Ένα από τα πιο συνηθισμένα προβλήματα που αντιμετωπίζουν πολλοί μαθητές είναι τα λάθη που κάνουν κατά την ανάγνωση, με αποτέλεσμα να μη μπορούν να κατανοήσουν το κείμενο που διαβάζουν. Αυτό επηρεάζει άμεσα την επίδοση του μαθητή σε όλα τα γνωστικά αντικείμενα, αφού χωρίς κατανόηση δεν μπορεί να υπάρχει γνώση. Μιλώντας για ανάγνωση εννοούμε την πολυδιάστατη εκείνη γνωστική διαδικασία που αφορά την αποκωδικοποίηση των συμβόλων του γραπτού λόγου με σκοπό πάντα την κατανόηση της σημασίας τους. Πρόκειται για μια δεξιότητα που απαιτεί συγκέντρωση, ενεργοποίηση της κριτικής σκέψης και της ευαισθησίας του ατόμου, προκειμένου να κατανοήσει και να αξιοποιήσει τις πολυδιάστατες πληροφορίες που του προσφέρει το γραπτό κείμενο.
Αν και η ποιότητα όπως και η ποσότητα των λαθών της ανάγνωσης διαφέρουν σημαντικά από άτομο σε άτομο, ωστόσο τα πιο σημαντικά λάθη που έχουν ερευνητικά επισημανθεί κατά την αποκωδικοποίηση – αναγνώριση των λέξεων είναι τα παρακάτω:
α) παραλείψεις ολόκληρων λέξεων μέσα σε μία πρόταση, β) αντικαταστάσεις γραμμάτων (π.χ. αντί για «σκυλιά» να διαβαστεί «σκαλιά»), γ) λαθεμένες εκφορές φθόγγων (π.χ. αντί για «παράθυρα» να διαβαστεί «παρέθυρα» ), δ) επαναλήψεις λέξεων ή μικρών φράσεων (π.χ. «το παιδί παίζει παίζει με το παιχνίδι του»), ε) προσθέσεις λέξεων ή μικρών φράσεων που δεν υπάρχουν στο κείμενο (π.χ. αντί για «σταμάτησε ένα αυτοκίνητο» να διαβαστεί «σταμάτησε ένα μεγάλο αυτοκίνητο»), στ) αντιστροφές συλλαβών (π.χ. αντί για «στολή» να διαβαστεί «λοστή»), ζ) δισταγμοί, να μεσολαβήσει δηλαδή κάποιο ικανό χρονικό διάστημα πριν την ανάγνωση της λέξης και η) αγνόηση των σημείων στίξης με αποτέλεσμα όλες οι προτάσεις να διαβάζονται σαν μία, χωρίς ρυθμό και με παύσεις που είναι άσχετες με τα σημεία στίξης.
Ευνόητο είναι ότι τα παραπάνω λάθη κατά την ανάγνωση ενός κειμένου θα οδηγήσουν και σε σοβαρά λάθη κατανόησης, όπως για παράδειγμα αναγνώριση και αναφορά γεγονότων και λεπτομερειών που υπάρχουν σε ένα κείμενο, αναφορά κατάλληλων τίτλων και κύριων σημείων μιας ιστορίας, εξαγωγή λογικών συμπερασμάτων µε βάση το κείμενο, διάκριση του πραγματικού από το φανταστικό, επισήμανση του σκοπού και των κεντρικών ηρώων του κειμένου, περίληψη του κειμένου, περιγραφικές λεπτομέρειες, ακολουθίες γεγονότων, αιτιώδεις σχέσεις, επισήμανση της προπαγάνδας ή των προκαταλήψεων που πιθανόν να υπάρχουν κ.α.
Ψάχνοντας να βρούμε τις αιτίες που προκαλούν τα παραπάνω λάθη κατά τη διάρκεια της ανάγνωσης, και αφού αποκλείσουμε εκείνες που οφείλονται σε κάποια εγκεφαλική δυσλειτουργία και οι οποίες αποτελούν ένα ολόκληρο κεφάλαιο της Ειδικής Αγωγής, θα καταλήξουμε σε δύο τύπους ατόμων:
α) Εκείνα που προσπαθούν να πετύχουν την κατανόηση του νοήματος του κειμένου όσο το δυνατό πιο γρήγορα και άκοπα. Για να το πετύχουν αυτό δε χρησιμοποιούν το κύριο σύστημα της ανάγνωσης που είναι η συστηματική αντιστοίχιση γραμμάτων και φθόγγων, αλλά ένα συνδυασμό που αποτελείται από υποθέσεις για το ποια λέξη ακολουθεί με βάση το νόημα του κειμένου και από την επεξεργασία της συνολικής οπτικής εικόνας της λέξης.
β) Τα άτομα που αντιμετωπίζουν σημαντικές δυσκολίες στην αντιστοίχιση γραμμάτων και φθόγγων (π.χ. δυσλεκτικά άτομα), με αποτέλεσμα την αργή και δύσκολη αναγνωστική αποκωδικοποίηση. Έτσι τα άτομα αυτά, προκειμένου να βελτιώσουν την αναγνωστική τους εικόνα και να αποφύγουν τα όποια αρνητικά σχόλια που συχνά ακούγονται όταν διαβάζουν, προσπαθούν να αξιοποιήσουν τις λέξεις που έχουν απομνημονεύσει οπτικά, για να μαντέψουν στην ουσία τη λέξη που βρίσκεται μπροστά τους, χωρίς να δίνουν σημασία στο νόημα. Κοινό σημείο πάντως και στις δύο περιπτώσεις είναι η αναγνώριση των λέξεων με βάση τα εξωτερικά μορφολογικά χαρακτηριστικά τους. Ωστόσο στην πρώτη περίπτωση τα άτομα χρησιμοποιούν μια στρατηγική που στόχο έχει την κατανόηση του κειμένου, προκαλώντας βέβαια πολλά παράπλευρα λάθη στην ανάγνωση, ενώ στη δεύτερη τα άτομα προσπαθούν να καλύψουν τις ελλείψεις τους σε βασικές αναγνωστικές δεξιότητες.
Το σίγουρο είναι ότι η πολυπλοκότητα των μηχανισμών παραγωγής λαθών επιβάλλει τη διενέργεια συστηματικής παρατήρησης και έρευνας από ειδικό παιδαγωγό, γιατί όσο πιο σαφείς και τεκμηριωμένες είναι αυτές οι παρατηρήσεις τόσο πιο αποτελεσματικές θα είναι και οι ενδεδειγμένες υποστηρικτικές στρατηγικές παρέμβασης.
Τζωρτζίνα Στασινοπούλου, δασκάλα Ειδικής Αγωγής, infokids.gr
Περισσότερες συμβουλές εδώ.