ΟΡΙΣΜΟΙ
Τεχνολογία: Με τον όρο τεχνολογία εννοούμε ένα σύνολο μεθόδων, τεχνικών και μέσων με τα οποία επιτυγχάνεται η παραγωγή προϊόντων ή υπηρεσιών και η διευκόλυνση της ανθρώπινης ζωής. Είναι ο τομέας της γνώσης που ασχολείται με την εφαρμοσμένη επιστήμη, τις εφευρέσεις, την ανάπτυξη και πρακτική αξιοποίηση επιστημονικών γνώσεων και μεθόδων. Οι επιστημονικές εφαρμογές της τεχνικής, κυρίως με τη μορφή των μηχανών, άλλαξαν τις συνθήκες ζωής του ανθρώπου, αλλά και την πορεία του πολιτισμού. Από τον τεχνικό πολιτισμό εξαρτάται σήμερα η σχέση ανθρώπου και φυσικού περιβάλλοντος, η οικονομία, η καθημερινή μας ζωή και η εξέλιξη της επιστήμης. Παράλληλα, η τεχνολογία έχει επηρεάσει την υφή ολόκληρης της κοινωνίας, διαμορφώνει τις ανθρώπινες αξίες, την ηθική των ατόμων και τις επιδιώξεις τους για τη ζωή.
Τεχνοκρατισμός: Είναι η θεωρία που υποστηρίζει ότι η διαχείριση ολόκληρου του κοινωνικού συστήματος πρέπει να γίνεται από ειδικούς επιστήμονες και γνώστες της τεχνολογίας, δίνοντας προτεραιότητα στα υπαρκτά οικονομικά και τεχνολογικά δεδομένα και κατά δεύτερο λόγο στον ανθρώπινο παράγοντα και στο κοινό καλό.
Η ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΤΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ
Η τεχνολογική εξέλιξη άνοιξε έναν ευρύ δρόμο προς την υλική ευημερία και τη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου για ένα μεγάλο αριθμό ανθρώπων στη γη. Πιο συγκεκριμένα, με την τεχνολογία:
Βιολογικός τομέας
1. Αμβλύνθηκε η πείνα και η εξαθλίωση, μειώθηκε η παιδική θνησιμότητα, ανακουφίστηκε ο ανθρώπινος πόνος και δόθηκε η δυνατότητα στον άνθρωπο να κάνει επιλογές σε κάθε επίπεδο. Έτσι βελτιώθηκε το βιοτικό επίπεδο ατόμων και λαών και αυξήθηκε ο μέσος όρος ζωής.
Πνευματικός τομέας
1. Διευρύνθηκε το γνωστικό πεδίο σε κάθε τομέα γνώσης και δόθηκε η δυνατότητα στον άνθρωπο να μορφωθεί σε ανώτερο επίπεδο.
2. Επιτεύχθηκε η ευρεία διακίνηση των ιδεών μέσω των Μ.Μ.Ε.
3. Καταπολεμήθηκαν δεισιδαιμονίες, προλήψεις και προκαταλήψεις, γιατί ενισχύθηκε η κρίση και ο προβληματισμός του ατόμου.
Ηθικός και ψυχικός τομέας
1. Χάρη στην επάρκεια υλικών αγαθών και στη μόρφωση , οι άνθρωποι χαίρονται , αισθάνονται αυτοπεποίθηση και μπορούν να αντιμετωπίσουν αισιόδοξα τη ζωή, γιατί γνωρίζουν τον εαυτό τους και τον κόσμο. Κατανοώντας την απεραντοσύνη της φύσης, μπόρεσαν να συνειδητοποιήσουν την ανθρώπινη ανεπάρκεια και να γίνουν πιο ανεκτικοί στα λάθη τους.
2. Χάρη στα τεχνολογικά επιτεύγματα, ο άνθρωπος μπορεί να παραμείνει αξιοπρεπής και γίνεται περισσότερο άνθρωπος. Αντίθετα η εξαθλίωση, η φτώχεια και οι στερήσεις καθιστούν τους ανθρώπους σκλάβους, ευτελείς και δυστυχισμένους.
Επαγγελματικός και οικονομικός τομέας
1. Αυξήθηκε η παραγωγικότητα της εργασίας, βελτιώθηκε η ποιότητα των παραγόμενων αγαθών και υπηρεσιών, αναπτύχθηκαν παραγωγικοί οικονομικοί κλάδοι και αξιοποιήθηκαν φυσικές πλουτοπαραγωγικές πηγές για το καλό της ανθρωπότητας.
2. Βελτιώθηκαν οι συνθήκες εργασίας και η εργασία απέκτησε οργάνωση και μεθοδικότητα, γεγονός, που σε συνδυασμό με την ανακάλυψη των υπολογιστών και την κυριαρχία του διαδικτύου, διευκόλυνε τις οικονομικές συναλλαγές.
3. Μειώθηκε ο ανθρώπινος μόχθος και αυξήθηκε (θεωρητικά) ο ελεύθερος χρόνος για αναψυχή, διασκέδαση και ψυχαγωγία.
Κοινωνικός και πολιτικός τομέας
1. Η ανάπτυξη της τεχνολογίας συμβάλλει στην εδραίωση της κοινωνικής ομαλότητας και στην καθιέρωση της δημοκρατίας. αμβλύνοντας τις τεράστιες κοινωνικές ανισότητες, που χώριζαν άλλοτε άτομα και λαούς , γιατί τα τεχνολογικά αγαθά γίνονται προσιτά σε ευρύτερα κοινωνικά στρώματα και μειώνεται η κοινωνική αδικία.
2. Στα οικονομικά και τεχνολογικά προηγμένα κράτη, η λύτρωση από τη βιοτική μέριμνα και η μόρφωση επιτρέπουν στους λαούς να διεκδικήσουν και να κατοχυρώσουν δικαιώματα και ελευθερίες, σε αντιδιαστολή με τα υπανάπτυκτα (οικονομικά και τεχνολογικά) κράτη, στα οποία επικρατούν ανελεύθερα καθεστώτα.
3. Τα Μ.Μ.Ε συμβάλλουν στην αφύπνιση της κοινής γνώμης και κατ’ επέκταση στην επανάσταση , όπου υπάρχει καταπίεση και αδικία.
4. Η ανάπτυξη της τεχνολογίας συνέβαλλε στον έλεγχο της εγκληματικότητας και στην εν μέρει ενίσχυση της συνεργασίας των πολιτικών για θέματα που αφορούν την ασφάλεια και την προστασία των πολιτών.
Εθνικός-διεθνιστικός- πολιτιστικός και οικολογικός τομέας
1.Διευκολύνει την επικοινωνία ατόμων και λαών και τις γόνιμες ανταλλαγές σε πολιτιστικό επίπεδο με συνέπεια την προαγωγή των τεχνών και του αθλητισμού.
2. Η επαφή των λαών υποβοηθά τη μύηση στον εθνικό και παγκόσμιο πολιτισμό και δίνει ώθηση στα γράμματα μέσω των ανθρωπιστικών επιστημών, ενδυναμώνοντας παράλληλα τη συνειδητοποίηση της εθνικής ταυτότητας.
3.Η φύση σε πολλές περιπτώσεις δαμάστηκε για το καλό του ανθρώπου και το διάστημα κατακτήθηκε.
ΤΑ ΑΡΝΗΤΙΚΑ ΤΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ
Παρ' όλα αυτά, όλο και πληθαίνουν οι ισχυρισμοί ότι ο προσανατολισμός της εξέλιξης είναι λανθασμένος, αφού έριξε όλο το βάρος στην εξασφάλιση της υλικής ευημερίας, αγνοώντας την πνευματική ή ηθική υπόσταση του ατόμου. Οι σύγχρονοι άνθρωποι λοιπόν, στραμμένοι προς την εκπλήρωση του στόχου για ευζωία και υλική επάρκεια, ζουν με άγχος, υπερένταση και βιώνουν την εσωτερική μοναξιά. Η προσωπικότητα του ατόμου υποβαθμίζεται ως αξία και ο πνευματικός πολιτισμός παρακμάζει.
Τα αίτια της κακής χρήσης της τεχνολογίας είναι γνωστά σε όλους:
Η δίψα για δύναμη, διάκριση και υπεροχή του ανθρώπου σήμερα, που δικαιώνει το σκληρό οικονομικό, τεχνολογικό και στρατιωτικό ανταγωνισμό μεταξύ των κρατών.
Η σύγχυση μέσων και σκοπών, που γεννήθηκε από την ανευθυνότητα , την ανηθικότητα και την ιδιοτέλεια της σύγχρονης κοινωνίας και καθιστά σκοπό τον πλουτισμό και μέσο τον άνθρωπο.
Η εσφαλμένη αντίληψη περί προόδου. Επικρατεί το δόγμα «η ανάπτυξη για την ανάπτυξη» και «η επιστήμη για την επιστήμη». Η πορεία της τεχνολογίας μοιάζει ανεξέλεγκτη και επικρατεί αδιαφορία για το μέλλον του πλανήτη.
Τα αυταρχικά καθεστώτα, που επιδιώκουν με κάθε μέσο τη διατήρησή τους και γι΄ αυτό, όπως και μεγάλες πολυεθνικές, χρησιμοποιούν την τεχνογνωσία για την επίτευξη των πολιτικών και οικονομικών συμφερόντων τους.
Η έλλειψη ουσιώδους παιδείας σε ένα σύγχρονο σύστημα, που δεν έχει υπόβαθρο ηθικό πνευματικό και αναδίνει ανισορροπία και ασυμμετρία.
Πιο ειδικά, οι αρνητικές συνέπειες της τεχνολογίας συμπυκνώνονται ως εξής:
1. Ο άνθρωπος αποξενώνεται, αλλοτριώνεται: Η τεχνολογική πρόοδος δεν επένδυσε στην πνευματική υπόσταση του ατόμου, με αποτέλεσμα μια επίπλαστη ποιότητας ζωής, ενώ η χειραγώγηση και η μαζοποίηση του κλέβουν την ελευθερία βούλησης και την αίσθηση ταυτότητας. Επιδεινώνονται καθημερινά τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι αστικοί πληθυσμοί (αποξένωση, εσωτερική μοναξιά, άγχος, βία, εγκληματικότητα, κ.α.). Το άτομο απομακρύνεται από τη φύση και το φυσικό τρόπο ζωής, με δυσμενείς επιπτώσεις στην υγεία του, κυρίως λόγω του άγχους και της πίεσης που δέχεται σε καθημερινή βάση. Η εργασία μηχανοποιείται και τυποποιείται, η δημιουργικότητα συρρικνώνεται και η ανεργία μεγαλώνει. Η εμπορευματοποίηση της εκπαίδευσης, της τέχνης και του αθλητισμού δημιούργησε χάσμα ανάμεσα στο σύγχρονο τρόπο ζωής και στις παραδοσιακές αξίες της κοινωνίας, με αποτέλεσμα την παρακμή των ιδανικών κι την παραγωγή πολιτιστικών υποπροϊόντων. 2. Καλλιεργείται ένα αίσθημα αλαζονείας και παντοδυναμίας: Ο άνθρωπος, βιώνοντας μια πραγματικότητα, που μοιάζει με θέατρο του παραλόγου, αισθάνεται «δημιουργός-Θεός», ενώ μεγαλώνει μέσα του η υπαρξιακή αγωνία, η αβεβαιότητα και πολλαπλασιάζονται τα ερωτηματικά του. Λόγω της πνευματικής μονομέρειας, που δημιουργεί η εξειδίκευση, το άτομο συρρικνώνεται ηθικά και συναισθηματικά. Έτσι, διαμορφώνεται ένα νέο πρότυπο ανθρώπου-τεχνοκράτη, που βλέπει τα πάντα με τη λογική των αριθμών και τα αξιολογεί με βάση το ατομικό συμφέρον.
3. Κυριαρχεί το καταναλωτικό όραμα: Μέσα από τους μηχανισμούς της διαφήμισης, καλλιεργείται, με τη θεοποίηση της ύλης, ο ωφελιμισμός και η υπερκατανάλωση και ο άνθρωπος, χωρίς να το καταλάβει, έχει υποδουλωθεί και οδηγείται στην αναλγησία, στη βία και στο έγκλημα.
4. Η δημοκρατία απειλείται: Τα ανθρώπινα δικαιώματα παραβιάζονται και το προσωπικό απόρρητο καταστρατηγείται από τα σύγχρονα επικοινωνιακά συστήματα (κινητό, διαδίκτυο, δορυφόροι παρακολούθησης, «Μεγάλος Αδελφός»). Ο πολίτης απέχει πλέον συνειδητά από τα κοινά και οι πολιτικοί υποτάσσονται στους εξειδικευμένους τεχνοκράτες, σε βάρος φυσικά των λαϊκών συμφερόντων.
5. Παγκοσμιοποίηση της τεχνολογίας, της οικονομίας και του πολιτισμού: Η πλανητική ομοιομορφία εντείνει τον κίνδυνο αλλοίωσης της ταυτότητας των αναπτυσσόμενων λαών, με αποτέλεσμα την απομάκρυνση από την παράδοση και τη γλωσσική αλλοίωση.
6. Εξαπλώνονται οι βιομηχανίες ολέθρου: Αναπτύσσεται η πολεμική τεχνολογία, πολλαπλασιάζονται τα όπλα μαζικής καταστροφής, κορυφώνεται η απειλή πυρηνικού ολοκαυτώματος, με αποτέλεσμα την εξάρτηση και εξαθλίωση κυρίως των φτωχών λαών, που είναι οι πελάτες της πολεμικής βιομηχανίας.
7. Διαταράσσεται η οικολογική ισορροπία: Μόλυνση, ρύπανση και καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος. Είναι ορατή λοιπόν η απειλή της ανθρώπινης ζωής, η υποθήκευση του μέλλοντος, όπως και πιθανή η εξάντληση των φυσικών πόρων.
8. Διαμορφώνεται μια κοινωνία πολλών ταχυτήτων : Οι ισχυροί έχουν τη γνώση και την τεχνογνωσία, με αποτέλεσμα τη διόγκωση των ανισοτήτων, τη διαιώνιση της κυριαρχίας των ισχυρών κρατών και την εκμετάλλευση των φτωχών κρατών. Σε εθνικό επίπεδο, επιχειρείται ο αποκλεισμός και η περιθωριοποίηση των μη προνομιούχων.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Η ανάπτυξη της τεχνολογίας δημιουργεί νέες ευκαιρίες, αλλά προκαλεί και προβλήματα.
Η τεχνολογία, όπως και η επιστήμη είναι έννοιες ηθικά ουδέτερες και δε φέρουν ευθύνη, γιατί δεν έχουν βούληση. Βούληση έχει μόνον ο άνθρωπος. Επομένως, ο άνθρωπος είναι αποκλειστικά υπεύθυνος για το πώς χειρίζεται την τεχνογνωσία και πού αποσκοπεί.
ΛΥΣΕΙΣ - Η ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΣΤΗΝ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ
Για να αντιμετωπιστεί ο παραμερισμός της πνευματικής καλλιέργειας και να επιτευχθεί η αναβάθμιση των ηθικών αξιών και ο εξανθρωπισμός των σύγχρονων κοινωνιών, το άτομο πρέπει να συνειδητοποιήσει ότι είναι αναπόσπαστο στοιχείο του κοινωνικού συνόλου, για το καλό του οποίου οφείλει να εργάζεται.
Βήματα παλινόρθωσης:
Όχι απάρνηση της τεχνολογίας, ούτε αναζήτηση για άλλοθι ή για αποδιοπομπαίους τράγους, όπως η απόδοση ευθύνης στη μηχανή.
Εφαρμογή των τεχνολογικών επιτευγμάτων στην επίλυση μεγάλων κοινωνικών προβλημάτων και μόνο για ειρηνικούς σκοπούς. Ηθικοποίηση της επιστημονικής έρευνας και της τεχνολογικής προόδου.
Συνειδητοποίηση των δραματικών επιπτώσεων, της διάστασης κι έκτασης του προβλήματος και αντίσταση στη μοιρολατρική αποδοχή της πραγματικότητας. Με κριτική ματιά να εντοπίσουμε τη ρίζα της κακοδαιμονίας , που συνίσταται στη μονομέρεια της ανάπτυξης, στην ηθικοπνευματική καθίζηση.
Η λύση είναι η βαθιά μεταβολή της δομής του κοινωνικού μας συστήματος, ώστε κέντρο της προόδου να αποτελέσει ο άνθρωπος και η ευτυχία του. Απαιτείται «φρόνησις», σύμφωνα με τον Αριστοτέλη, υιοθέτηση του μέτρου και ενστερνισμός μετα-υλιστικών αξιών.
ΕΠΙΜΕΡΙΣΜΟΣ ΕΥΘΥΝΩΝ-ΡΟΛΩΝ
Πολιτεία
Η οικονομία να καταστεί μέσο και όχι αυτοσκοπός και να επιδιωχθεί εκλογίκευση της ανάπτυξης. Σύσταση παγκόσμιου δικτύου με στόχο τον έλεγχο των επιστημονικών εφαρμογών της τεχνικής.
Αρνητική στάση στους άγονους ανταγωνισμούς και στην υπεροχή, αλλά και περιορισμός των επεκτατικών βλέψεων.
Χρηματοδότηση ερευνών που θα αποσκοπούν στο «ευ ζην».
Εφαρμογή της δημοκρατίας , ώστε η γνώση να ελέγχεται από το κοινωνικό σύνολο.
Η πολιτεία να επέμβει, προκειμένου να δραστηριοποιηθούν οι φορείς παιδείας, πολιτισμού και γενικά πληροφόρησης για να αντιμετωπιστούν οι αρνητικές επιρροές του τεχνολογικού πολιτισμού.
Επιστήμονες-Πνευματικοί ταγοί
Επείγει η ανάληψη ευθυνών από μέρους των πνευματικών ανθρώπων.
Διαφώτιση, αφύπνιση κόσμου.
Απάρνηση της στράτευσης.
Αγώνας για ανώτερες μορφές πολιτισμού. Μ.Μ.Ε
Ρόλος διαφωτιστικός, πνευματικός και όχι αποχαυνωτικός και προπαγανδιστικός. Φορείς αγωγής –
Νέοι
Η οικογένεια και το σχολείο να επιδιώκουν την ανθρωπιστική μόρφωση, τη μετάγγιση αξιών, όπως η ανθρωπιά, η αγάπη, η αρετή και την αρμονική συνύπαρξη στοιχείων προόδου και παράδοσης.
Να μεταδώσουν με λόγο και πράξη το σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ελευθεριών στις νεότερες γενιές.
Αγωνιστική δράση με ρεαλισμό, γνώση και ιδεαλισμό.
Πολίτες
Εγρήγορση, στροφή σε γόνιμες ενασχολήσεις, ενημέρωση, αυτογνωσία και αυτοσυνειδησία.
Γόνιμη αμφιβολία, αμφισβήτηση των κακώς κειμένων.
Αγωνιστική δράση, στήριξη κινημάτων για άσκηση πίεσης.
Περισσότερο εκπαιδευτικό υλικό για το Λύκειο εδώ.