Σχεδιαγράμματα στη Νεότερη και Σύγχρονη Ιστορία Γ' Γυμνασίου - Ενότητα 23 - Η ελληνική οικονομία και κοινωνία κατά τον 19ο αιώνα

                                           ΕΝΟΤΗΤΑ 23

Η ελληνική οικονομία και κοινωνία κατά τον 19^ο αιώνα

Το ελληνικό κράτος στη διάρκεια του 19ου αιώνα:

·      Έκταση: μικρή.

·      Πληθυσμός: σταθερά αυξανόμενος.

·      Σημαντικότερα αστικά κέντρα: Αθήνα, Πάτρα, Σύρος.

·      Αγροτικός τομέας ήταν κυρίαρχος στην ελληνική οικονομία και καθορίστηκε από το ζήτημα των εθνικών γαιών, ένα μεγάλο μέρος των οποίων καταπατήθηκε. -> το 1871 ο Αλ. Κουμουνδούρος διένειμε τις εθνικές γαίες που είχαν απομείνει.

Τα χαρακτηριστικά της ελληνικής γεωργίας του 19^ου αιώνα:

·      Μικροί αγροτικοί κλήροι, με εξαίρεση τη Θεσσαλία.

·      Τα κυριότερα αγροτικά προϊόντα ήταν η σταφίδα, οι ελιές, τα καπνά, τα σιτηρά.

Το πρόβλημα των τσιφλικιών:

Δημιουργήθηκε με την προσάρτηση της Θεσσαλίας στο ελληνικό κράτος, το 1881, και την πώληση των τσιφλικιών (=μεγάλων γαιοκτησιών) από τους Οθωμανούς ιδιοκτήτες στους Έλληνες κεφαλαιούχους.

Αποτελέσματα από τη μονοκαλλιέργεια της σταφίδας:

·      Η συσσώρευση πλούτου.

·      Οι τοπικές οικονομίες έγιναν ευάλωτες στις διεθνείς κρίσεις.

Το εμπόριο, ειδικά το εξωτερικό, είχε μεγάλη βαρύτητα:

·      Εξαγωγές: σταφίδες, λάδι, αγροτικά προϊόντα.

·      Εισαγωγές: σιτάρι, υφάσματα, νήματα, άνθρακας, ξυλεία, μηχανήματα.

Η ναυτιλία ήταν ο κύριος μοχλός οικονομικής ανάπτυξης. Κύρια λιμάνια: Πάτρα, Σύρος και Πειραιάς.

Το τραπεζικό σύστημα άρχισε να αναπτύσσεται με την ίδρυση της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδας το 1841.

Η βιομηχανία αναπτύχθηκε με αργούς ρυθμούς. Κύριοι λόγοι της βιομηχανικής καθυστέρησης ήταν:

·      η έλλειψη κεφαλαίων,

·      η μικρή αγορά,

·      η έλλειψη πρώτων υλών και καυσίμων,

·      η χρόνια έλλειψη εργατικών χεριών,

·      η πίεση των φθηνών εισαγόμενων προϊόντων.

Ο ρόλος του κράτους στην ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας το 19^ο αι. υπήρξε σημαντικός.

Το εξωελλαδικό ελληνικό κεφάλαιο στράφηκε προς την Ελλάδα στη δεκαετία του 1870, λόγω της οικονομικής κρίσης του 1873 και της εύνοιας του Τρικούπη.

Η ελληνική κοινωνία

Βαθμιαία αστικοποίηση ->  ενίσχυση του ρόλου των αστικών στρωμάτων.

Η κοινωνική πυραμίδα:

·      Οι αγρότες: αποτελούσαν την πλειονότητα του πληθυσμού και ήταν μικροϊδιοκτήτες και ακτήμονες (κολίγοι).

·      Τα αστικά στρώματα: αποτελούνταν από τους επιχειρηματίες και τους δημοσίους υπαλλήλους και έπαιζαν έναν δυναμικό ρόλο στην ελληνική κοινωνία.

·      Οι εργάτες: απασχολούνταν στη νεόκοπη ελληνική βιομηχανία.

Κοινωνικοί μετασχηματισμοί:

Η μετανάστευση εντάθηκε στη διάρκεια του 19^ου αι. με προορισμό τις πλούσιες ελληνικές παροικίες του εξωτερικού και, στα τέλη του 19^ου αι., τις ΗΠΑ.

Οι αγώνες των ακτημόνων της Θεσσαλίας, που έφτασαν μέχρι και την ένοπλη σύγκρουση στο Κιλελέρ το 1910, ήταν ένας από τους παράγοντες που ώθησαν στη διανομή των τσιφλικιών.

Το εργατικό κίνημα έκανε τα πρώτα βήματά του αυτήν την εποχή. 

Το γυναικείο ζήτημα τέθηκε στο πλαίσιο των γενικότερων αναζητήσεων που έφερε η αστικοποίηση, με κύριο αίτημα την ανάγκη εκπαίδευσης των γυναικών.