Λαϊκισμός - Λαϊκότητα - Σχεδιάγραμμα έκθεσης

ΛΑΪΚΟΤΗΤΑ – ΛΑΪΚΙΣΜΟΣ  

ΟΡΙΣΜΟΣ 

Λαϊκότητα: (στον χώρο της πολιτικής) η συμμετοχή, η παρουσία του λαού στην έκφραση και άσκηση και έλεγχο της εξουσίας. (προϋπόθεση δημοκρατίας).

Γνωρίσματα της λαϊκότητας

Η λαϊκότητα εκφράζει τη δικαίωση του λαού γιατί συνίσταται σε ένα τρόπο πολιτικής διακυβέρνησης, που προάγει το ενδιαφέρον για το λαό. Αποσκοπεί λοιπόν:

·         Στη δικαίωση και την ανύψωσή του

·         Στην αναβάθμιση του βιοτικού, κοινωνικού και πνευματικού του επιπέδου

·         Στην προαγωγή του σε καθοριστικό παράγοντα της ιστορίας

·         Στην ανάδειξη και προάσπιση των αξιών του

·         Στην αξιολογική του διάκριση

·         Στην εκφραστική διαφοροποίησή του

·         Στην προάσπιση της αυθεντικής και γνήσιας λαϊκής του μορφής.

Λαϊκισμός : η κατ’ επίφαση λαϊκότητα, όπου δηλ. αναγνωρίζεται τυπικά η συμμετοχή του λαού στην εξουσία, αλλά στην πραγματικότητα είναι είτε ανύπαρκτη είτε περιορισμένη. Ο όρος χρησιμοποιείται επίσης όταν μιλάμε για την επιβολή ενός «χαρισματικού» ηγέτη στο λαό, ο οποίος αναδεικνύεται μέσα από ένα πρόγραμμα που ικανοποιεί τις λαϊκές διεκδικήσεις.

→ Σε πολιτισμικό επίπεδο: εκδηλώσεις που αναπαριστούν πλασματικά κάποια πολιτισμικά πρότυπα εκχυδαΐζοντας τα, ενώ υποτίθεται ότι έχουν σαν στόχο την «αναβάθμιση» του λαού (τέχνη και λαϊκισμός / μαζική κουλτούρα)

  Ιστορική αναδρομή:

• Δημαγωγοί στην Αθηναϊκή δημοκρατία
• Απολυταρχικά καθεστώτα του 20ού αι. : Φασισμός – Ναζισμός (ο λαός χρησιμοποιήθηκε ως έμβλημα ιδεολογικό για τις πράξεις τους π.χ. το σύνθημα της ελληνικής χούντας: Ελλάς – Ελλήνων – Χριστιανών)

   Μορφές λαϊκισμού:

·         Πολιτικός ( δημαγωγία, δημοκολακία, προσωπολατρία, εκδουλεύσεις)

·         Ιδεολογικός ( ρατσισμός, εθνικισμός)

·         Της τέχνης (μαζική κουλτούρα, εμπορευματοποιημένη τέχνη)

ΑΙΤΙΑ 

Ψυχολογικά

• Η εκμετάλλευση από δημαγωγούς της ανάγκης του λαού για στήριξη σ’ έναν ηγέτη
• Η ψυχολογία της μάζας που κρύβει αδυναμίες, όπως η επιδίωξη της κολακείας
• Η αδιαφορία που υπάρχει σε μεγάλο μέρος του λαού σχετικά με τη δημόσια ζωή ( αδρανοποίηση, καλλιέργεια ατομικισμού – κομφορμισμού).
• Οι προσωπικές φιλοδοξίες διάφορων πολιτικών

Πνευματικά

 Η έλλειψη ουσιαστικής παιδείας και πνευματικής καλλιέργειας η οποία στερεί από τον πολίτη την κριτική ικανότητα να διακρίνει τους σωστούς ηγέτες από τους δημαγωγούς.

Επιτηδευμένη χρήση γλώσσας από δημαγωγούς με στόχο την παραπλάνηση του λαού. Οι δημαγωγοί εκχυδαϊζουν τη γλώσσα του λαού, συμβάλλοντας στην υποβάθμισή της, με τη μίμηση δήθεν του λαϊκού γλωσσικού ιδιώματος.

Επικράτηση της μαζικής κουλτούρας και της εμπορευματοποιημένης τέχνης.

Πολιτικά         Η επιδίωξη χειραγώγησης του λαού, εφόσον από αυτόν αντλείται η πολιτική δύναμη. Ο λαϊκισμός προβάλλει απλουστευτικές διεξόδους σε προβλήματα για να πείσει για την ικανότητα προσέγγισης του λαού. Ο λαός παρουσιάζεται, μέσω του λαϊκισμού, ως άμεμπτος, αδιάφθορος και αθώος, που όμως έμμεσα και εύκολα τον μετατρέπει σε όχλο και άβουλη μάζα. Αυτή η μετατροπή πραγματοποιείται με την κολακεία αλλά και τον εντοπισμό του των αδύνατων σημείων του. Έτσι ο λαός παρασύρεται και ετεροπροσδιορίζεται.

         Πολιτικές – κομματικές σκοπιμότητες

         Η προβληματική λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος που επιτρέπει τη δημαγωγία δίχως συνέπειες γι’ αυτούς που την ασκούν. Μέσω των υποσχέσεων, λαμβάνει χώρα ένα παιχνίδι συγκινήσεων εις βάρος των πολιτών, αναστέλλεται η κριτική τους ικανότητα και οι συγκινήσεις αυτές λειτουργούν αποπροσανατολιστικά ως προς τα πραγματικά προβλήματα.

Κοινωνικά

• Τα διάφορα κοινωνικά προβλήματα που αυξάνονται και για τα οποία ο λαός επιζητά άμεσες λύσεις (ανεργία, βία, οικονομική δυσχέρεια)
• Ο ρόλος των Μ.Μ.Ε.: προβολή / επιβολή ορισμένων ηγετών
• Ο αστικός τρόπος ζωής ευνοεί τη μαζοποίηση, δίνοντας πρόσφορο έδαφος στην ανάπτυξη του λαϊκισμού.

       Εθνολογικά

·         Οι δημαγωγοί καπηλεύονται το ιστορικό παρελθόν του έθνους, ασκώντας γοητεία στο ιδεολογικά κατευθυνόμενο πλήθος.

 ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ 

 Παραπλάνηση του λαού, ο οποίος τελικά παραγκωνίζεται από τη δημόσια ζωή

Επιβολή ειδώλων – προτύπων ζωής (κυρίως στον καλλιτεχνικό και αθλητικό χώρο) τα οποία υποτίθεται ότι εκφράζουν το λαϊκό αίσθημα

Οποιοσδήποτε προσπαθεί να αφυπνίσει τη λαϊκή συνείδηση παραμερίζεται

Οτιδήποτε κινείται έξω από τα πλαίσια του λαϊκισμού επικρίνεται ως αντιλαϊκό (π.χ. αν κάποιος εκφράσει την ανάγκη περικοπών των δαπανών σε κάποιο τομέα)

Επιβάλλεται η υποκουλτούρα ως λαϊκή κουλτούρα. Νοθεύεται η γνήσια λαϊκή τέχνη και υποβαθμίζεται η πνευματική και πολιτιστική στάθμη της κοινωνίας.

Καθετί που αποτελεί γνήσιο λαϊκό στοιχείο γίνεται αντικείμενο εκμετάλλευσης με στόχο το κέρδος

Ισοπεδώνεται η έκφραση και το πολιτικό επίπεδο, παραμερίζεται κάθε μορφή αντίστασης και ο λαός υποβιβάζεται καθώς ο λαϊκισμός λειτουργεί ισοπεδωτικά αφού δεν παρέχει ερεθίσματα για διαφοροποιημένη σκέψη πέραν της μαζικής.

Η λαϊκίστικη πολιτική δεν αλλοιώνει μόνο το λαό αλλά και τον πολιτικό ηγέτη που τον πρεσβεύει γιατί ο ίδιος καταφεύγει σε τρόπους άσκησης της εξουσίας που τον ευτελίζουν ή τον γελοιοποιούν.

  ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ

1. Ολοκληρωμένη παιδεία, με ανθρωποκεντρικό χαρακτήρα, που θα διαμορφώνει πολίτες με σωστή κρίση και προσωπική πολιτική ιδεολογία και συνείδηση. Συνεπώς αναγκαία καθίσταται η ορθή λειτουργία των φορέων κοινωνικοποίησης ( οικογένεια, σχολείο κλπ). Απαιτείται ,επίσης, η ενεργός συμμετοχή των πολιτών στα κοινά και όχι η πολιτική αδιαφορία.
2. Προώθηση και ενθάρρυνση οποιουδήποτε στοιχείου που εκφράζει τη λαϊκή συνείδηση . Καλλιέργεια αυτής της συνείδησης μέσα από τα παραδοσιακά πρότυπα και σχήματα. Επιβάλλεται η γόνιμη επαφή με την παράδοση και η προστασία της πολιτιστικής φυσιογνωμίας.
3. Οι πνευματικοί άνθρωποι πρέπει να παίξουν έναν αφυπνιστικό ρόλο συμβάλλοντας και στην εκλαΐκευση της γνώσης, στην ενημέρωση του λαού και στη διαφώτισή του ως προς τις προπαγανδιστικές πρακτικές των εκάστοτε ηγετών.
4. Ουσιαστική λειτουργία της δημοκρατίας, ώστε να μην προωθούνται οι δημαγωγοί.

Περισσότερο εκπαιδευτικό υλικό για το Λύκειο εδώ.