Αρχαία Β' Γυμνασίου: Ενότητα 1 - Πατρική δικαιοσύνη

Διαδραστικό μάθημα ενότητας

Ανάλυση 1ης ενότητας 

Κάποιος άνθρωπος, Μάρδος στην καταγωγή,  είχε ένα γιο που δεν ήταν και τόσο "καλό" παιδί. Παρόλο που τον συμβούλευε συνέχεια, ο γιος δε διορθωνόταν.

Αγανακτισμένος, λοιπόν, τον πήγε στο δικαστήριο  και ζήτησε από τους δικαστές να τον ... ...

Το κείμενο και η μετάφρασή του

Ἀνὴρ γένει Μάρδος παῖδας εἶχεν ἑπτά.	Ένας άντρας, Μάρδος στην καταγωγή είχε επτά παιδιά.
Τούτων ὁ νεώτατος κακὰ πολλὰ τοὺς ἄλλους εἰργάζετο.	Από αυτούς ο πιο νέος προκαλούσε πολλά κακά στους άλλους.
Καὶ τὰ μὲν πρῶτα ἐπειρᾶτο αὐτὸν ὁ πατὴρ ῥυθμίζειν λόγῳ·	Και αρχικά ο πατέρας του προσπαθούσε να τον συνετίσει με τα λόγια·
ἐπεὶ δὲ οὒκ ἐπείθετο, πρὸς τοὺς δικαστὰς ἤγαγε	επειδή όμως δεν πειθόταν, τον οδήγησε μπροστά στους δικαστές
καὶ ὅσα αὐτῷ ἐτετόλμητο ἀκριβῶς κατηγόρησε,	και τον κατηγόρησε για όσα αυτός είχε αποτολμήσει,
καὶ ᾔτει παρὰ τῶν δικαστῶν ἀποκτεῖναι τὸν νεανίσκον.	και ζητούσε από τους δικαστές να εκτελέσουν το νέο.
Οἱ δὲ ἐξεπλάγησαν καὶ ἀμφοτέρους ἐπὶ τὸν βασιλέα Ἀρταξέρξην ἤγαγον.	Αυτοί έμειναν έκπληκτοι και οδήγησαν και τους δυο στο βασιλιά Αρταξέρξη.
Τὰ αὐτὰ δὲ λέγοντος τοῦ Μάρδου, βασιλεὺς ἔφη:	Κι ενώ ο Μάρδος έλεγε τα ίδια, ο βασιλιάς είπε:
«Εἶτα τολμήσεις τὸν υἱὸν ἀποθνῄσκοντα ὑπομεῖναι;»	«Αλήθεια, θα έχεις το θάρρος να αντέξεις να πεθαίνει ο γιος σου;»
Ὁ δὲ ἔφη «πάντων μάλιστα·	Κι αυτός είπε «βεβαιότατα·
ἐπεὶ καὶ ὅταν τῶν φυομένων θριδακινῶν τάς ἐκφύσεις τὰς πικρὰς ἀφαιρῶ,	γιατί και όταν αφαιρώ από τα μαρούλια που φυτρώνουν, τις πικρές παραφυάδες,
οὐδὲν ἡ μήτηρ αὐτῶν λυπεῖται,	η μητέρα τους καθόλου δε λυπάται,
ἀλλὰ θάλλει μᾶλλον καὶ γλυκίων γίνεται».	αλλά ανθίζει περισσότερο και γίνεται γλυκύτερη.»
Ταῦτα ἀκούσας Ἀρταξέρξης ἐπῄνεσε μὲν τὸν ἄνδρα	Αφού άκουσε αυτά ο Αρταξέρξης, επαίνεσε τον άντρα
καὶ τῶν βασιλικῶν δικαστῶν ἐποίησεν ἕνα,	και τον έκανε ένα από τους βασιλικούς δικαστές,
εἰπὼν ὅτι ὁ περὶ τῶν ἰδίων παίδων οὕτω δικαίως ἀποφαινόμενος	λέγοντας ότι αυτός που διατυπώνει τόσο δίκαιες κρίσεις για τα παιδιά του
πάντως καὶ ἐν τοῖς ἀλλοτρίοις	οπωσδήποτε και στις ξένες υποθέσεις
ἀκριβής ἔσται δικαστὴς καὶ ἀδέκαστος,	θα είναι δίκαιος δικαστής και αδέκαστος,
ἀφῆκε δὲ καὶ τὸν νεανίαν τῆς τιμωρίας,	και απάλλαξε από την τιμωρία το νέο,
ἀπειλῶν αὐτῷ θανάτου,	απειλώντας τον με θάνατο,
ἐὰν ἀδικῶν φωραθῇ ἕτερα.	εάν αποδειχθεί ότι διαπράττει άλλες αδικίες.

1η δραστηριότητα: Διαβάζω το αρχαίο κείμενο και απαντώ σε ερωτήσεις κατανόησης
2η δραστηριότητα: Προσπαθώ να αποδώσω στη ν.ε. το αρχαίο κείμενο

Επεξεργασία κειμένου

1	Ἀνὴρ γένει Μάρδος παῖδας εἶχεν ἑπτά.
	ἀνήρ = άνδρας γένει > δοτ. εν. ουσ. το γένος = η καταγωγή
2	Τούτων ὁ νεώτατος κακὰ πολλὰ τοὺς ἄλλους εἰργάζετο.
	Τούτων = από αυτούς εἰργάζετο > του ρ. ἐργάζομαι = προκαλώ, κάνω (πρβλ. εργασία, εργατικός, εργασιομανής)
3	Καὶ τὰ μὲν πρῶτα ὁ πατὴρ ἐπειρᾶτο ῥυθμίζειν αὐτὸν λόγῳ·
	τὰ μὲν πρῶτα = αρχικά ἐπειρᾶτο > του ρ. πειράομαι - πειρῶμαι = προσπαθώ, αποπειρώμαι (πβρλ. πείρα, πείραμα, απόπειρα) ῥυθμίζειν > του ρ. ῥυθμίζω = συνετίζω, χαλιναγωγώ, ρυθμίζω, τακτοποιώ (πρβλ. ρυθμός, αρρυθμία, ευρυθμία)
4	ἐπεὶ δὲ οὒκ ἐπείθετο, ἤγαγε πρὸς τοὺς δικαστὰς
	μέν - δέ = αντιθετικοί ή εναντιωματικοί σύνδεσμοι Συνήθως χρησιμοποιούνται μαζί, δηλώνοντας αντίθεση. μέν = όμως, αλλά, από τη μια, καθώς, ενώ Ο μέν μπορεί να ακολουθείται από τα ισοδύναμα του δὲ: ἀλλά,ἀτάρ ή αὐτάρ, αὖ, αὖθις, αὖτε ή ακόμη από τα: πρῶτον μέν - εἶτα, πρῶτον μέν - ἔπειτα, πρῶτον μέν - μετὰ τοῦτο Μερικές φορές χρησιμοποιείται μόνος του και τότε σημαίνει:βέβαια, μάλιστα ή τουλάχιστον δέ = αλλά, ενώ, από την άλλη ἤγαγε > του ρ. ἄγω = φέρνω, οδηγώ > οδήγησε (πρβλ. αγωγός, αγωγή, ανάγωγος, αγωγιμότητα)
5	καὶ ὅσα αὐτῷ ἐτετόλμητο ἀκριβῶς κατηγόρησε,
	ἐτετόλμητο > του ρ. τολμάομαι - τολμῶμαι = αποτολμώ ὅσα αὐτῷ ἐτετόλμητο = όσα είχε αποτολμήσει αυτός
6	καὶ ᾔτει παρὰ τῶν δικαστῶν ἀποκτεῖναι τὸν νεανίσκον.
	ᾔτει > του ρ. αἰτέω - αἰτῶ = ζητώ > ζητούσε (πρβλ. αίτηση, αίτημα) παρὰ από κάποιον, από κάποιο μέρος, κοντά, πλησίον, εκτός ἀποκτεῖναι > απαρμφ. του ρ. ἀποκτείνω = σκοτώνω (πρβλ. πατροκτόνος, λιμοκτονώ)
7	Οἱ δὲ ἐξεπλάγησαν καὶ ἀμφοτέρους
	ἐξεπλάγησαν > του ρ. ἐκπλήττομαι > έμειναν έκπληκτοι ἀμφοτέρους = και τους δύο
8	ἐπὶ τὸν βασιλέα Ἀρταξέρξην ἤγαγον.
	ἐπὶ επάνω σε, κοντά, σε ἤγαγον > του ρ. ἄγω = φέρνω, οδηγώ > οδήγησε (πρβλ. αγωγός, αγωγή, ανάγωγος, αγωγιμότητα)
9	Τὰ αὐτὰ δὲ λέγοντος τοῦ Μάρδου, βασιλεὺς ἔφη:
	αὐτὰ = τα ίδια ἔφη > πρτ. του ρ. φημί = λέω, ισχυρίζομαι > είπε
10	«Εἶτα τολμήσεις ὑπομεῖναι τὸν υἱὸν ἀποθνῄσκοντα;»
	εἶτα = αλήθεια ἀποθνῄσκοντα > μτχ. του ρ. ἀποθνήσκω = πεθαίνω
11	Ὁ δὲ ἔφη «πάντων μάλιστα·
	ἔφη > πρτ. του ρ. φημί = λέω, ισχυρίζομαι > είπε πάντων μάλιστα = βεβαιότατα
12	ἐπεὶ καὶ ὅταν τῶν φυομένων θριδακινῶν
	φυομένων > μτχ. του ρ. φὐομαι = φυτρώνω (πρβλ. φυτό) θριδακινῶν > του ουσ. ἡ θριδακίνη ή ἡ θρίδαξ = το μαρούλι
13	ἀφαιρῶ τὰς πικρὰς τάς ἐκφύσεις,
	ἐκφύσεις > του ουσ. ἡ ἔκφυσις = η παραφυάδα
14	οὐδὲν ἡ μήτηρ αὐτῶν λυπεῖται,
	οὐδὲν = καθόλου
15	ἀλλὰ θάλλει μᾶλλον καὶ γλυκίων γίνεται.»
	θάλλει > του ρ. θάλλω = ανθίζω (πρβλ. θαλερός, αειθαλής) μᾶλλον = περισσότερο
16	Ταῦτα ἀκούσας Ἀρταξέρξης ἐπῄνεσε μὲν τὸν ἄνδρα
	ἀκούσας = του ρ. ἀκούω ἐπῄνεσε = του ρ. ἐπαινῶ
17	καὶ ἐποίησεν ἕνα τῶν βασιλικῶν δικαστῶν,
	ἐποίησεν > του ρ. ποιέω - ποιῶ > κάνω (πρβλ. ποιητής, ποίημα)
18	εἰπὼν ὅτι ὁ ἀποφαινόμενος περὶ τῶν ἰδίων παίδων οὕτω δικαίως
	εἰπὼν > μτχ. του ρ. λέγω = λέγοντας ὁ ἀποφαινόμενος > μτχ. του ρ. ἀποφαίνομαι = διατυπώνω περὶ γύρω, ολόγυρα, σχετικά, περίπου, υπεράνω
19	πάντως καὶ ἐν τοῖς ἀλλοτρίοις
	πάντως = οπωσδήποτε ἐν τοῖς ἀλλοτρίοις = στις ξένες υποθέσεις
20	ἔσται ἀκριβής δικαστὴς καὶ ἀδέκαστος,
	ἔσται = μελ. του ρ. εἰμί = θα είναι ἀδέκαστος = αμερόληπτος, αδέκαστος
21	ἀφῆκε δὲ τῆς τιμωρίας καὶ τὸν νεανίαν ,
	ἀφῆκε > του ρ. ἀφίημι > απαλλάσσω > απάλλαξε
22	ἀπειλῶν αὐτῷ θανάτου,
23	ἐὰν φωραθῇ ἀδικῶν ἕτερα.
	ἐάν φωραθῇ = του ρ. φωράομαι - φωρῶμαι > αν αποδειχτεί ἀδικῶν ἕτερα = ότι κάνει άλλες αδικίες
3η δραστηριότητα: άσκηση για τη μετάφραση

Συντακτική ανάλυση κειμένου

Απαντήσεις στις ερμηνευτικές ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου

Χρονικές και εγκλιτικές αντικαταστάσεις των ρημάτων της ενότητας

Γραμματική

Ασκήσεις

Άσκηση αντικατάστασης στην οριστική ενεργητικής και μέσης φωνής (όλοι οι χρόνοι)(καταλύω, ταράττω, ῥάπτω, θύομαι, πείθομαι, γράφομαι) 1η άσκηση για το απαρέμφατο (λύω, γράφω, διώκω, πείθω, ἀλλάττω) 2η άσκηση για το απαρέμφατο (βλάπτω, τάττω, ψαύω, χορεύω, θύω) άσκηση για τα αρσενικά και θηλυκά της α' κλίσης  σύγκριση με τα νέα ελληνικά ασκήσεις σχολικού βιβλίου Να τονίσετε τις λέξεις και να δικαιολογήσετε τον τόνο που επιλέξατε (1η) Να μεταφέρετε τα ρήματα στον τύπο της οριστικής που ζητείται στην παρένθεση (2η) Να μεταφέρετε τα ουσιαστικά στην ίδια πτώση του άλλου αριθμού (3η) Να κλίνετε και στους δύο αριθμούς τη φράση: τὰς πικρὰς ἐκφύσεις. (4η) Να κλίνετε και στους δύο αριθμούς τη φράση: ὁ ἀδέκαστος δικαστής. (4η) Να βρείτε τα υποκείμενα και τα αντικείμενα των ρημάτων των παρακάτω φράσεων (5η) Να συμπληρώσετε τις προτάσεις με τον κατάλληλο τύπο του ενεστώτα και του μέλλοντα οριστικής (7η) Να συμπληρώσετε τις προτάσεις με τον κατάλληλο τύπο του αορίστου και του παρακειμένου οριστικής (8η) Να συμπληρώσετε τις φράσεις με τους τύπους των λέξεων που ζητούνται στην παρένθεση(9η) Να συμπληρώσετε τα κενά με τον τύπο των λέξεων που ζητείται στην παρένθεση (10η)

Παράλληλα κείμενα

Περσῶν τὴν Ἑλλάδα λεηλατούντων Παυσανίας ὁ τῶν Λακεδαιμονίων στρατηγὸς πεντακόσια χρυσοῦ τάλαντα παρὰ Ξέρξου λαβὼν ἔμελλε προδιδόναι τὴν Σπάρτην. φωραθέντος δὲ τούτου Ἀγησίλαος ὁ πατὴρ μέχρι τοῦ ναοῦ τῆς Χαλκιοίκου συνεδίωξεν Ἀθηνᾶς καὶ τὰς θύρας τοῦ τεμένους πλίνθῳ φράξας λιμῷ ἀπέκτεινεν· ἡ δὲ μήτηρ καὶ ἄταφον ἔρριψεν· ὡς Χρύσερμος ἐν δευτέρῳ Ἱστορικῶν.

Πλούταρχος, Συναγωγή ἱστοριῶν παραλλήλων ἑλληνικῶν καὶ ῥωμαϊκῶν 308 Β

Μετάφραση

Ενώ οι Πέρσες λεηλατούσαν την Ελλάδα, ο Παυσανίας, ο στρατηγός των Λακεδαιμονίων, αφού πήρε από τον Ξέρξη πεντακόσια τάλαντα χρυσού, σκόπευε να προδώσει τη Σπάρτη. Κι όταν αποκαλύφτηκε, ο πατέρας του τον καταδίωξε μαζί με άλλους ως το ναό της Χαλκιοίκου Αθηνάς και, αφού έκλεισε με πέτρες τις πόρτες του ναού, τον άφησε να πεθάνει από πείνα· και η μητέρα του και άταφο τον έριξε μακριά· όπως ο Χρύσερμος εξιστορεί στο δεύτερο βιβλίο των Ιστορικών.