Μεθοδολογία σύνταξης περίληψης

ΠΩΣ ΦΤΙΑΧΝΩ ΠΕΡΙΛΗΨΗ - ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΓΙΑ ΜΙΑ ΠΕΤΥΧΗΜΕΝΗ ΠΕΡΙΛΗΨΗ

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

ΠΕΡΙΛΗΨΗ ενός κειμένου ονομάζεται ο εντοπισμός των κύριων μερών του και η καταγραφή τους σε ένα ενιαίο και ολοκληρωμένο νέο κείμενο.  Σκοπός της περίληψης είναι να παρουσιάσουμε όλες τις κύριες ιδέες του αρχικού κειμένου, ώστε ο αναγνώστης να σχηματίζει μια πλήρη εικόνα για αυτό χωρίς να χρειάζεται να το διαβάσει. 

 Βήματα για μια πετυχημένη περίληψη:

1. Πρώτη ανάγνωση του κειμένου, αργά και προσεκτικά, για να βρεθεί το Θεματικό Κέντρο του κειμένου.

2. Διακρίνουμε τα ουσιώδη στοιχεία του κειμένου από τα επουσιώδη
 
3. Δίνουμε συνοπτικά το περιεχόμενο κάθε παραγράφου βγάζοντας διευρυμένο πλαγιότιτλο – συμπυκνωμένο νόημα της παραγράφου αυτής.

4. Ο διευρυμένος πλαγιότιτλος αποτελεί φράση – πρόταση με ολοκληρωμένο νόημα, διότι, πρόκειται να αποτελέσει περίοδο λόγου στη μελλοντική μου περίληψη.

5. Συνδέουμε τα μικρά συμπυκνωμένα νοήματα που γράψαμε (= διευρυμένοι πλαγιότιτλοι), αξιοποιώντας τις διαρθρωτικές λέξεις – φράσεις που έχουμε υπογραμμίσει, για να αποδώσουμε τη δομή της σκέψης και την οργάνωση του λόγου του συγγραφέα.

6. Στη θεματική περίοδο της περίληψης μας παρουσιάζουμε το θεματικό κέντρο του κειμένου 

7. Χρησιμοποιούμε κάποτε (π.χ. στην αρχή, τη μέση και το τέλος, χωρίς να κάνουμε κατάχρηση) εκφράσεις του πλαγίου λόγου (π.χ. ο συγγραφέας υποστηρίζει, τονίζει, επισημαίνει, αντιπαραθέτει, παρουσιάζει, συμπεραίνει, προσδιορίζει…) 

8. Χρησιμοποιούμε όρους του κειμένου. Δεν αντιγράφουμε ποτέ αυτούσιες εκφράσεις ή προτάσεις

9. Χρησιμοποιούμε προσωπική έκφραση: Δεν αρκεί κάποιος να επαναλαμβάνει κάθε φράση αφαιρώντας όσο το δυνατόν περισσότερες λέξεις και βρίσκοντας συνώνυμα των λέξεων, γιατί τότε πρόκειται για μηχανική εργασία σύντμησης του κειμένου και όχι για μια εργασία βαθύτερης κατανόησής του.
 
10. Σεβόμαστε το νόημα του κειμένου: αποδίδουμε στην περίληψη το περιεχόμενο του κειμένου, χωρίς να σχολιάζουμε ή να κρίνουμε τα αναφερόμενα σε αυτό, έστω κι αν διαφωνούμε με αυτά.
 
11. Εφαρμόζουμε τις τεχνικές σύμπτυξης:

• Αντικαθιστούμε μια απαρίθμηση με ένα περιεκτικό όρο: ο τύπος, το ραδιόφωνο, η τηλεόραση, το διαδίκτυο = τα μέσα ενημέρωσης (-5 λέξεις).
• Αντικαθιστούμε μια περίφραση με μία λέξη: οι απαίδευτοι κυρίως είναι αυτοί που έχουν προκαταλήψεις = οι απαίδευτοι κυρίως είναι προκατειλημμένοι (-3 λέξεις).
• Καταργούμε την έμφαση (αν βέβαια αυτή η αλλαγή μας επιτρέπει να μείνουμε πιστοί στο κείμενο): Η εκπαίδευση είναι εκείνη η οποία παραμελείται ιδιαίτερα και ανεπίτρεπτα από το κράτος = Η εκπαίδευση παραμελείται ανεπίτρεπτα από το κράτος (-6 λέξεις).
• Αντικαθιστούμε μια σχέση αιτίου - αποτελέσματος ανάμεσα σε δύο προτάσεις με άνω τελεία: Ο ρόλος της οικογένειας στη διαπαιδαγώγηση του παιδιού έχει περιοριστεί σημαντικά γιατί παράγοντες όπως το σχολείο ή η τηλεόραση επεμβαίνουν καθοριστικά στον τομέα = Ο ρόλος της οικογένειας στη διαπαιδαγώγηση του παιδιού έχει περιοριστεί σημαντικά το σχολείο και η τηλεόραση επεμβαίνουν καθοριστικά σε αυτόν τον τομέα (- 3 λέξεις).
• Αντικαθιστούμε ένα προθετικό σύνολο με ένα επίρρημα: συμπεριφέρθηκε με πολύ μεγάλη σκληρότητα και απανθρωπιά = συμπεριφέρθηκε πολύ σκληρά και απάνθρωπα (-2 λέξεις).
• Καταργούμε τις συμπληρωματικές προτάσεις. Μπορούμε να χρησιμοποιούμε ένα επίρρημα, ένα απαρέμφατο, ένα ουσιαστικό, μια παράθεση: είναι φανερό πως το πρόβλημα έχει οξυνθεί και η κατάσταση επιβάλλει την ανάληψη ευθυνών και πρωτοβουλιών = η όξυνση του προβλήματος επιβάλλει την ανάληψη ευθυνών και πρωτοβουλιών (-6 λέξεις).
• Αντικαθιστούμε την παθητική σύνταξη με την ενεργητική: σημαντικές αποφάσεις ανακοινώθηκαν από τον πρωθυπουργό = ο πρωθυπουργός ανακοίνωσε σημαντικές αποφάσεις (-1 λέξη).
• Αντικαθιστούμε ένα αρνητικό ρήμα με το αντίστοιχο καταφατικό: δε δέχτηκε να συμβιβαστεί με την υπάρχουσα κατάσταση = αρνήθηκε να συμβιβαστεί με την υπάρχουσα κατάσταση (-1 λέξη).
• Αντικαθιστούμε μια αναφορική πρόταση με ένα επίθετο: πρέπει να στιγματίζεται ο πολιτικός εκείνος που ενώ δίνει υποσχέσεις δεν τις εκπληρώνει = πρέπει να στιγματίζεται ο δημαγωγός πολιτικός (-7 λέξεις).
• Αντικαθιστούμε μια δευτερεύουσα πρόταση (χρονική, αιτιολογική, υποθετική κ.α) με ένα επίθετο ή μια μετοχή στην αρχή της πρότασης ή με ένα προθετικό σύνολο: επειδή οι κυβερνήσεις αδιαφόρησαν για το ζήτημα, αυτό διαιωνίστηκε = εξαιτίας της αδιαφορίας των κυβερνήσεων το ζήτημα διαιωνίστηκε (-1 λέξη).
• Αποφεύγουμε τον πλάγιο λόγο και πολύ περισσότερο τη χρήση παρελθοντικού χρόνου.
  Δεν γράφουμε π.χ. Ο αρθρογράφος υποστήριξε ότι... ΑΛΛΑ η αλόγιστη επέμβαση στη φύση, υποστηρίζει ο αρθρογράφος, εγκυμονεί πολλούς κινδύνους για την ανθρωπότητα (-1 λέξη).
• Αποφεύγουμε τις ερωτήσεις, ευθείες και πλάγιες και τις αποδίδουμε με προτάσεις κρίσεως, διότι έτσι ο λόγος γίνεται συντομότερος: υπάρχει πλέον κανείς σήμερα που να πιστεύει ότι η βία και η ανομία πρέπει να αντιμετωπίζονται από το κράτος με βία; = η βία και η ανομία δεν πρέπει να αντιμετωπίζονται από το κράτος με βία (-7 λέξεις).

12. Παραλείπουμε τα παραδείγματα, τις συγκρίσεις και τις αναλογίες. Αν είναι όμως απολύτως αναγκαίο να συμπεριλάβουμε κάποια, αυτό θα γίνει με τρόπο ιδιαίτερα περιεκτικό.

13. Αποφεύγουμε να κάνουμε περίληψη της κάθε παραγράφου, διότι θα δημιουργηθούν πολλές παράγραφοι. Αντίθετα, δύο ή περισσότερες παραγράφους που συνδέονται νοηματικά τις συμπτύσουμε σε μία.

14. Ελέγχουμε την έκταση της περίληψης: λέξη θεωρείται κάθε σύνολο από γράμματα χωρισμένο από τα προηγούμενα ή τα επόμενα με ένα κενό ή ένα σημείο στίξης. Το κατά συνέπεια μετράει για δύο λέξεις, ενώ το συνεπώς για μία.
Στην ανακοίνωση του θέματος αναφέρεται ο αριθμός των λέξεων που επιτρέπονται με ένα ποσοστό 10% πάνω ή κάτω.Όταν ζητείται περίληψη, γενικά, εννοούμε συνήθως σύμπτυξη του κειμένου στο 1/3. Δεν προσπαθούμε να μειώσουμε στο 1/3 κάθε πρόταση ή ένα σύνολο από προτάσεις. Αντίθετα, όταν έχουμε φτάσει στη μέση της εργασίας, ελέγχουμε εάν έχουμε σεβαστεί τον επιτρεπόμενο αριθμό λέξεων ' εάν όχι, τότε κάνουμε τις αναγκαίες διορθώσεις, προτού συνεχίσουμε. Εάν πάλι η περίληψη είναι πολύ σύντομη ίσως έχουμε ξεχάσει ορισμένα σημαντικά στοιχεία του κειμένου. Εάν, τέλος, η περίληψη είναι υπερβολικά εκτενής, αυτό ίσως οφείλεται στο ότι περιέχει λεπτομέρειες, άχρηστα παραδείγματα. Καθώς συγκρίνουμε το πρότυπο με τη σύντμηση, καταργούμε τα στοιχεία εκείνα της περίληψης που δεν αναφέρονται στα ουσιώδη σημεία του πρωτοτύπου. Τέλος, αν ο μετασχηματισμός είναι ''φλύαρος'' βελτιώνουμε την τεχνική της προσαρμογής.

15. Ολοκληρώνουμε την περίληψη μέσα σε λογικό χρονικό διάστημα (μέχρι 45 λεπτά στις 3 ώρες), ώστε να αφιερώσουμε τον ανάλογο χρόνο και για τις υπόλοιπες ασκήσεις ή εργασίες.

ΦΡΑΣΕΙΣ ΓΙΑΤΗΝ ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΠΕΡΙΛΗΨΗΣ

1.       Ο συγγραφέας καταγράφει τον προβληματισμό του σχετικά με….

2.       Ο συγγραφέας αναφερόμενος στο ρόλο που διαδραματίζει (λ.χ. η τηλεόραση) αναγνωρίζει….

3.       Το κείμενο αυτό θίγει το πολυσυζητημένο / πολύκροτο /επίμαχο / επίκαιρο θέμα….

4.       Ο δημοσιογράφος με αφορμή ………. διαπιστώνει…….

5.       Ο συντάκτης του παρόντος κειμένου τονίζει ……

6.       Στο κείμενο αυτό υποστηρiζεται ότι…..

7.       Στο κειμενικό αυτό απόσπασμα εκφράζεται η άποψη ότι……

8.       Σύμφωνα με το κείμενο …..

9.       Ο κειμενογράφος διαπιστώνοντας την κρίση που διέρχεται η σύγχρονη κοινωνία επιχειρεί…..

10.       Η θέση του συγγραφέα είναι…

11.       Στο δημοσίευμα αυτό ο συγγραφέας  υπερασπίζεται την άποψη…..

12.       Στο συγκεκριμένο απόσπασμα ο συγγραφέας διαπιστώνει / προσεγγίζει / φωτίζει / διερευνά ….

13.      Το πρόβλημα που απασχολεί το συγγραφέα….

14.       Ο συγγραφέας διατυπώνει την άποψη ότι….

15.       Σύμφωνα με το συντάκτη του κειμένου …..

16.       Ο δοκιμιογράφος αναπτύσσει την προβληματική του σχετικά με…..

ΡΗΜΑΤΑ ΓΙΑΚΑΘΕ ΠΕΡΙΛΗΨΗ

	ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΠΕΡΙΛΗΨΗΣ	ΓΙΑ ΤΟ ΚΥΡΙΟ ΘΕΜΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΛΗΨΗΣ	ΓΙΑ ΤΟ ΤΕΛΟΣ  ΤΗΣ ΠΕΡΙΛΗΨΗΣ
1	Πραγματεύεται	Αναλύει	Συμπεραίνει
2	Εξετάζει	Διερευνά	Καταλήγει
3	Προσεγγίζει	Ανατέμνει	Συνοψίζει
4	Θίγει	Διευκρινίζει	Προτείνει
5	Αναφέρεται	Εξηγεί	Ανακεφαλαιώνει
6	Παρουσιάζει	Προσθέτει	Διαπιστώνει
7	Εκθέτει	Αντικρούει	Αναγνωρίζει
8	Αναδεικνύει	Συμφωνεί	Επικροτεί
9	Προβάλλει	Διασαφηνίζει	Πιστοποιεί
10	Προβληματίζεται	Αιτιολογεί	Εισηγείται
11	Επισημαίνει	Διακρίνει	Αντιπροτείνει
12	Καταγράφει	Εντοπίζει	Καταφάσκει
13	Αποδέχεται	Μνημονεύει	Αποφαίνεται
14	Υπογραμμίζει	Καθορίζει	Τελειώνει
15	Εισηγείται	Επιχειρηματολογεί	Εξαντλεί το θέμα
16	Υποστηρίζει	Αξιολογεί	Διερωτάται
17	Διατυπώνει τη γνώμη	Αποτιμά	Απολογείται
18	Δηλώνει	Τεκμηριώνει	Εύχεται
19	Παραθέτει	Συμπληρώνει	Κλείνοντας παρατηρεί
20	Ασχολείται	Αντιπαραβάλλει	Ολοκληρώνει
21	Αναπτύσσει	Αντιτείνει	Καταλήγοντας τονίζει

ΣΥΝΔΕΤΙΚΕΣΛΕΞΕΙΣ ΓΙΑ ΚΑΘΕ ΠΕΡΙΛΗΨΗ

1.	αιτιολόγηση	εξαιτίας, επειδή, γιατί, διότι, αφού, μια και, μια που, που, ένας ακόμη λόγος, καθώς, αυτό (οφείλεται, εξηγείται, ερμηνεύεται, αιτιολογείται), εφόσον, (η αιτία, ο λόγος, η εξήγηση) είναι, γι’ αυτό το λόγο, έτσι, με αιτιολογικές μετοχές ή εμπρόθετους προσδιορισμούς της αιτίας κ.τ.λ.
2.	αποτέλεσμα	γι’ αυτό το λόγο, ως επακόλουθο, κατά συνέπεια, αποτέλεσμα (απόρροια, απότοκο) όλων αυτών, και γι’ αυτό, ώστε, έτσι που, λοιπόν, κ.λπ.
3.	αντίθεση - εναντίωση	αλλά, μα, όμως, και όμως, παρά, μόνο, μόλο, παρόλο, ωστόσο, εντούτοις, μάλιστα, έπειτα, μολαταύτα, εξάλλου, αντίθετα, σε αντίθεση, απεναντίας, διαφορετικά, ειδάλλως, ειδεμή, αλλιώς, αλλιώτικα, από την άλλη πλευρά, πάλι, ενώ, αν και, και αν, μολονότι, αντίστροφα, ενάντια, στον αντίποδα, ακόμη κι αν, παρ’ όλα αυτά, δε συμβαίνει όμως το ίδιο, όχι μόνο … … αλλά και, όχι μόνο … … αλλά και να, και που, και ας, όχι μόνο δεν … … μα ούτε, όχι μόνο … … παρά, όχι μόνο να μην … … αλλά ούτε και να, όχι μόνο να μη … … αλλά να … κ.λπ.
4.	χρονική σχέση	αρχικά, προηγουμένως, στη συνέχεια, πρώτα, ύστερα, πριν, εντωμεταξύ, έπειτα, τέλος, όταν, καθώς, όποτε, μόλις, αργότερα κ.λπ.
5.	ένας όρος - προϋπόθεση	αν, εκτός αν, σε περίπτωση που, με την προϋπόθεση, σε περίπτωση που, κ.λπ.
6.	επεξήγηση	δηλαδή, αυτό σημαίνει, ειδικότερα, με άλλα λόγια, ήτοι, συγκεκριμένα, με όσα είπα προηγουμένως εννοούσα, για να γίνω πιο σαφής, (για να με καταλάβετε) θα σας το παρουσιάσω με άλλο τρόπο, κ.λπ.
7.	έμφαση	το σημαντικότερο από όλα, το κυριότερο, είναι αξιοσημείωτο ότι, αξίζει να σημειωθεί πως, εκείνο που προέχει, θα έπρεπε να τονιστεί ότι, αξιοπρόσεκτο είναι πως, ιδιαίτερα σημαντικό είναι, πρέπει ακόμη να σημειωθεί, θα ήθελα να τονίσω το εξής, θα ήθελα να επισημάνω την προσοχή σας, κ.λπ.
8.	παράδειγμα - διευκρίνηση	λόγου χάρη, π.χ., για παράδειγμα, παραδείγματος χάρη, παραδειγματικά, κ.λπ.
9.	επεξήγηση	δηλαδή, ειδικά, ειδικότερα, συγκεκριμένα, κ.λπ.
10.	απαρίθμηση επιχειρημάτων, εισαγωγή μιας καινούριας ιδέας	πρώτο … … δεύτερο, καταρχήν, τελικά, το επόμενο επιχείρημα (θέμα) που θα μας απασχολήσει, κατόπιν τίθεται … (το θέμα, το ερώτημα, το ζήτημα), πρωταρχικά … … δευτερευόντως, αρχικά … … στη συνέχεια,
11.	διάρθρωση του κειμένου	ο άρθρο, η μελέτη, η εισήγηση, η ομιλία μου χωρίζεται σε … … μέρη: στο πρώτο κ.λπ.
12.	συμπέρασμα - ανακεφαλαίωση	για να συνοψίσουμε, συγκεφαλαιώνοντας, επιλογικά, συμπερασματικά θα λέγαμε ότι, λοιπόν, τελικά, συνάγεται το συμπέρασμα, ανακεφαλαιώνοντας κ.λπ.
13.	γενίκευση	γενικά, τις περισσότερες φορές, ευρύτερα κ.τ.λ.
14.	προσθήκη	ακόμη, επίσης, πρόσθετα, επιπρόσθετα, έπειτα, εκτός απ’ αυτό, επιπλέον κ.λπ.
15.	ταξινόμηση, διαίρεση	αφενός – αφετέρου, απ’ τη μια – απ’ την άλλη κ.λπ.
16.	τοπική σχέση	εδώ, εκεί, μέσα, έξω, κοντά, μακριά, πάνω, κάτω κλπ.
17.	αναλογία - ομοιότητα	όπως … … έτσι, σαν, ομοίως, ανάλογη είναι η περίπτωση, κάτι ανάλογο συμβαίνει και με, κ.λπ.

ΠΡΟΣΕΧΟΥΜΕ: 

1.    Η περίληψη αποτελείται από μία ενιαία παράγραφο.

2.    Σε κάθε ιδέα που περιλαμβάνουμε δίνουμε έκταση 

ανάλογη μ’ αυτή που έχει στο αρχικό κείμενο.

3.    Μένουμε απόλυτα πιστοί στην έκταση της περίληψης που μας ζητείται.  Αν δεν προσδιορίζεται κάποια έκταση, η 

περίληψη πρέπει να εκτείνεται στο 1/3 του αρχικού κειμένου.  Αν η έκταση προσδιορίζεται κατά προσέγγιση (περίπου) έχουμε 

συν ή πλην 10% δυνατότητα απόκλισης, ενώ αν 

προσδιορίζεται με ακρίβεια, μένουμε αυστηρά στα όρια που δίνονται.

4.    Χρησιμοποιούμε ύφος τυπικό και ουδέτερο, ενώ δεν εκφέρουμε ποτέ γνώμη για τις απόψεις του 

κειμένου. Επομένως, αποφεύγουμε ρήματα ή φράσεις που σχολιάζουν αρνητικά ή θετικά το

 περιεχόμενο του κειμένου, όπως: ορθά ο κειμενογράφος καταγγέλλει, αποστομώνει, χλευάζει, 

εξαντλεί το θέμα, πείθει, κλπ.

5.    Η συνοχή ανάμεσα στις επιμέρους ιδέες που περιέχονται στην περίληψη επιτυγχάνεται με όλους τους δυνατούς 

τρόπους: επανάληψη της προηγούμενης ιδέας ή λέξης-κλειδί, χρήση αντωνυμιών, διαρθρωτικών λέξεων ή φράσεων.

6.    Αν στο κείμενο περιλαμβάνονται πολλές λεπτομέρειες ή παραδείγματα, στην περίληψη παραλείπονται ή 

αναφερόμαστε συνοπτικά σ’ αυτά (π.χ. παραθέτει τεκμήρια, επιστρατεύει στατιστικά δεδομένα, επικαλείται απόψεις 

ειδικών, κλπ).

7.    Αν μια ιδέα στο κείμενο παρουσιάζεται σε περισσότερες 

από μία παραγράφους, συγκεντρώνουμε τα επιμέρους 

στοιχεία της και τα παρουσιάζουμε ενιαία στην περίληψη.

8.    Παραλείπουμε δυσνόητα σημεία του κειμένου.

9.    Δεν αντιγράφουμε αυτούσιες λέξεις  ή φράσεις του 

κειμένου, αλλά χρησιμοποιούμε συνώνυμα ή ταυτόσημους όρους.  Από το πρωτότυπο κείμενο διατηρούμε στην 

περίληψη τα κύρια ονόματα, τους τεχνικούς όρους, το ειδικό λεξιλόγιο, αν υπάρχει.

10.              Αποφεύγονται στην περίληψη τα αρκτικόλεξα, οι συντμήσεις, οι απαριθμήσεις, τα αποσιωπητικά.

11.              Κακή εντύπωση   προκαλούν η έλλειψη 

γραμματικής και συντακτικής ορθότητας, οι ανούσιες 

και κουραστικές επαναλήψεις, οι ασάφειες, οι ταυτολογίες, οι πλεονασμοί.

Για το e-didaskalia.blogspot.gr 

Ζυμβραγάκης Αποστόλης
Φιλόλογος
Επικοινωνία: zymvras@hotmail.gr

Δείτε επίσης:  

Μεθοδολογία σύνταξης προλόγου

Μεθοδολογία σύνταξης επιλόγου