Αρχαία Β' Γυμνασίου: Ενότητα 2 - Το τέχνασμα του Θεμιστοκλή

Διαδραστικό μάθημα ενότητας

Γ΄ Κλίση Ουσιαστικών

Ανάλυση 2ης ενότητας 

Λίγο πριν από τη ναυμαχία της Σαλαμίνας ο Θεμιστοκλής βλέπει ότι οι υπόλοιπες ελληνικές πόλεις δεν ήταν διατεθειμένες να ναυμαχήσουν στη Σαλαμίνα. Στην κρίσιμη στιγμή ο Θεμιστοκλής σκέφτεται το Σίκινο, ένα δούλο του περσικής καταγωγής.

Ήταν το κατάλληλο πρόσωπο την κατάλληλη στιγμή. Κι ο Θεμιστοκλής το εκμεταλλεύτηκε...

Το κείμενο και η μετάφρασή του

Ἂλλ’ ἐπεὶ τῶν πολεμίων ὁ στόλος	Αλλά όταν ο στόλος των εχθρών
τῇ Ἀττικῇ κατὰ τὸ Φαληρικὸν προσφερόμενος	πλησιάζοντας στην Αττική από την πλευρά του Φαλήρου
τοὺς πὲριξ ἀπέκρυψεν αἰγιαλούς,	απέκρυψε τις γύρω παραλίες
πάλιν ἐπάπταινον οἱ Πελοποννήσιοι πρὸς τὸνἸσθμόν.	οι Πελοποννήσιοι φοβισμένοι πάλι σκέφτονταν να αποπλεύσουν για τον Ισθμό.
Ἔνθα δὴ ὁ Θεμιστοκλῆς ἐβουλεύετο	Ενώ λοιπόν έτσι είχε η κατάσταση, ο Θεμιστοκλής σκεφτόταν
καὶ συνετίθει τὴν περὶ τὸν Σίκινον πραγματείαν.	και κατάστρωνε τέχνασμα με το Σίκινο.
Ἦν δὲ τῷ μὲν γένει Πέρσης ὁ Σίκινος,	Ο Σίκινος ήταν Πέρσης στην καταγωγή,
αἰχμάλωτος, εὔνους δὲ τῷ Θεμιστοκλεῖ	αιχμάλωτος και φιλικός στον Θεμιστοκλή
καὶ τῶν τέκων αὐτοῦ παιδαγωγός.	και παιδαγωγός των παιδιών του.
Τοῦτον ἐκπέμπει πρὸς τὸν Ξερξην κρύφα,	Αυτόν τον στέλνει κρυφά προς τον Ξέρξη,
κελεύσας λέγειν ὅτι Θεμιστοκλῆς	αφού τον διέταξε να πει ότι ο Θεμιστοκλής,
ὁ τῶν Ἀθηναίων στρατηγὸς αἱρούμενος τὰβασιλέως	ο στρατηγός των Αθηναίων, παίρνοντας το μέρος του (Πέρση) βασιλιά
ἐξαγγέλλει πρῶτος αὐτῷ	στέλνει πρώτος σ’ αυτόν την πληροφορία
τοὺς Ἕλληνας ἀποδιδράσκοντας,	ότι οι Έλληνες προσπαθούν να δραπετεύσουν
καὶ διακελεύεται ἐπιθέσθαι καὶ διαφθεῖραι τὴν ναυτικὴν δύναμιν	και συμβουλεύει να τους επιτεθεί και να εξοντώσει τη ναυτική τους δύναμη
ἐν ᾧ ταράττονται τῶν πεζῶν χωρὶς ὄντες.	ενώ βρίσκονται σε σύγχυση χωρίς το πεζικό.
Ταῦτα δ’ ὁ Ξερξης ὡς ἀπ’εὐνοίας λελεγμένα δεξάμενος, ἥσθη	Ο Ξέρξης, επειδή δέχτηκε αυτά πιστεύοντας ότι είχαν λεχθεί με φιλική διάθεση, ευχαριστήθηκε
καὶ εὐθὺς ἐξέφερε πρὸς τοὺς ἡγεμόνας τῶν νεῶν	και αμέσως έδωσε διαταγή στους κυβερνήτες των πλοίων
διακοσίαις ναυσὶν ἀναχθέντας ἤδη	αφού αποπλεύσουν με διακόσια καράβια
διαζῶσαι τάς νήσους, ὅπως ἐκφύγοι μηδεὶς τῶν πολεμίων.	να περικυκλώσουν τα νησιά, για να μη ξεφύγει κανείς από τους εχθρούς.

1η δραστηριότητα: Διαβάζω το αρχαίο κείμενο και απαντώ σε ερωτήσεις κατανόησης
2η δραστηριότητα: Προσπαθώ να αποδώσω στη ν.ε. το αρχαίο κείμενο

Επεξεργασία κειμένου

1	Ἂλλ’ ἐπεὶ ὁ στόλος τῶν πολεμίων
	ἐπεὶ > χρον. σύνδεσμος = όταν ὁ πολέμιος = ο εχθρός
2	προσφερόμενος τῇ Ἀττικῇ κατὰ τὸ Φαληρικὸν
	προσφερόμενος > μτχ. του ρ. προσφέρομαι = πλησιάζω > πλησιάζοντας
3	ἀπέκρυψεν τοὺς πὲριξ αἰγιαλούς,
	πὲριξ = γύρω αἰγιαλούς > (πρβλ.: γιαλός, περιγιάλι, αιγιαλίτιδα ζώνη)
4	πάλιν ἐπάπταινον οἱ Πελοποννήσιοι πρὸς τὸν Ἰσθμόν.
	ἐπάπταινον > πρτ. του ρ. παπταίνω > φοβισμένοι σκέφτονταν να αποπλεύσουν πρὸς προς το μέρος, κοντά, απέναντι, ενώπιον, μπροστά, κατά, εναντίον, αναφορικά με
5	Ἔνθα δὴ ὁ Θεμιστοκλῆς ἐβουλεύετο
	ἔνθα δὴ = ενώ λοιπόν έτσι είχε η κατάσταση ἐβουλεύετο > πρτ. του ρ. βουλεύομαι = σκέφτομαι, σχεδιάζω
6	καὶ συνετίθει τὴν πραγματείαν περὶ τὸν Σίκινον .
	συνετίθει > πρτ. του ρ. συν-τίθημι 1 καταστρώνω (πρβλ. σύνθεση, συνθέτη, πολυσύνθετο) ἡ πραγματεία = το θέμα, η επιδίωξη, το τέχνασμα (πβλ. διαπραγματεύομαι, πολυπράγμων) περὶ γύρω, ολόγυρα, σχετικά, περίπου, υπεράνω
7	Ἦν δὲ τῷ μὲν γένει Πέρσης ὁ Σίκινος,
	γένει = στην καταγωγή μέν - δέ = αντιθετικοί ή εναντιωματικοί σύνδεσμοι Συνήθως χρησιμοποιούνται μαζί, δηλώνοντας αντίθεση. μέν = όμως, αλλά, από τη μια, καθώς, ενώ Ο μέν μπορεί να ακολουθείται από τα ισοδύναμα του δὲ: ἀλλά,ἀτάρ ή αὐτάρ, αὖ, αὖθις, αὖτε ή ακόμη από τα: πρῶτον μέν - εἶτα, πρῶτον μέν - ἔπειτα, πρῶτον μέν - μετὰ τοῦτο Μερικές φορές χρησιμοποιείται μόνος του και τότε σημαίνει:βέβαια, μάλιστα ή τουλάχιστον δέ = αλλά, ενώ, από την άλλη
8	αἰχμάλωτος, εὔνους δὲ τῷ Θεμιστοκλεῖ
	ὁ /ἡ εὔνους, τό εὔνουν = ευνοϊκός, φιλικός (πρβλ. εύνοια, ευνοϊκός)
9	καὶ τῶν τέκνων αὐτοῦ παιδαγωγός.
10	Τοῦτον ἐκπέμπει πρὸς τὸν Ξερξην κρύφα,
	ἐκπέμπει > του ρ. ἐκ-πέμπω = στέλνω πρὸς προς το μέρος, κοντά, απέναντι, ενώπιον, μπροστά, κατά, εναντίον, αναφορικά με
11	κελεύσας λέγειν ὅτι Θεμιστοκλῆς ὁ τῶν Ἀθηναίων στρατηγὸς
	κελεύσας > μτχ. του ρ. κελεύω = διατάζω
12	αἱρούμενος τὰ βασιλέως
	αἱρούμενος τὰ βασιλέως = παίρνοντας το μέρος του Πέρση βασιλιά (πρβλ. αίρεση, αιρετός, προαίρεση, προαιρετικός, αρχαιρεσίες)
13	ἐξαγγέλλει πρῶτος αὐτῷ
	ἐξαγγέλλει = στέλνω (στον εχθρό) ως πληροφορία (πρβλ. εξαγγελία)
14	τοὺς Ἕλληνας ἀποδιδράσκοντας,
	ἀποδιδράσκοντας > του ρ. ἀποδιδράσκω = δραπετεύω, προσπαθώ να ξεφύγω
15	καὶ διακελεύεται ἐπιθέσθαι
	διακελεύεται > του ρ. δια-κελεύομαι = συμβουλεύω ἐπιθέσθαι > του ρ. ἐπι-τίθεμαι (πρβλ. επίθεση, επιθετικός)
16	καὶ διαφθεῖραι τὴν ναυτικὴν δύναμιν
	διαφθεῖραι > του ρ. διαφθείρω = εξοντώνω
17	ἐν ᾧ ταράττονται χωρίς ὄντες τῶν πεζῶν.
	ταράττονται > του ρ. ταράττομαι ἐν ᾧ ταράττονται > ενώ βρίσκονται σε σύγχυση χωρὶς χωριστά από, χωρίς
18	Ταῦτα δ' ὁ Ξέρξης δεξάμενος ὡς λελεγμένα ἀπ’εὐνοίας, ἥσθη
	δεξάμενος > μτχ. αορ. του ρ. δέχομαι > επειδή δέχτηκε λελεγμένα > μτχ. πρκ. του ρ. λέγομαι > ότι έχουν ειπωθεί ἀπ’εὐνοίας = με φιλική διάθεση ἥσθη > αόρ. του ρ. ἥδομαι = ευχαριστήθηκε, ένιωσε ικανοποίηση (πρβλ. ηδονή, ηδύποτο)
19	καὶ εὐθὺς ἐξέφερε πρὸς τοὺς ἡγεμόνας τῶν νεῶν
	εὐθὺς = αμέσως ἐξέφερε > του ρ. ἐκφέρω > έδωσε διαταγή πρὸς προς το μέρος, κοντά, απέναντι, ενώπιον, μπροστά, κατά, εναντίον, αναφορικά με ἡγεμών = αρχηγός > κυβερνήτης τῶν νεῶν > γεν. πληθ. του ουσ. ἡ ναῦς = το πλοίο
20	ἀναχθέντας ἤδη διακοσίαις ναυσὶν
	ἀναχθέντας > μτχ. αορ. του ρ. ἀνάγομαι = αποπλέω > αφού αποπλεύσουν ναυσὶν = δοτ. πληθ. του ουσ. ἡ ναῦς = το πλοίο
21	διαζῶσαι τάς νήσους,
	διαζῶσαι > απρμφ. αορ. του ρ. διαζώννυμι = περικυκλώνω (πρβλ. ζώνη, ζωστήρα, εύζωνας)
22	ὅπως μηδεὶς τῶν πολεμίων ἐκφύγοι.
	μηδεὶς = κανείς ἐκφύγοι > του ρ. ἐκ=φεύγω = ξεφεύγω
3η δραστηριότητα: άσκηση για τη μετάφραση

Συντακτική ανάλυση κειμένου

Απαντήσεις στις ερμηνευτικές ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου

Χρονικές και εγκλιτικές αντικαταστάσεις των ρημάτων της ενότητας

Λεξιλογικά

Για τη λέξη λέγω

Για να βρεις τη σημασία των λέξεων του Λεξιλογικού Πίνακα πήγαινε στα λεξικά της Πύλης για την ελληνική γλώσσα ή χρησιμοποίησε τους παρακάτω δεσμούς:

Αρχαία Ελληνική / Νέα Ελληνική	Νέα Ελληνική
ἡ λέξις (-η) λεκτικός ὁ λόγος τό λογύδριον (-ιο) [= σύντομος λόγος] λόγιος λογικός λογίζομαι ὁ λογισμός τό λογεῖον (-είο) [= (α.ε.) μέρος του θεάτρου όπου έπαιζαν οι ηθοποιοί ] ὁ ῥήτωρ (-ορας) ῥητορικός ἡ ῥῆσις (-η) [= (α.ε.) λόγος, (ν.ε.) απόφθεγμα] ἡ ῥήτρα [= (α.ε.) 1. γνωμικό, 2. προφορική συμφωνία, (ν.ε.) όρος σε συμφωνία, σε διαθήκη κτλ. (πβ. Ποινική ρήτρα)]	λεξικό τα λόγια [πβ. τό λόγιον = ρητό] λογάς λογιοσύνη [= πνευματική καλλιέργεια] το ρητό [= απόφθεγμα]
λογομαχέω, λογομαχῶ ἀντιλέγω ἡ ἀντιλογία ἡ ἀντίρρησις (-η) προλέγω ὁ πρόλογος ἡ πρόρρησις (-η) ὁ ἐπίλογος παράλογος ἀνάλογος φιλόλογος πολύλογος [(ν.ε.) πολυλογάς] ἡ πολυλογία ἄρρητος ἀπόρρητος ἡ ἐτυμολογία [< ἔτυμος (= αληθής) + λόγος] ἀμφιλεγόμενος ἡ ἀμφιλογία [= αμφισβήτηση, αντιλογία] ἡ ἀρχαιολογία ἡ μυθολογία	λογοδοτώ [= απολογούμαι] λογοφέρνω [= διαπληκτίζομαι] λογοκρίνω λογάριθμος λογοτέχνης λογοθεραπεία [= θεραπεία διαταραχών του λόγου] λογοπαίγνιο λογικοφανής [= αυτός που φαίνεται λογικός, χωρίς να είναι] λεξικογραφία μονολεκτικός

Ασκήσεις
Αντιστοίχισε τους ορισμούς με την κατάλληλη λέξη  Αντιστοίχισε τις λέξεις με τις συνώνυμές τους  Αντιστοίχισε τις λέξεις με τις αντώνυμές τους  Συμπλήρωσε τα κενά με την κατάλληλη λέξη  Κατέβασε τις πρόσθετες ασκήσεις σε αρχείο pdf  Σχολικού βιβλίου 1. Να κατατάξετε τις παρακάτω παράγωγες λέξεις της α.ε. στην κατηγορία που ανήκουν (1η άσκηση)

Γραμματική

Αφωνόληκτα Γ' Κλίσης Ουσιαστικών
α) Ουρανικόληκτα καταληκτικά μονόθεμα   β) Χειλικόληκτα καταληκτικά μονόθεμα

Ενικός αριθμός
Ουρανικόληκτα					Χειλικόληκτα
ὁ τοῦ τῷ τὸν ὦ	κόραξ (κ-ς) κόρακ-ος κόρακ-ι κόρακ-α κόραξ (κ-ς)	ὄνυξ (χ-ς) ὄνυχ-ος ὄνυχ-ι ὄνυχ-α ὄνυξ (χ-ς)	ἡ τῆς τῇ τὴν ὦ	πτέρυξ (γ-ς) πτέρυγ-ος πτέρυγ-ι πτέρυγ-α πτέρυξ (γ-ς)	ὁ τοῦ τῷ τὸν ὦ	γὺψ (π-ς) γυπ-ὸς γυπ-ὶ γῦπ-α γύψ (π-ς)	Ἄραψ (β-ς) Ἄραβ-ος Ἄραβ-ι Ἄραβ-α Ἄραψ (β-ς)
Πληθυντικός αριθμός
οἱ τῶν τοῖς τοὺς ὦ	κόρακ-ες κοράκ-ων κόραξι (κ-σι) κόρακ-ας κόρακ-ες	ὄνυχ-ες ὀνύχ-ων ὄνυξι (χ-σι) ὄνυχ-ας ὄνυχ-ες	αἱ τῶν ταῖς τὰς ὦ	πτέρυγ-ες πτερύγ-ων πτέρυξι (γ-σι) πτέρυγ-ας πτέρυγ-ες	οἱ τῶν τοῖς τοὺς ὦ	γῦπ-ες γυπ-ῶν γυψὶ (π-σι) γύπ-ας γῦπ-ες	Ἄραβ-ες Αράβ-ων Ἄραψι (β-σι) Ἄραβ-ας Ἄραβ-ες

γ) Οδοντικόληκτα καταληκτικά μονόθεμα με χαρακτήρα απλό οδοντικό τ ή δ ή θ
Ενικός αριθμός ὁ τοῦ τῷ τὸν ὦ τάπης (τ-ς) τάπητ-ος τάπητ-ι τάπητ-α τάπης (τ-ς) ὄρνις (θ-ς)1 ὄρνιθ-ος ὄρνιθ-ι ὄρνιν ὄρνι παῖς (δ-ς) παιδ-ὸς παιδ-ὶ παῖδ-α παῖ ἡ τῆς τῇ τὴν ὦ πατρίς (δ-ς) πατρίδ-ος πατρίδ-ι πατρίδ-α πατρίς χάρις (τ-ς) χάριτ-ος χάριτ-ι χάριν χάρι τυραννίς (δ-ς) τυραννίδ-ος τυραννίδ-ι τυραννίδ-α τυραννί   Πληθυντικός αριθμός οἱ τῶν τοῖς τοὺς ὦ τάπητ-ες ταπήτ-ων τάπησι (τ-σι) τάπητ-ας τάπητ-ες ὄρνιθ-ες ὀρνίθ-ων ὄρνισι (θ-σι) ὄρνιθ-ας ὄρνιθ-ες παῖδ-ες παίδ-ων παισὶ (δ-σι) παῖδ-ας παῖδ-ες αἱ τῶν ταῖς τὰς ὦ πατρίδ-ες πατρίδ-ων πατρίσι (δ-σι) πατρίδ-ας πατρίδ-ες χάριτ-ες χαρίτ-ων χάρισι (δ-σι) χάριτ-ας χάριτ-ες τυραννίδ-ες τυραννίδ-ων τυραννίσι (δ-σι) τυραννίδ-ας τυραννίδ-ες
Παρατήρηση: Τα βαρύτονα οδοντικόληκτα σε -ις (γεν. -ιδος, -ιτος, -ιθος) σχηματίζουν την αιτιατική του ενικού σε -νκαι την κλητική του ενικού όμοια με το θέμα (χωρίς το χαρακτήρα), π.χ. τὴν χάρι-ν, τὴν ἔρι-ν, τὸν ὄρνι-ν·  όμοια και μερικά οδοντικόληκτα βαρύτονα σε -ης ή -υς, π.χ. ὁ (και ἡ) Πάρνης του Πάρνηθος, τὸνΠάρνην, ὦ Πάρνη. Το οξύτονο τυραννίς (-ίδος) και το περισπώμενο ὁ παῖς σχηματίζουν  την κλητική του ενικού χωρίς κατάληξη με αφαίρεση του οδοντικού χαρακτήρα, π.χ.  ὦ τυρρανί, παῖ

δ) Οδοντικόληκτα καταληκτικά μονόθεμα με θέμα σε ντ (ον. -ας, γεν. -αντος και ον. -ους, γεν. -οντος) ε) Οδοντικόληκτα ακατάληκτα  διπλόθεμα με θέμα σε ντ (ον. -ων, γεν. -οντος) ζ) Οδοντικόληκτα ουδέτερα ακατάληκτα μονόθεμα σε α (γεν. -ατος)
Ενικός αριθμός ὁ τοῦ τῷ τὸν ὦ ἱμάς (ντ-ς) ἱμάντ-ος ἱμάντ-ι ἱμάντ-α ἱμάς γίγας (ντ-ς) γίγαντ-ος γίγαντ-ι γίγαντ-α γίγαν ὀδούς (ὁδόντ-ς) ὀδόντ-ος ὀδόντ-ι ὀδόντ-α ὀδούς (ὁδόντ-ς) γέρων γέροντ-ος γέροντ-ι γέροντ-α γέρον τὸ τοῦ τῷ τὸ ὦ κτῆμα κτήματ-ος κτήματ-ι κτῆμα κτῆμα   Πληθυντικός αριθμός οἱ τῶν τοῖς τοὺς ὦ ἱμάντ-ες ἱμάντ-ων ἱμᾶσι (αντ-σι) ἱμάντ-ας ἱμάντ-ες γίγαντ-ες γιγάντ-ων γίγασι (αντ-σι) γίγαντ-ας γίγαντ-ες ὀδόντ-ες ὀδόντ-ων ὀδοῦσι (ὁδόντ-σι) ὀδόντ-ας ὀδόντ-ες γέροντ-ες γερόντ-ων γέρουσι (γέροντ-σι) γέροντ-ας γέροντ-ες τὰ τῶν τοῖς τὰ ὦ κτήματ-α κτημάτ-ων κτήμασι (ατ-σι) κτήματ-α κτήματ-α
Παρατήρηση: α) Τα οδοντικόληκτα σε -ας (γεν. -αντος) που τονίζονται στη λήγουσα, σχηματίζουν την κλητική του ενικού ίδια με την ονομαστική, π.χ. ἱμάς. β) Τα οδοντικόληκτα σε -ας (γεν. -αντος) που δεν τονίζονται στη λήγουσα (βαρύτονα), σχηματίζουν την κλητική του ενικού χωρίς κατάληξη με αφαίρεση του οδοντικού χαρακτήρα, π.χ.  ὦ γίγαν, ὦ ἐλέφαν, ὦΑἶαν. γ) Τα βαρύτονα οδοντικόληκτα σε -ων (γεν. -οντος) σχηματίζουν την κλητική του ενικού χωρίς κατάληξη με αφαίρεση του οδοντικού χαρακτήρα, π.χ. ὦ γέρον, ὦ δράκον, ὦ λέον, ὦ τένον. δ) Τα ουδέτερα οδοντικόληκτα σε -μα (γεν. -ματος) είναι όλα ακατάληκτα, π.χ. κτῆμα, σῶμα, στράτευμα. Καταληκτικά είναι μόνο τα ουδέτερα φῶς (φῶτ-ς), γεν. φωτ-ός κ.τ.λ. και το ανώμαλο οὖς (οὖτ-ς), γεν. ὠτ-ός

  

Παρατηρήσεις στα αφωνόληκτα της γ' κλίσης Τα περισσότερα αρσενικά και θηλυκά σχηματίζουν κανονικά την αιτιατική του ενικού με κατάληξη -α, π.χ. τὸν κόρακ-α, τὴν πατρίδ-α και την κλητική του ενικού όμοια με την ονομαστική, π.χ.  ὦ κόραξ, ὦ πατρίς.

Ημιφωνόληκτα Γ' Κλίσης Ουσιαστικών
Ενρινόληκτα

α) Ενρινόληκτα μονόθεμα καταληκτικά σε -ις, (-ῑνος) ακατάληκτα σε -αν (-ᾱνος), -ην (-ηνος) και -ων (-ωνος) β) Ενρινόληκτα διπλόθεμα ακατάληκτα σε -ην (-ενος), και -ων (-ονος)
Ενικός αριθμός
μονόθεμα						διπλόθεμα
ἡ τῆς τῇ τὴν ὦ	ἀκτὶς ἀκτῖν-ος ἀκτῖν-ι ἀκτῖν-α ἀκτίς	ὁ τοῦ τῷ τὸν ὦ	Τιτάν Τιτᾶν-ος Τιτᾶν-ι Τιτᾶν-α Τιτάν	Ἕλλην Ἕλλην-ος Ἕλλην-ι Ἕλλην-α Ἕλλην	χειμὼν χειμῶν-ος χειμῶν-ι χειμῶν-α χειμὼν	ποιμὴν1 ποιμέν-ος ποιμέν-ι ποιμέν-α ποιμὴν	ἡγεμὼν ἡγεμόν-ος ἡγεμόν-ι ἡγεμόν-α ἡγεμὼν	γείτων γείτον-ος γείτον-ι γείτον-α γεῖτον
Πληθυντικός αριθμός
αἱ τῶν ταῖς τὰς ὦ	ἀκτῖν-ες ἀκτίν-ων ἀκτῖ-σι(ν) ἀκτῖν-ας ἀκτῖν-ες	οἱ τῶν τοῖς τοὺς ὦ	Τιτᾶν-ες Τιτάν-ων Τιτᾶ-σι(ν) Τιτᾶν-ας Τιτᾶν-ες	Ἕλλην-ες Ἑλλήν-ων Ἕλλη-σι(ν) Ἕλλην-ας Ἕλλην-ες	χειμῶν-ες χειμών-ων χειμῶ-σι(ν) χειμῶν-ας χειμῶν-ες	ποιμέν-ες ποιμέν-ων ποιμέ-σι(ν) ποιμέν-ας ποιμέν-ες	ἡγεμόν-ες ἡγεμόν-ων ἡγεμό-σι(ν) ἡγεμόν-ας ἡγεμόν-ες	γείτον-ες γειτόν-ων γείτο-σι(ν) γείτον-ας γείτον-ες

Υγρόληκτα

α) Υγρόληκτα μονόθεμα ακατάληκτα σε -ηρ (-ηρος), -ωρ (-ωρος) και ουδέτερα  σε -αρ (αρος) β) Υγρόληκτα διπλόθεμα ακατάληκτα σε -ὴρ (-έρος), -ωρ (-ορος)
Ενικός αριθμός
	μονόθεμα					διπλόθεμα
ὁ τοῦ τῷ τὸν ὦ	κλητὴρ1 κλητῆρ-ος κλητῆρ-ι κλητῆρ-α κλητὴρ	ἰχὼρ2 ἰχῶρ-ος ἰχῶρ-ι ἰχῶρ-α ἰχὼρ	πέλωρ3 πέλωρ-ος πέλωρ-ι πέλωρ-α πέλωρ	τὸ τοῦ τῷ τὸ ὦ	νέκταρ4 νέκταρ-ος νέκταρ-ι νέκταρ νέκταρ	ὁ τοῦ τῷ τὸν ὦ	ἀθὴρ5 ἀθέρ-ος ἀθέρ-ι ἀθέρ-α ἀθὴρ	ῥήτωρ6 ῥήτορ-ος ῥήτορ-ι ῥήτορ-α ῥῆτορ
Πληθυντικός αριθμός
οἱ τῶν τοῖς τοὺς ὦ	κλητῆρ-ες κλητήρ-ων κλητῆρ-σι(ν) κλητῆρ-ας κλητῆρ-ες	ἰχῶρ-ες ἰχώρ-ων ἰχῶρ-σι(ν) ἰχῶρ-ας ἰχῶρ-ες	πέλωρ-ες πελώρ-ων πέλωρ-σι(ν) πέλωρ-ας πέλωρ-ες	τὰ τῶν τοῖς τὰ ὦ	δεν έχει	οἱ τῶν τοῖς τοὺς ὦ	ἀθέρ-ες ἀθέρ-ων ἀθέρ-σι(ν) ἀθέρ-ας ἀθέρ-ες	ῥήτορ-ες ῥήτορ-ων ῥήτορ-σι(ν) ῥήτορ-ας ῥήτορ-ες

Παρατηρήσεις στα ενρινόληκτα και υγρόληκτα της γ' κλίσης Τα φωνήεντα ι και α εμπρός από το χαρακτήρα ν των ονομάτων σε -ις (γεν. -ινος) και αν (γεν. -ανος) είναι μακρόχρονα, π.χ. τῆς ἀκτῖν-ος, τῆς Σαλαμῖν-ος, τοῦ Τιτᾶν-ος, τοῦ πελεκᾶν-ος. Τα ενρινόληκτα και υγρόληκτα της γ' κλίσης σχηματίζουν κανονικά την κλητική του ενικού όμοια με την ονομαστική του ενικού, π.χ. ἡ ἀκτίς > ὦ ἀκτίς, ὁ Τιτάν > ὦ Τιτάν, ὁ Ἕλλην > ὦ Ἕλλην, ὁἡγεμών > ὦ ἡγεμών, ὁ ποιμήν > ὦ ποιμήν, ὁ ἰχώρ > ὦ ἰχώρ. Τα βαρύτονα διπλόθεμα σε -ων (γεν. -ονος) και -ωρ (γεν. -ορος) σχηματίζουν την κλητική του ενικού όμοια με το αδύνατο θέμα, π.χ. ὁ γείτων > ὦ γεῖτον, ὁ δαίμων > ὦ δαῖμον, ὁ Ἰάσων > ὦἸᾶσον, ὁ ρήτωρ > ὦ ρῆτορ. Ο χαρακτήρας λ και ρ εμπρός από το σ της κατάληξης παραμένει, ενώ ο χαρακτήρας ν εμπρός από αυτό αποβάλλεται (χωρίς αντέκταση του προηγούμενου τυχόν βραχύχρονου φωνήεντος), π.χ. ὁ ἅλ-ς > τοῖς ἁλ-σι, ὁ ρήτωρ > τοῖς ρήτορ-σι· αλλά: ἡ ἀκτίν-ς  > ἀκτίς ταῖς ἀκτίν-σι > ἀκτί-σι· τοῖς ἡγεμόν-σι > ἡγεμό-σι.

γ) Υγρόληκτα συγκοπτόμενα διπλόθεμα ακατάληκτα σε -ηρ (γεν. -ρος)
Ενικός αριθμός ὁ τοῦ τῷ τὸν ὦ πατὴρ πατρ-ὸς πατρ-ὶ πατέρ-α πάτερ ἀνὴρ ἀνδρ-ὸς ἀνδρ-ὶ ἄνδρ-α ἄνερ ἡ τῆς τῇ τὴν ὦ Δημήτηρ Δήμητρ-ος Δήμητρ-ι Δήμητρ-α Δήμητερ μήτηρ μητρ-ὸς μητρ-ὶ μητέρ-α μήτερ γαστὴρ1 γαστρ-ὸς γαστρ-ὶ γαστέρ-α γαστὴρ θυγάτηρ θυγατρὸς θυγατρὶ θυγατέρ-α θύγατερ   Πληθυντικός αριθμός οἱ τῶν τοῖς τοὺς ὦ πατέρ-ες πατέρ-ων πατρ-ά-σι(ν) πατέρ-ας πατέρ-ες ἄνδρ-ες ἀνδρ-ῶν ἀνδρά-σι(ν) ἄνδρ-ας ἄνδρ-ες αἱ τῶν ταῖς τὰς ὦ δεν έχει μητέρ-ες μητέρ-ων μητρ-ά-σι(ν) μητέρ-ας μητέρ-ες γαστέρ-ες γαστέρ-ων γαστρ-ά-σι(ν) γαστέρ-ας γαστέρ-ες θυγατέρ-ες θυγατέρ-ων θυγατρ-ά-σι(ν) θυγατέρ-ας θυγατέρ-ες
Παρατηρήσεις: Από τα συγκοπτόμενα ονόματα της γ' κλίσης:  Τα ονόματα ὁ πατὴρ, ἡ μήτηρ, ἡ θυγάτηρ και η γαστὴρ συγκόπτουν, δηλαδή χάνουν, το ε του θέματος στη γενική και δοτική του ενικού και στη δοτική του πληθυντικού· το όνομα ἡ Δημήτηρστις πλάγιες πτώσεις του ενικού και το όνομα ο ἀνὴρ στις πλάγιες πτώσεις του ενικού και σε όλες τις πτώσεις του πληθυντικού, στις οποίες εμπρός από το χαρακτήρα αναπτύσσεται το σύμφωνο δγια να διευκολυνθεί η προφορά. Τα ονόματα πατὴρ, μήτηρ, θυγάτηρ και γαστὴρ στη γενική και δοτική του ενικού τονίζονται στη λήγουσα (πατρός πατρί, μητρός, μητρί κ.τ.λ.)· το όνομα ἀνὴρ τονίζεται στη λήγουσα στη γενική και δοτική του ενικού και στη γενική του πληθυντικού (ἀνδρός, ἀνδρὶ· το όνομα Δημήτηρ τονίζεται στην προπαραλήγουσα σε όλες τις πτώσεις του ενικού, εκτός από την ονομαστική.  Τα συγκοπτόμενα ονόματα: σχηματίζουν την κλητική του ενικού όμοια με το αδύνατο θέμα και τονίζονται σ' αυτήν επάνω στην αρχική συλλαβή: ὦ πάτερ, ὦ θύγατερ, ὦ Δήμητερ κ.τ.λ.· μόνο το όνομα γαστὴρ σχηματίζει την κλητική του ενικού όμοια με την ονομαστική: ὦ γαστὴρ στη δοτική του πληθυντικού ανάμεσα από το συγκομμένο θέμα και την κατάληξη, για να διευκολυνθεί η προφορά, παίρνουν ένα βραχύχρονο α που τονίζεται: πατρ-ά-σι(ν), ἀνδρ-ά-σι(ν)

Ημιφωνόληκτα
Σιγμόληκτα

α) Σιγμόληκτα αρσενικά ακατάληκτα σε -ης (γεν. -ους), ή  -κλῆς (γεν. -κλέους) β) Σιγμόληκτα θηλυκά ακατάληκτα  σε ὼς (γεν. οῦς)
Ενικός αριθμός ὁ τοῦ τῷ τὸν ὦ Σωκράτης Σωκράτους Σωκράτει Σωκράτη Σώκρατες Περικλῆς Περικλέους Περικλεῖ Περικλέα Περίκλεις ἡ τῆς τῇ τὴν ὦ αἰδὼς1 αιδοῦς αἰδοῖ αἰδῶ αἰδὼς Ἠὼς Ἠοῦς Ἠοῖ Ἠῶ Ἠὼς Πληθυντικός αριθμός οἱ τῶν τοῖς τοὺς ὦ Σωκράται Σωκρατῶν Σωκράταις Σωκράτας Σωκράται Περικλεῖς Περικλέ-ων Περικλεῖς Περικλεῖς
Παρατηρήσεις: Τα αρσενικά σιγμόληκτα σε -ης (γεν. -ους) και -κλῆς (γεν. κλέους) είναι όλα κύρια ονόματα και: έχουν θέμα σε -εσ: Σωκράτεσ-, Περικλεεσ- στην ονομαστική του ενικού δεν παίρνουν κατάληξη και εκτείνουν το βραχύχρονο φωνήεν ε του θέματος σε η: Σωκράτης, Περικλέης και με συναίρεση Περικλῆς· στις πλάγιες πτώσεις του ενικού αποβάλλουν το χαρακτήρα σ ανάμεσα στα δύο φωνήεντα και έπειτα συναιρούν τα δύο αυτά φωνήεντα: τοῦ Σωκράτεσ-ος, Σωκράτε-ος, Σωκράτους στην κλητική του ενικού δεν παίρνουν κατάληξη και ανεβάζουν τον τόνο: ὦ Σώκρατες, ὦΠερίκλεις (με συναίρεση από το Περίκλεες) όσα λήγουν σε -κλῆς συναιρούν το ε της συλλαβής κλε-, όταν ύστερα από αυτό ακολουθεί η ή ε ήει: (Περικλέη) Περικλῆς (Περίκλεες) Περίκλεις, (Περικλέει) Περικλεῖ· κανονικά έχουν μόνο ενικό αριθμό· όταν όμως χρησιμοποιούνται στον πληθυντικό σχηματίζονται σε -ης (γεν. -ους) κατά την α' κλίση (οι Σωκράται κ.τ.λ.) και τα σε -κλῆς (γεν. -κλέους) κατά την γ' κλίση (οι Περικλέ-ες = Περικλεῖς κ.τ.λ.)

γ) Σιγμόληκτα ουδέτερα ακατάληκτα σε -ος (γεν. -ους)
Ενικός αριθμός τὸ τοῦ τῷ τὸ ὦ βέλος βέλους βέλει βέλος βέλος ἔδαφος ἐδάφους ἐδάφει ἔδαφος ἔδαφος Πληθυντικός αριθμός τὰ τῶν τοῖς τὰ ὦ βέλη βελῶν βέλεσι(ν) βέλη βέλη ἐδάφη ἐδαφῶν ἐδάφεσι(ν) ἐδάφη ἐδάφη
Παρατηρήσεις: Τα ουδέτερα σιγμόληκτα σε -ος (γεν. -ους): έχουν αρχικό θέμα σε -εσ: βελεσ-, ἐδαφεσ- σχηματίζουν την ονομαστική, αιτιατική και κλητική του ενικού χωρίς κατάληξη, αλλά στις πτώσεις αυτές το φωνήεν ε που είναι πριν από το χαρακτήρα το τρέπουν σε -ο: βελεσ- > βέλος, ἐδαφεσ > ἔδαφος· με το αρχικό θέμα σε -εσ σχηματίζουν τη γενική και δοτική του ενικού και όλες τις πτώσεις του πληθυντικού· αποβάλλουν όμως σ' αυτές το χαρακτήρα ανάμεσα στα δύο φωνήεντα και έπειτα συναιρούν τα φωνήεντα αυτά, δηλαδή το ε+ο σε ου (βέλε-ος > βέλους), το ε+ι σε ει (βέλε-ι > βέλει), το ε+ε σε ει (βέλε-ε > βέλει) το ε+οι σε οι (βελέ-οιν > βελοῖν), το ε+ω σε ω (βελέων > βελῶν) και το ε+α κανονικά σε η (βέλε-α > βέλη· αν όμως πριν από το ε προηγείται άλλο ε, τότε συναιρούν το ε+ασε α: τὰ χρέε-α > χρέα, τὰ κλέε-α > κλέα στη δοτική του πληθυντικού όπου βρίσκονται δύο σ (βέλεσ-σι) τα απλοποιούν σε ένα: βέλεσι

δ) Σιγμόληκτα ουδέτερα ακατάληκτα σε -ας (γεν. -ως ή -ατος)
Ενικός αριθμός τὸ τοῦ τῷ τὸ ὦ κρέας κρέως κρέᾳ κρέας κρέας γέρας1 γέρως γέρᾳ γέρας γέρας γῆρας2 γήρ-ως γῆρ-ᾳ γῆρας γῆρας πέρας3 πέρατ-ος πέρατ-ι πέρας πέρας κέρας4 κέρως / κέρατ-ος κέρᾳ / κέρατ-ι κέρας κέρας τέρας τέρατ-ος τέρατ-ι τέρας τέρας Πληθυντικός αριθμός τὰ τῶν τοῖς τὰ ὦ κρέα κρεῶν κρέα-σι(ν) κρέα κρέα γέρα γερ-ῶν γέρα-σι(ν) γέρα γέρα δεν έχει πέρατα περάτ-ων πέρα-σι(ν) πέρατα πέρατα κέρα / κέρατα κερῶν / κεράτ-ων κέρᾳσι / κέρα-σι(ν) κέρα / κέρατα κέρα / κέρατα τέρα / τέρατα τερῶν / τεράτ-ων τέρα-σι(ν) / τέρα-σι(ν) τέρα / τέρατα τέρα / τέρατα
Παρατηρήσεις: Σιγμόληκτα ουδέτερα σε -ας είναι έξι: κρέας, γέρας, γῆρας, πέρας, τέρας, κέρας. Από αυτά: μόνο τα ονόματα: κρέας, γέρας, γῆρας έχουν θέμα παντού καθαρά σιγμόληκτο σε -ασ·-αυτά αποβάλλουν το σ ανάμεσα σε δύο φωνήεντα και έπειτα συναιρούν τα δύο αυτά φωνήεντα: του (κρέασ-ος > κρέα-ος > κρέως το όνομα πέρας σχηματίζει την ονομαστική, αιτιατική και κλητική του ενικού από σιγμόληκτο θέμα σε -ας, χωρίς κατάληξη, και τις άλλες πτώσεις από θέμα σε -ατ, ως οδοντικόληκτο: τοῦ  πέρατ-ος, τῷ πέρατ-ι, τὰ  πέρατ-α, τῶν περάτ-ων το όνομα τέρας σχηματίζει τον ενικό κατά το πέρας: τὸ τέρας,  τοῦ τέρατος κ.τ.λ. το όνομα κέρας σε όλους τους αριθμούς και το όνομα τέρας στον πληθυντικό και δυϊκό σχηματίζονται και κατά τους δύο τρόπους, δηλαδή και ως σιγμόληκτα (κατά το κρέας) και ως οδονικόληκτα (κατά το πέρας): τὸ κέρας, τοῦ κέρως και κέρατος, τῷ κέρᾳ και κέρατι κ.τ.λ. το όνομα γῆρας έχει μόνο ενικό αριθμό.

Ασκήσεις

Άσκηση συμπλήρωσης καταλήξεων στα αφωνόληκτα ουσιαστικά της γ' κλίσης Συμπλήρωσε τις προτάσεις με τον κατάλληλο τύπο των ουσιαστικών Άσκηση για τα αφωνόληκτα γ' κλίσης, από τα αρχαία στα νέα ελληνικά. Άσκηση για τα αφωνόληκτα οδοντικόληκτα γ' κλίσης, από τα αρχαία στα νέα ελληνικά. Να μεταφερθούν τα αφωνόληκτα ουσιαστικά στην ίδια πτώση του άλλου αριθμού. ασκήσεις του σχολικού βιβλίου Συμπλήρωσε τις καταλήξεις του ουσ. ἡ πατρίς Συμπλήρωσε τις καταλήξεις των ουσ. ὁ Ἕλλην, ὁ ἀγών Συμπλήρωσε τις καταλήξεις των ουσ. ὁ πυθμήν, ὁ πνεύμων Να γράψετε τη γενική ενικού των παρακάτω ουσιαστικών (2η) Να μεταφέρετε τα ουσιαστικά στην ίδια πτώση του άλλου αριθμού (3η) Να συμπληρώσετε τις παρακάτω προτάσεις (4η) Να συμπληρώσετε τους τύπους των ουσιαστικών που λείπουν στον παρακάτω μύθο του Αισώπου (5η)

Παράλληλα κείμενα

1ο. Τοῦ θεοῦ χρήσαντος τεῖχος Τριτογενεῖ ξύλινον διδοῖ εὐρύοπα Ζεὺς οἱ μὲν ἄλλοι Ἀθηναῖοι τειχίζειν τὴν ἀκρόπολιν ἠγόρευον, Θεμιστοκλῆς δὲ ἐς τὰς τριήρεις ἐμβαίνειν, ὡςταύτας οὔσας τὸ ξύλινον τεῖχος τῶν Ἀθηναίων. ἐπείσθησαν, ἐνέβησαν, ἐναυμάχησαν, ἐνίκησαν.

2ο. Θεμιστοκλῆς ἐναυλόχει περὶ Σαλαμῖνα· τοῖς Ἕλλησιν ἐδόκει φεύγειν, Θεμιστοκλεῖ ναυμαχεῖν ἐν στενῇ θαλάσσῃ. ὡς δὲ μένειν οὐκ ἔπειθεν, ἦν αὐτῷ Σίκιννος εὐνοῦχος παιδαγωγὸς τοῖν παίδοιν, νύκτωρ τὸν Σίκιννον τοῦτον ὡς βασιλέα πέμπει μηνύσοντα κατ᾽ εὔνοιαν δὴ ὅτι ἀποδιδράσκει τὸ Ἑλληνικόν· ἀλλὰ ναυμάχει. πείθεται βασιλεὺς καὶ ναυμαχεῖ, καὶ τὸ πλῆθος τῶν τριήρων συνέτριψεν ἡ στενὴ θάλασσα· οἱ δὲ Ἕλληνες ἄκοντες ἐνίκησαν τῇ σοφίᾳ τοῦ στρατηγοῦ. 

Πολύαινος, Στρατηγήματα, 1.30.2-3

Μετάφραση

1ο Όταν ο θεός έδωσε χρησμό και ο παντεπόπτης Δίας παρείχε την άδεια για ξύλινο τείχος στην Αθηνά, άλλοι Αθηναίοι πρότειναν να περιβάλλουν με τείχος την Ακρόπολη, ενώ ο Θεμιστοκλής (πρότεινε) να μπουν στα πλοία, επειδή αυτά ήταν το ξύλινο τείχος των Αθηναίων. Πείστηκαν, επιβιβάστηκαν, ναυμάχησαν, νίκησαν.

2ο Ο Θεμιστοκλής παραμόνευε κοντά στη Σαλαμίνα· φαινόταν καλό στους Έλληνες να φεύγουν, στο Θεμιστοκλή να ναυμαχήσει σε στενή θάλασσα. Καθώς δεν τους έπειθε να μείνουν, είχε αυτός κάποιο Σίκιννο δούλο παιδαγωγό των δύο παιδιών του, τη νύχτα τον στέλνει στο βασιλιά για να του μηνύσει, λόγω συμπάθειας, ότι οι Έλληνες δραπετεύουν· εμπρός να ναυμαχήσεις. Πείθεται ο βασιλιάς και ναυμαχεί και το πλήθος των πλοίων το συνέτριψε η στενή θάλασσα· και οι Έλληνες τους νίκησαν χωρίς τη θέλησή τους εξαιτίας της σοφίας του στρατηγού.