Αρχαία Α' Γυμνασίου: Ενότητα 10 - Ο Σωκράτης για τη φιλία

Ανάλυση 10ης ενότητας 

Ποιος είναι ο καλός φίλος; Όλοι οι άνθρωποι θέλουν να έχουν φίλους; Στα διαχρονικά αυτά ερωτήματα αναφέρεται το κείμενο της ενότητας. Ας δούμε τις απόψεις του Σωκράτη...

Το κείμενο και η μετάφρασή του

Τοῦτο μὲν πολλῶν ἀκούω,	Αυτό βέβαια ακούω από πολλούς,
ὡς πάντων κτημάτων,	ότι δηλαδή από όλα τα περιουσιακά στοιχεία
κράτιστόν ἐστι φίλος σαφὴς καὶ ἀγαθός,	το πιο σημαντικό είναι ένας πιστός και καλός φίλος,
παντὸς  δὲ μᾶλλον ἐπιμέλονται οἱ πολλοὶ	όμως οι περισσότεροι φροντίζουν πιο πολύ για οτιδήποτε άλλο
ἤ κτήσεως φίλων.	παρὰ για την απόκτηση φίλων.
Καὶ γὰρ κτῶνται  ἐπιμελῶς	Γιατί πράγματι αποκτούν με επιμέλεια
οἰκίας καὶ ἀγροὺς καὶ ἀνδράποδα καὶ βοσκήματα καὶ  σκεύη,	σπίτια και αγρούς και δούλους και ζώα και σκεύη,
οὐ φροντίζουσι δὲ  ὅπως κτήσωνται φίλον,	αλλά δε φροντίζουν  να αποκτήσουν φίλο,
ὅ μέγιστον ἀγαθὸν εἶναί φασιν.	που λένε ότι είναι πολύ μεγάλο αγαθό.
Καίτοι ποῖος ἵππος ἤ ποῖον ζεῦγος	Και όμως ποιο άλογο ή ποιο ζευγάρι ζώων
οὕτω χρήσιμόν ὥσπερ ὁ χρηστὸς φίλος;	είναι τόσο χρήσιμο όσο βέβαια είναι ο καλός φίλος;
Ποῖον δὲ ἀνδράποδόν	Και ποιος δούλος είναι
οὕτως εὔνουν καὶ παραμόνιμον;	τόσο καλοπροαίρετος και σταθερός;
Ἤ ποῖον ἄλλο κτῆμά  οὕτω πάγχρηστον;	Ή ποιο άλλο απόκτημα είναι τόσο χρήσιμο σε όλα;
Ὁ γὰρ ἀγαθὸς φίλος ἑαυτόν τάττει	Γιατί ο καλός φίλος αφιερώνεται
πρὸς πᾶν τὸ ἐλλεῖπον τῷ φίλῳ	στην κάλυψη των αναγκών του φίλου του
καὶ, ἄν τέ τινα δέῃ εὖ ποιῆσαι,	και, αν χρειάζεται να κάνει αυτός καλό σε κάποιον,
συνεπισχύει,	τον ενισχύει βοηθώντας τον,
ἄν τέ τις φόβος ταράττῃ	και αν τον ταράζει  κάποιος φόβος,
συμβοηθεῖ	τον βοηθάει μαζί με άλλους
καὶ εὖ μὲν πράττοντα πλεῖστα εὐφραίνει,	και όταν αυτός ευτυχεί, του προσφέρει πολύ μεγάλη ευχαρίστηση,
σφαλλόμενον δὲ	ενώ όταν δυστυχεί,
πλεῖστα ἐπανορθοῖ.	καταβάλλει πάρα πολλές προσπάθειες να τον στήσει πάλι στα πόδια του.
Ἀλλ’ ὅμως ἔνιοι πειρῶνται δένδρα μὲν θεραπεύειν	Αλλά όμως μερικοί προσπαθούν να καλλιεργήσουν δέντρα
τοῦ καρποῦ  ἕνεκεν,	για τον καρπό τους,
τοῦ δὲ παμφορωτάτου κτήματος,	ενώ το  απόκτημα που παράγει κάθε λογής καρπούς,
ὅ καλεῖται φίλος,	το οποίο ονομάζεται φίλος,
οἱ πλεῖστοι ἐπιμέλονται ἀργῶς καὶ ἀνειμένως.	οι περισσότεροι το φροντίζουν με βραδύτητα και αμέλεια.

Επεξεργασία κειμένου

1 Τοῦτο μὲν πολλῶν ἀκούω, πολλῶν ἀκούω = ακούω από πολλούς   2 ὡς πάντων κτημάτων κράτιστόν ἐστι φίλος σαφὴς καὶ ἀγαθός, ὡς πάντων κτημάτων κράτιστον = ότι δηλαδή απ' όλα τα περιουσιακά στοιχεία το πιο σημαντικό (κτημάτων: πβ. ν.ε.: απόκτηση, κτητικός, κτήμα) (κράτιστον: πβ. ν.ε.: κράτος, εγκρατής, κραταιός)  ἐστι φίλος = είναι ο φίλος   3  παντὸς δὲ μᾶλλον ἐπιμέλονται οἱ πολλοὶ ἢ φίλων κτήσεως οἱ πολλοὶ = όμως οι περισσότεροι ἐπιμέλονται μᾶλλον = φροντίζουν περισσότερο (ἐπιμέλονται πβ. ν.ε.: επιμέλεια, επιμελητής, ατημέλητος) παντὸς = για οτιδήποτε άλλο ἢ φίλων κτήσεως = παρά για την απόκτηση φίλων   4 Καὶ γὰρ οἰκίας καὶ ἀγροὺς καὶ ἀνδράποδα καὶ βοσκήματα καὶ σκεύη ἐπιμελῶς κτῶνται, Καὶ γὰρ = γιατί πράγματι ἀνδράποδον = ο δούλος (πβ. ν.ε.: εξανδραποδισμός) βοσκήματα = ζώα ἐπιμελῶς = με επιμέλεια κτῶνται (γ΄ εν. οριστ. ενεστ. ρ. κτάομαι, κτῶμαι) = αποκτούν   5 φίλον δέ, ὃ μέγιστον ἀγαθὸν εἶναί φασιν, οὐχ ὅπως κτήσωνται φροντίζουσι. ὃ εἶναί φασιν = που λένε ότι είναι οὐχ ὅπως κτήσωνται φροντίζουσι = δε φροντίζουν να αποκτήσουν   6 Καίτοι ποῖος ἵππος ἢ ποῖον ζεῦγος οὕτω χρήσιμον ὥσπερ ὁ χρηστὸς φίλος; Καίτοι = Και όμως ζεῦγος = ζευγάρι ζώων (που χρησιμοποιούνταν σε αγροτικές εργασίες πβ. ν.ε.: ζυγός, ζευγάς, ζευγαρώνω) ὁ χρήσιμος, ἡ χρησίμη / χρήσιμος, τὸ χρήσιμον = ανώτερος, σημαντικότερος (εδώ) οὕτω ... ὥσπερ = έτσι / τόσο... όπως / όσο βέβαια ὁ χρηστός, ἡ χρηστή, τὸ χρηστόν = ενάρετος, καλός   7 Ποῖον δὲ ἀνδράποδον οὕτως εὔνουν καὶ παραμόνιμον; ἀνδράποδον = ο δούλος (πβ. ν.ε.: εξανδραποδισμός) οὕτως = έτσι / τόσο ὁ/ἡ εὔνους, τὸ εὔνουν = ευνοϊκός, καλοπροαίρετος ὁ/ἡ παραμόνιμος, τὸ παραμόνιμον = διαρκής, σταθερός, πιστός 8 ῍Η ποῖον ἄλλο κτῆμα οὕτω πάγχρηστον; κτῆμα = απόκτημα ὁ/ἡ πάγχρηστος, τὸ πάγχρηστον = χρήσιμος σε όλα   9  Ὁ γὰρ ἀγαθὸς φίλος ἑαυτὸν τάττει πρὸς πᾶν τὸ ἐλλεῖπον τῷ φίλῳ ἑαυτὸν τάττει πρὸς πᾶν τὸ ἐλλεῖπον τῷ φίλῳ  = αφιερώνεται στην κάλυψη των αναγκών του φίλου του   10 καί, ἄν τέ τινα εὖ ποιῆσαι δέῃ, συνεπισχύει, ἄν τέ τις φόβος ταράττῃ, συμβοηθεῖ, ἄν τέ τινα εὖ ποιῆσαι  δέῃ = και αν χρειάζεται να κάνει καλό σε κάποιον (ποιῆσαι:  απαρ. αορ. ρ. ποιέω, ποιῶ) (δέῃ: υποτ. ενεστ. απρόσ. ρ. δεῖ, πβ. ν.ε.: ένδεια, δέηση) συνεπισχύω = ενισχύω κάποιον βοηθώντας τον συμβοηθέω, συμβοηθῶ = βοηθώ κάποιον μαζί με άλλους   11 καὶ εὖ μὲν πράττοντα πλεῖστα εὐφραίνει, σφαλλόμενον δὲ πλεῖστα ἐπανορθοῖ. εὖ μὲν πράττοντα πλεῖστα εὐφραίνει  = όταν ευτυχεί, του προσφέρει μεγάλη ευχαρίστηση (πράττοντα: μτχ. ενεστ. ρ. πράττω) (πλεῖστα: υπερθ. βαθμ. επιρρ. πολύ) σφαλλόμενον δὲ πλεῖστα ἐπανορθοῖ = ενώ, όταν δυστυχεί, καταβάλλει πάρα πολλές προσπάθειες να τον στήσει πάλι στα πόδια του (σφαλλόμενον: πβ. ν.ε.: σφάλμα, επισφαλής, ανασφάλεια) (ἐπανορθοῖ: οριστ. ενεστ. ρ. ἐπανορθόω, ἐπανορθῶ, πβ. ν.ε.: ανεπανόρθωτος, επανόρθωση)   12 Ἀλλ’ ὅμως ἔνιοι δένδρα μὲν πειρῶνται θεραπεύειν τοῦ καρποῦ ἕνεκεν, ἔνιοι πειρῶνται δένδρα θεραπεύειν τοῦ καρποῦ ἕνεκεν = μερικοί προσπαθούν να καλλιεργήσουν δέντρα για τον καρπό τους (ἔνιοι αόρ. αντων.) = μερικοί (πειρῶνται: γ΄ εν. οριστ. ενεστ. ρ. πειράομαι, πειρῶμαι)  = προσπαθώ 13 τοῦ δὲ παμφορωτάτου κτήματος, ὃ καλεῖται φίλος, παμφορώτατος (υπερθ. βαθμ. επιθ. ὁ/ἡ πάμφορος, τὸ πάμφορον) = αυτός που παράγει κάθε λογής καρπούς ὃ = το οποίο   14 ἀργῶς καὶ ἀνειμένως οἱ πλεῖστοι ἐπιμέλονται ἀργῶς καὶ ἀνειμένως = με βραδύτητα και αμέλεια οἱ πλεῖστοι = οι περισσότεροι ἐπιμέλονται = φροντίζουν (πβ. επιμέλεια, επιμελητής, ατημέλητος)

Δραστηριότητα: άσκηση για τη μετάφραση

Συντακτική ανάλυση κειμένου

Λεξιλογικά

Για τη λέξη κτάομαι, κτῶμαι [= αποκτώ]
θ. κτα-, κτη-, κτε-

Για να βρεις τη σημασία των λέξεων του Λεξιλογικού Πίνακα πήγαινε στα λεξικά της Πύλης για την ελληνική γλώσσα ή χρησιμοποίησε τους παρακάτω δεσμούς:

Αρχαία Ελληνική / Νέα Ελληνική	Νέα Ελληνική
τὸ κτῆμα / το κτήμα κτηματικός κτητικός ὁ κτήτωρ / κτήτορας = ο κάτοχος, ο ιδρυτής ναού, μονής ή ιδρύματος ἡ κτῆσις / κτήση = η απόκτηση τὸ κτῆνος [= (α.ε.) συνήθως στον πληθ.κτήνη: περιουσία που αποτελείται από ζώα, (ν.ε.) ζώο κτηνώδης	-κτώ / -κτώμαι (μόνο ως β΄ συνθετικό) κτηματίας τα κεκτημένα [= αυτά που έχουν αποκτηθεί / κατοχυρωθεί] κτητορικός κτηνωδία
ἀποκτῶμαι [= (α.ε.) χάνω την περιουσία μου, (ν.ε.) γίνομαι κτήμα κάποιου] ἡ ἀπόκτησις (-η) [= (α.ε.) η απώλεια, (ν.ε.) η απόκτηση] κατακτῶμαι (ν.ε. κατακτώ - κατακτιέμαι) ἡ κατάκτησις / κατάκτηση ἐπίκτητος [= αυτός που έχει αποκτηθεί] ἀκτήμων / ακτήμονας ἡ ἀκτημοσύνη [= η έλλειψη περιουσιακών στοιχείων, η πενία] ὁ κτηνοτρόφος	αποκτώ απόκτημα [= ό,τι έχει αποκτήσει κάποιος] κτηματαγορά κτηματολόγιο κτηματομεσίτης κοινοκτημοσύνη

Ασκήσεις

Αντιστοιχίστε τους ορισμούς με τη σωστή λέξη.  Να αντιστοιχίσετε τις λέξεις με τις συνώνυμές τους.  Να αντιστοιχίσετε τις λέξεις με τις αντώνυμές τους.  Συμπληρώστε τα κενά επιλέγοντας την κατάλληλη λέξη  Κατέβασε τις πρόσθετες ασκήσεις σε αρχείο pdf  Σχολικού βιβλίου Να γράψετε τι δηλώνουν τα παράγωγα ουσιαστικά ἡ κτῆσις, ὁ κτήτωρ, τὸ κτῆμα σε σχέση με όσα διδαχτήκατε σε προηγούμενες ενότητες (πρόσωπο που ενεργεί, κατάσταση κτλ.). (1η άσκηση) Να συμπληρώσετε τα κενά με την κατάλληλη λέξη από αυτές που σας δίνονται στο πλαίσιο, αφού τις προσαρμόσετε στην κατάλληλη πτώση και - στην περίπτωση των επιθέτων– στο κατάλληλο γένος: (3η άσκηση)

Γραμματική

Ασκήσεις

άσκηση για τη μετάφραση Ασκήσεις γραμματικής του σχολικού βιβλίου Να εντοπίσετε τα δευτερόκλιτα επίθετα του κειμένου και να τα γράψετε στο ίδιο γένος και στην ίδια πτώση του άλλου αριθμού (2η) Να γράψετε τις παρακάτω λέξεις στη γενική και δοτική ενικού (3η) Να συμπληρώσετε τα κενά των παρακάτω φράσεων με τον κατάλληλο τύπο της δεικτικής αντωνυμίας οὗτος, αὕτῃ τοῦτο (5η) Να συμπληρώσετε τα κενά του πίνακα με το ίδιο πρόσωπο των ρημάτων στους υπόλοιπους χρόνους (6η) Να μεταφέρετε τα ρήματα των παρακάτω προτάσεων στην οριστική ενεστώτα και μέλλοντα (7η) Να μεταφέρετε τα ρήματα των παρακάτω προτάσεων στην οριστική παρατατικού και αορίστου (8η) Να μεταφέρετε τα ρήματα των παρακάτω προτάσεων στην οριστική παρακειμένου και υπερσυντελίκου (9η) Συμπληρώστε στα τετραγωνίδια τις λέξεις που ζητούνται (10η) Να μεταφέρετε στον άλλο αριθμό τα δευτερόκλιτα ουσιαστικά και επίθετα του κειμένου(11η)

Παράλληλα κείμενα