την ομάδα ερωτήσεων δεν ελέγχεται η κριτική σκέψη των μαθητών, οπότε πληροφορίες που δεν απαντούν άμεσα στις ερωτήσεις δεν αξιολογούνται θετικά. Είναι σημαντικό ο μαθητής να διαβάσει προσεκτικά τις ερωτήσεις που του δίνονται και να ανατρέξει στο χωρίο του βιβλίου που απαντά στην αντίστοιχη ερώτηση. Ανάλογα με την ερώτηση ο μαθητής ίσως να χρειαστεί να συμπληρώσει την απάντηση και με πληροφορίες από διαφορετικά χωρία του σχολικού βιβλίου.
Επιλογικά, είναι πολύ σημαντικό οι μαθητές να διαβάζουν με απόλυτη προσοχή τις ερωτήσεις της Β1-Β2 ομάδας και με επίσης μεγάλη προσοχή να προσπαθήσουν να ανακαλέσουν στη μνήμη τους όλες τις πληροφορίες που απαντούν σε αυτές, προκειμένου να τις συμπεριλάβουν και στη δική τους απάντηση.
ΟΜΑΔΑ ΔΕΥΤΕΡΗ
Η δεύτερη ομάδα ερωτήσεων περιλαμβάνει τις ΠΗΓΕΣ. Πρόκειται για 2 διαφορετικές ερωτήσεις με την καθεμία να περιλαμβάνει συνήθως 2-4 πηγές συνολικής έκτασης το πολύ 2 σελίδων. Εδώ οι μαθητές καλούνται να αξιοποιήσουν πέρα από τις ιστορικές γνώσεις τους και την κριτική ικανότητάτους, καθώς θα πρέπει όχι απλώς να παραθέσουν στην απάντησή τους τις πληροφορίες που απαντούν στις ερωτήσεις, αλλά να τις συνθέσουν, κάτι που προϋποθέτει την ουσιαστική κατανόηση των γεγονότων και των αιτιών τους. Αυτή η ομάδα ερωτήσεων βαθμολογείται με 50 μονάδες (10/20), 25 για κάθε μία από τις 2 ερωτήσεις.
Υπάρχουν διάφοροι τρόποι με τους οποίους μπορούν οι μαθητές να απαντήσουν σε αυτή την ομάδα ερωτήσεων. Ένας είναι η αυτούσια παράθεση των πληροφοριών του σχολικού βιβλίου που απαντούν στην ερώτηση και έπειτα η παράθεση των αντίστοιχων πληροφοριών της πηγής ή το αντίστροφο. Αυτοί οι δύο τρόποι είναι σαφώς πιο εύκολοι για τους μαθητές απ’ ο, τι η σύνθεση των πληροφοριών σχολικού βιβλίου και πηγών. Ωστόσο, ο συνδυασμός της ιστορικής αφήγησης και των πληροφοριών των πηγών είναι μεν πολύπλοκος, αλλά περισσότερο ενδεδειγμένος τρόπος απάντησης, μια και, όταν γίνεται σωστά, προδιαθέτει θετικά το βαθμολογητή στην αξιολόγησή του.
Ένας ενδεικτικός τρόπος, για να δουλέψουμε με συνδυαστικό τρόπο τις ερωτήσεις που περιέχουν πηγές είναι ο εξής:
- Διαβάζουμε πολύ καλά το θέμα της πηγής (δηλαδή την ερώτηση που καλούμαστε να απαντήσουμε), για να καταλάβουμε τι μας ζητάει.
- Διακρίνουμε πόσα είναι τα ζητούμενα του θέματος/ερώτησης (σε περίπτωση που δεν είναι αριθμημένα).
- Διαβάζουμε πολύ καλά όλες τις πηγές της πρώτης ερώτησης, για να πάρουμε μια ιδέα για το τι αναφέρει και πώς σχετίζεται με την ερώτηση.
- Σκεφτόμαστε σε ποιο χωρίο (ή ποια χωρία, αν βρίσκεται σε περισσότερα) του σχολικού βιβλίου βρίσκεται η απάντηση.
- Ξεκινάμε σε ένα πρόχειρο και συλλέγουμε τις πληροφορίες για το/τα ζητούμενο/α της πρώτης ερώτησης.
Έστω ότι τα ζητούμενα είναι δύο:
- Καταγράφουμε τις πληροφορίες του σχολικού βιβλίου για το πρώτο ζητούμενο.
- Έπειτα, καταγράφουμε τις πληροφορίες των πηγών για το πρώτο ζητούμενο.
- Βάζουμε σε μια λογική σειρά (χρονική ή ανάλογα με τη φύση των γεγονότων, π.χ. κοινωνικά, πολιτικά) τις πληροφορίες που υπάρχουν στο σχολικό βιβλίο και τις πληροφορίες που υπάρχουν στις πηγές (αυτό σημαίνει πως ανάλογα με το περιεχόμενο των πληροφοριών «μπλέκουμε» τις πληροφορίες μεταξύ τους, ώστε να βγαίνει νόημα). Ένας «ασφαλής» τρόπος σύνθεσης των πληροφοριών του σχολικού βιβλίου και των πηγών είναι να κρατήσουμε τη σειρά των γεγονότων, όπως δίνονται στο σχολικό βιβλίο.
Έπειτα, κάνουμε το ίδιο και για το δεύτερο ζητούμενο.
- Ξεκινάμε να γράφουμε την απάντηση για τα ζητούμενα της άσκησης, βάζοντας, όπως αναφέρθηκε παραπάνω, τις ιδέες σε λογική σειρά και ενώνοντάς τες με τις κατάλληλες λέξεις και εκφράσεις, προκειμένου να φανεί ο τρόπος με τον οποίο συνδέονται οι πληροφορίες (αντιθετικά, προσθετικά, συμπερασματικά κ.ά.) και να βγάζει νόημα ο αναγνώστης/βαθμολογητής. Εφόσον μπορούμε, γράφουμε μια γενική εισαγωγή πριν ξεκινήσουμε να απαντάμε στο κάθε ζητούμενο και έναν επίλογο π.χ. μια τελική αποτίμηση ή ανακεφαλαίωση.
Το ίδιο κάνουμε και στη δεύτερη ερώτηση που περιλαμβάνει πηγές.
ΠΡΟΣΟΧΗ:
- Εκτός από ιστορικά κείμενα (άρθρα, δοκίμια κ.ά.), η πηγή μπορεί να είναι πίνακας, γελοιογραφία, γκραβούρα κ.ά. Κάθε πηγή, όποια μορφή κι αν έχει, μέσα από προσεκτική εξέταση δίνει πληροφορίες σχετικά με την ερώτηση.
- Στις περιπτώσεις που οι πηγές περιλαμβάνουν και πληροφορίες που φαίνεται να μη σχετίζονται άμεσα με την ερώτηση, καλό είναι να γίνει έστω και απλή αναφορά σε αυτές μέσα στην απάντηση.
- Να μην αναφέρονται αυτούσιες οι πληροφορίες των πηγών στην απάντηση (παρά μόνο όταν θεωρείται απαραίτητο), αλλά να παραφράζονται.
Κυριακή Θεοδοσιάδου, Φιλόλογος, Υπ. Διδάκτωρ Παιδαγωγικής ΠΔΜ και ιδιοκτήτρια στο Φιλολογικό Διδασκαλείο.
Περισσότερο πλούσιο εκπαιδευτικό υλικό για το Λύκειο εδώ.